Przeczytaj

Dokonaj interpretacji porównawczej dzieła plastycznego i utworu literackiego. Zapoznaj się z poleceniami.

Zapoznaj się z opisem dzieła plastycznego i utworem literackim oraz dokonaj ich interpretacji porównawczej. Wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.

Polecenie 1

Etap pierwszy: znajdowanie podobieństw

Etap pierwszy: znajdowanie podobieństw. Odpowiedz na poniższe pytania:

  • Zastanów się, co łączy obraz Leonarda da Vinci i wiersz Zbigniewa Herberta.

  • Znajdź i zapisz wszystkie punkty wspólne między tymi dziełami.

  • Czy wiersz jest opisem obrazu?

  • Które elementy dzieła plastycznego znalazły swoje odzwierciedlenie w Monie Lizie Herberta?

RSlSmNCyfDbhr
(Uzupełnij).

Fragmenty wiersza, które odnoszą się do elementów obrazu:

RpBLB0ogyQo1y1
Ilustracja przedstawia tabelkę, która składa się z dwóch kolumn. Pierwsza kolumna: Zbigniew Herbert Mona Liza. Druga kolumna: Leonardo da Vinvi Mona Liza. Pierwszy wiersz pierwszej kolumny: Tytuł — Mona Liza — identyczny jak tytuł obrazu. Pierwszy wiersz pierwszej kolumny: Tytuł — Mona Liza. Drugi wiersz pierwszej kolumny: — kolorystyka: „smolista”, z „czarnymi plecami”; — „szarfą żywicy uduszona”. Drugi wiersz drugiej kolumny: — kolorystyka: monochromatyczna, w przeważającej części obrazu ciemna, utrzymana w odcieniach brązów, zieleni i żółci (złota); — werniks, sposób konserwacji obrazu, który zgasił jego pierwotne kolory. Trzeci wiersz pierwszej kolumny: Perspektywa: „wypukła jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu”, „między czarnymi jej plecami (…) jest wielka próżnia piany światła”. Trzeci wiersz drugiej kolumny: Perspektywa: zbieżna (linearna), na pierwszym planie znajduje się postać Mony Lizy, na drugim — pejzać. Czwarty wiersz pierwszej kolumny: Światłocień: „jakby z soczewek zbudowana”, „między czarnymi jej plecami, które są jakby księżyc w chmurze jest wielka próżnia piany światła”. Czwarty wiersz drugiej kolumny: Światłocień: użyty do namalowania postaci kobiecej (szczególnie jej oczu), artysta mistrzowsko operuje tą techniką, stosuje silne kontrasty walorowe. Piąty wiersz pierwszej kolumny: Technika sfumato: „smolista”, „na tle wklęsłego krajobrazu”, „plecy jak księżyc w chmurze”, „w spojrzeniach śpią ślimaki”. Piąty wiersz drugiej kolumny: Technika sfumato: została zastosowana do namalowania krajobrazu. Szósty wiersz pierwszej kolumny: Wybrane, znaczące fragmenty obrazu: — „oczy jej marzą nieskończoność, ale w spojrzeniach śpią ślimaki”; — „pracowicie uśmiechnięta:, „jej regularny uśmiech”; — także ręce — „między drugim a trzecim palcem prawej ręki przerwa”. Szósty wiersz drugiej kolumny: — postać Mony Lizy: przede wszystkim jej twarz, a w szczególności usta i oczy, ich sposób namalowania (światłocień) sprawia, że mają one niezwykły, tajemniczy wyraz; — jej ręce (Leonardo był mistrzem w malowaniu dłoni, w czym pomagały mu doświadczenia rzeźbiarskie).
Polecenie 2

Etap drugi: przekład z języka malarskiego na poezję

Etap drugi: przekład z języka malarskiego na poezję. Odpowiedz na poniższe pytania:

  • W jaki sposób Herbert opisuje obraz?

  • Jaką funkcję spełniają w jego wierszu środki poetyckie?

RLckp3G5bQtgc
(Uzupełnij).

Środki poetyckie wykorzystane w wierszu Herberta do opisu obrazu

Metafory – spełniają najważniejszą funkcję w wierszu, są najczęściej używanym środkiem poetyckim, silnie oddziałują na wyobraźnię czytelników, w interesujący sposób opisują elementy obrazu (np. perspektywę wypukła jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu, między czarnymi jej plecami jest wielka próżnia piany światła), zaskakują i prowokują do własnych przemyśleń (np. oczy jej marzą nieskończoność, ale w spojrzeniach śpią ślimaki); są środkiem poetyckim, za pomocą którego poeta stara się oddać tajemnicę obrazu.

Porównania – jest ich znacznie mniej niż metafor, są oryginalne, wykorzystane do opisu perspektywy i techniki sfumato.

Epitety – liczne, często złożone, opisujące i charakteryzujące bohaterkę portretu, w tym ostatnim przypadku są nacechowane emocjonalnie i wyrażają odczucia podmiotu lirycznego wobec obrazu.

Przerzutnia – podkreśla wybrane słowo („oczy”), zwracając uwagę na ważny fragment płótna. 

Polecenie 3

Etap trzeci: problematyka naddana przez poetę

Etap trzeci: problematyka naddana przez poetę. Odpowiedz na poniższe pytania:

  • Czy jedynym zamierzeniem Herberta był opis renesansowego arcydzieła?

  • Czy poeta wniósł tu jakąś własną problematykę? Jeśli tak, to czy jest ona bezpośrednio związana z obrazem?

  • Zastanów się (choć będzie to tylko spekulacja), co mogło być powodem napisania tego wiersza? Weź pod uwagę czas powstania obu dzieł.

Rn7CMlKg46sJT
(Uzupełnij).

Wiersz Mona Liza nie jest wyłącznie opisem obrazu. Obok fragmentów opisowych znajdują się tu bowiem przemyślenia dotyczące podmiotu lirycznego, jego przeżyć, wpływu historii na życie człowieka, a także przemijania. Obraz stanowi dla poety punkt wyjścia, prowokuje go do własnych przemyśleń. Powodami jego napisania były (zapewne): fascynacja Herberta sztuką (czego dowodów dostarcza cała jego twórczość) oraz chęć oddania osobistych wrażeń, jakie zrodziły się w czasie oglądania renesansowego arcydzieła. To również próba spojrzenia na obraz z perspektywy czterech wieków, które dzielą polskiego poetę i włoskiego malarza.

Polecenie 4

Etap czwarty: relacja między wierszem a obrazem

Etap czwarty: relacja między wierszem a obrazem. Odpowiedz na pytania:

  • W jaki sposób dzieła te korespondują ze sobą?

  • Czy możliwa jest interpretacja wiersza bez znajomości obrazu?

  • Czy wiersz zachował swoją „autonomię poetycką” (jest samodzielnym i wartościowym dziełem sztuki, które może istnieć niezależnie od obrazu)?

R1PD2lSQQLeqo
(Uzupełnij).

Wiersz Herberta jest interesującą wizją malarskiego arcydzieła. Nie można go nazwać ekfraząekfrazaekfrazą, ponieważ znacznie wykracza poza opis. W pełni zachowuje swoją autonomię artystyczną. Autor wprowadza własne, niezależne od potocznych sądów przemyślenia na temat obrazu, które prowadzą go także do głębszych rozważań na temat przemijania i śmierci. Interpretacja tekstu bez znajomości obrazu jest możliwa, jednak będzie ona niepełna i ograniczona, zuboży odbiór wiersza, pozbawiając czytelników np. przyjemności odbierania obrazów poetyckich (głównie metafor) w zestawieniu z obrazem Leonarda da Vinci.

ekfraza
transpozycja
Polecenie 5

Ten etap interpretacji powinien zawierać twoje osobiste sądy i wrażenia. Na podane poniżej przykładowe pytania musisz odpowiedzieć samodzielnie.

  1. Czy transpozycjatranspozycjatranspozycja dzieła malarskiego na język poezji okazała się udana?

  2. Czy wiersz pozwolił ci ujrzeć w „nowym świetle” dzieło malarskie?

  3. Czy pobudził twoją wyobraźnię?

  4. Czy sposób odbierania i odczuwania dzieła malarskiego przez poetę był ci bliski?

  5. Które dzieło jest ci bliższe? Dlaczego?

  6. Czy obraz i wiersz ukazały jakąś prawdę o człowieku?

Rw4Z4DK9g8HGv
(Uzupełnij).
Schemat
Dla nauczyciela