Ilustracja interaktywna przedstawia niewielki, jednokondygnacyjny dwór szlachecki. Pośrodku budynku znajduje się ganek z dwiema kolumnami. Wiedzie do niego kilka schodów. W lewym szczycie budynku znajdują się okna. Obok dworu ciągnie się płot. Na drugim planie, za drewnianym płocie stoi stodoła. W tle rosną drzewa. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Ilustracja przedstawia drogę wiodącą do dworu szlacheckiego. Jest wąska i piaszczysta. Po obu jej stronach rosną wysokie rośliny i drzewa. Na drugim planie stoi dwukondygnacyjny dworek. Wejście do niego jest ozdobione kolumnami. W tle zachmurzone niebo. 1 Stanisław Kamocki, Dworek jesienią, 1907 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„Bliski związek z ziemią, z przyrodą, podległość naturalnemu rytmowi przemian wpłynęły zarówno na ukształtowanie się określonego typu wrażliwości, jak i stylu życia szlacheckiego domu: »Szlachta polska – pisał Łukasz Gołębiowski – nie w miastach, jak zagraniczna, lecz rozrzucona po kraju, w zamkach i dworach na wsiach mieszka. Każdy szlachcic polski tam osiadł, jak mu się gdzie pagórek, źródło lub uśmiechająca dolina podobała. W samotności tej nieskażone utrzymują się obyczaje, dalecy od wszelkiego zepsucia, na jakie w ludnych miastach ustawicznie patrzymy, prowadzą życie niepodległe i spokojne, wolne od nienawiści i zazdrości [...] i to jest jedną z największych przyczyn utrzymywania się tak długo przy cnotach dziedzicznych dawnych Polaków«”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 12. . 2. Rysunek przedstawia zabudowania dworku szlacheckiego. Jest to mały jednokondygnacyjny dworek. Wejście ozdobione jest niewielkim gankiem, do którego wiodą trzy schodki. Po obu jego stronach znajdują się po dwa okna. Ramy dzielą je na osiem małych części. Pod oknami rosną cztery topole. Po prawej stronie stoi płot. Po lewej stronie stoi inny drewniany budynek. W tle rosną drzewa. Po prawej stronie umieszczono datę: 1856 i podpis autora. 2 Nieznany rysownik, Dworek, 1856 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„»Dwór nazywam o jednym piętrze budynek albo z drzewa, albo z muru« – taką definicję przekazał nam autor pierwszego polskiego traktatu architektonicznego, Krótkiej nauki budowniczej dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego z 1659 roku. W tym lakonicznym opisie po raz pierwszy mowa jest o samodzielnym, odrębnym budynku nazwanym dworem”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 14. . 3. Fotografia przedstawia wąską kartę, na której umieszczono trzy szkice. Pierwszy rysunek ukazuje niewielki, drewniany, jednokondygnacyjny dwór szlachecki. Pośrodku budynku znajduje się ozdobny ganek z kolumnami i niską barierką. Po obu stronach ganku stoją duże donice z kwiatami. Nad czterema oknami umieszczono płasko rzeźbione ozdoby z kwiatowym motywem. Na szczytach budynku znajdują się wąskie tarasy. Na barierkach stoją donice z kwiatami. Z kominów wydostaje się dym. W tle rosną drzewa. Poniżej umieszczono plan parteru. Wejście do budynku znajduje się po lewej stronie. Z tarasu przechodzi się do sieni. Po jej prawej stronie znajdują się pokój pana i dalej kredens. Po jej lewej stronie są schody wiodące na piętro i dalej pokój pani. Z pokoju pani można przejść do pokoju bawialnego, a z niego do sypialni i dalej gabinetu oraz do jadalni i dalej do pokoju dla dzieci. Z kredensu można wyjść na ganek. Na piętrze przeciw schodów znajduje się pomieszczenie na opał, dalej pomieszczenie do przechowywania jarzyn, spiżarnia, pomieszczenie do przechowywania wina, pralnia oraz dwa pomieszczenia kuchenne. 2 Parterowy dworek z gankiem wspartym na filarach: fasada i dwa rzuty poziome Źródło: Polona, domena publiczna.
Nowy typ przestrzenny i strukturalny budowli wiejskiej – samodzielny, parterowy dwór, kształtuje się od początku XVII wieku. Wzorem modelowym jego rozplanowania jest rzut prostokąta z symetrycznym układem pomieszczeń po obu stronach centralnie umieszczonej sieni. Ten rodzaj skromnej siedziby wiejskiej [...] odpowiadał zarówno ambicjom, jak i możliwościom szerokich warstw szlacheckich. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 14-15. . 4. Ilustracja przedstawia wiejską, piaszczystą drogę. Po jej lewej stronie na pierwszym planie rosną krzaki. Pośrodku drogi stoją trzej mężczyźni. Dyskutują. Wzdłuż drogi stoi drewniany płot. Za płotem na niewielkim wzniesieniu stoi drewniany dwór. Do wejścia wiedzie ganek oparty na kolumnach. Przy oknie rośnie drzewo. Po przeciwnej stronie dworu rosną drzewa. przez ich korony przebija zachodzące słońce. W tle rozciąga się morze. Niebo jest dość gęsto zachmurzone. 2 Michał Kulesza, Dworek Kościuszków w Mereczowszczyźnie przed 1863 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„Dwór miał być fundamentem utrwalonego ładu, apoteozą wiejskiego życia, pochwałą sielskości i rycerskości. Wielopokoleniowość jego mieszkańców zapewniała żywy kontakt z historią i niemal bezpośredni przekaz o czasach świetności Rzeczypospolitej. Dwór był ostoją porządku społecznego, znakiem pracy pokoleń i związków z miejscem. Doskonale wyraża to dewiza wypisana na frontonie pochodzącego z 1743 roku dworu Cieszkowskich w Suchej: Sub veteri tectu sub paternali – pod dachem starym, lecz rodzinnym”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 15.. 5. Ilustracja przedstawia dworek szlachecki. Jest to dwukondygnacyjny budynek z pobielonymi ścianami. Pod oknami rosną malwy. Wejście zdobią cztery kolumny. Na pierwszym planie znajduje się piaszczysta droga, na której stoją dwaj mężczyźni. Młody mężczyzna jest zwrócony do nas przodem. Ma owalną twarz i krótkie włosy. Ubrany jest w płaszcz podróżny i spodnie. W prawej dłoni trzyma czapkę. Drugi mężczyzna jest dojrzały, siwowłosy. Jest odwrócony do nas tyłem. Szeroko otwiera ramiona. Rozstawia nogi. Jest ubrany w kontusz z szerokim pasem. Na nogach ma długie kozaki. Po prawej stronie obok rozległego trawnika stoi drewniany wóz. 2 Włodzimierz Tetmajer, Powitanie, między 1903 a 1908 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
[…] rozkład pokojów mieszkalnych bywał różny, […] niemal powszechną regułą był podział domostwa na dwie równe połowy, przedzielone sienią bardzo obszerną. Do sieni wchodziło się z ganku, o którym wiemy, że bywał »balasisty«1, sama zaś sień i rozmiarami swymi i przeznaczeniem uchodziła prawie tak samo za pryncypalną część domu, jak sala stołowa. Czym w zamkach zawartych był dziedziniec służący za punkt zborny, za majdan, tym w dworze szlacheckim była sień. Tu odbywały się sąsiedzkie sejmiki, tu gromadziła się czeladź w razie alarmu, tu gotowała się wyprawa łowiecka lub zajazdowa, tu wreszcie na sianie spali pokotem goście w czasie wesel, festynów, pogrzebów. Ściany sieni służyły do wieszania broni i sieci myśliwskich, a ogrzewał ją zazwyczaj olbrzymi komin murowany.
1 balasisty – wyposażony w balaski, czyli pionowe elementy balustrady w kształcie słupka lub kolumienki Źródło: Władysław Łoziński, Życie polskie w dawnych wiekach, Kraków 1969, s. 78-79 . 6. Ilustracja przedstawia wiejską zagrodę. Po lewej stronie znajduje się polna droga. Wzdłuż niej ciągnie się drewniany płot. Pośrodku stoi drewniany dom. Dach jest pokryty strzechą. Wokół domu rosną drzewa. 2 Napoleon Orda, Zaosie na Litwie – dworek rodzinny Adama Mickiewicza, 1876 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza dwór szlachecki przedstawiony jest jako symbol tradycji narodowych i wzorców osobowych. Kultywuje się w nim tradycyjne wartości szlacheckie, takie jak umiłowanie wolności, poświęcenie dla ojczyzny i pamięć o dawnych bohaterach. Ściany domu w Soplicowie zdobią portrety bohaterów narodowych, m.in. Kościuszki i Rejtana. Ogromną wagę przykłada się do staropolskiej gościnności, grzeczności (której naucza Sędzia), szacunku dla osób starszych i kobiet. Celebruje się posiłki i rozmowy przy stole, sam opis parzenia kawy zajmuje w epopei sporo miejsca. Niektóre zachowania bohaterów (np. zaciekłość w sporach, brak trzeźwej oceny sytuacji i bufonadę) Mickiewicz ukazuje jednak jako dowód zaściankowości polskiej szlachty. 7. Ilustracja przedstawia oświetloną leśną polanę. Siedzą i chodzą tutaj postaci w sile wieku i dojrzałe. Po lewej stronie chodzi mężczyzna. W prawej dłoni trzyma kapelusz. Jest ubrany w długi surdut i spodnie. Na kamieniu siedzi starszy mężczyzna w słomianym kapeluszu z szerokim rondem. Ukazuje prawy profil. Patrzy przed siebie. Opiera się o laskę. Pośrodku, na kocu leży kobieta w sile wieku. Jest ubrana w długą suknię. Opiera głowę o prawą rękę. Jej włosy są upięte na czubku głowy. Postać czyta książkę. W głębi stoi młody mężczyzna. Po jego prawej stronie stoi kolejna postać. Jedyną osobą, która pochyla się, by zbierać grzyby jest dojrzały szlachcic z sumiastymi wąsami. Na głowie ma czapkę. Umieszczony jest po prawej stronie obrazu. Przyklęka na prawe kolano. Ukazuje prawy profil. Lewą ręką sięga po grzyb. 2 Franciszek Kostrzewski, Grzybobranie, 1886 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Życie mieszkańców dworu w Soplicowie toczy się harmonijnie, w zgodzie z cyklem idyllicznie ukazanej natury. Dwór jest zasobny, dobrze gospodarowany, otoczony bujnymi lasami i urodzajnymi polami. Jego mieszkańcy oddają się tradycyjnym zajęciom, takim jak pszczelarstwo, uprawa ogrodu, grzybobranie czy polowanie. Dwór szlachecki to symbol stabilizacji, bezpieczeństwa, spokoju. Tadeusz, gdy wraca do domu po latach nauki, zastaje go wcale niezmienionym. Soplicowo jest więc także symbolem wspomnienia ocalonego z dzieciństwa. 8. Fotografia przedstawia nisko przystrzyżony trawnik i podjazd wiodący do niewielkiego, drewnianego, jednokondygnacyjnego dworu szlacheckiego. Pośrodku budynku znajduje się ozdobny ganek z czterema kolumnami. Pod czterema oknami rosną różane krzaki. W lewym szczycie budynku znajdują się kolejne okna. Za dworem rosną drzewa. W tle bezchmurne niebo. 2 Polski dworek szlachecki z charakterystycznymi kolumienkami. Dwór w Krzykawce w Małopolsce, wpisany do rejestru zabytków Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
W Przedwiośniu Stefana Żeromskiego ukazane jest załamanie mitu dworu szlacheckiego. Dwór w Nawłoci przedstawiony jest jako miejsce idylliczne, arkadyjskie, ale skazane na nieuchronną katastrofę. Choć Nawłoć to pozornie oaza spokoju, otoczona bujną przyrodą, pielęgnowanie tradycji i obyczajów służy w nim tylko własnym przyjemnościom mieszkańców. Bohaterowie nie mają żadnych obowiązków, oddają się uciechom życia, wiodą pasożytniczy tryb życia. Żeromski daje obraz ziemiaństwa obojętnego na sprawy publiczne, zajętego wyłącznie zaspokajaniem własnych egoistycznych potrzeb: królują tam obżarstwo, awantury i romanse. Nawłoć to miejsce puste, odarte z dawnych wartości.
Ilustracja interaktywna przedstawia niewielki, jednokondygnacyjny dwór szlachecki. Pośrodku budynku znajduje się ganek z dwiema kolumnami. Wiedzie do niego kilka schodów. W lewym szczycie budynku znajdują się okna. Obok dworu ciągnie się płot. Na drugim planie, za drewnianym płocie stoi stodoła. W tle rosną drzewa. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Ilustracja przedstawia drogę wiodącą do dworu szlacheckiego. Jest wąska i piaszczysta. Po obu jej stronach rosną wysokie rośliny i drzewa. Na drugim planie stoi dwukondygnacyjny dworek. Wejście do niego jest ozdobione kolumnami. W tle zachmurzone niebo. 1 Stanisław Kamocki, Dworek jesienią, 1907 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„Bliski związek z ziemią, z przyrodą, podległość naturalnemu rytmowi przemian wpłynęły zarówno na ukształtowanie się określonego typu wrażliwości, jak i stylu życia szlacheckiego domu: »Szlachta polska – pisał Łukasz Gołębiowski – nie w miastach, jak zagraniczna, lecz rozrzucona po kraju, w zamkach i dworach na wsiach mieszka. Każdy szlachcic polski tam osiadł, jak mu się gdzie pagórek, źródło lub uśmiechająca dolina podobała. W samotności tej nieskażone utrzymują się obyczaje, dalecy od wszelkiego zepsucia, na jakie w ludnych miastach ustawicznie patrzymy, prowadzą życie niepodległe i spokojne, wolne od nienawiści i zazdrości [...] i to jest jedną z największych przyczyn utrzymywania się tak długo przy cnotach dziedzicznych dawnych Polaków«”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 12. . 2. Rysunek przedstawia zabudowania dworku szlacheckiego. Jest to mały jednokondygnacyjny dworek. Wejście ozdobione jest niewielkim gankiem, do którego wiodą trzy schodki. Po obu jego stronach znajdują się po dwa okna. Ramy dzielą je na osiem małych części. Pod oknami rosną cztery topole. Po prawej stronie stoi płot. Po lewej stronie stoi inny drewniany budynek. W tle rosną drzewa. Po prawej stronie umieszczono datę: 1856 i podpis autora. 2 Nieznany rysownik, Dworek, 1856 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„»Dwór nazywam o jednym piętrze budynek albo z drzewa, albo z muru« – taką definicję przekazał nam autor pierwszego polskiego traktatu architektonicznego, Krótkiej nauki budowniczej dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego z 1659 roku. W tym lakonicznym opisie po raz pierwszy mowa jest o samodzielnym, odrębnym budynku nazwanym dworem”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 14. . 3. Fotografia przedstawia wąską kartę, na której umieszczono trzy szkice. Pierwszy rysunek ukazuje niewielki, drewniany, jednokondygnacyjny dwór szlachecki. Pośrodku budynku znajduje się ozdobny ganek z kolumnami i niską barierką. Po obu stronach ganku stoją duże donice z kwiatami. Nad czterema oknami umieszczono płasko rzeźbione ozdoby z kwiatowym motywem. Na szczytach budynku znajdują się wąskie tarasy. Na barierkach stoją donice z kwiatami. Z kominów wydostaje się dym. W tle rosną drzewa. Poniżej umieszczono plan parteru. Wejście do budynku znajduje się po lewej stronie. Z tarasu przechodzi się do sieni. Po jej prawej stronie znajdują się pokój pana i dalej kredens. Po jej lewej stronie są schody wiodące na piętro i dalej pokój pani. Z pokoju pani można przejść do pokoju bawialnego, a z niego do sypialni i dalej gabinetu oraz do jadalni i dalej do pokoju dla dzieci. Z kredensu można wyjść na ganek. Na piętrze przeciw schodów znajduje się pomieszczenie na opał, dalej pomieszczenie do przechowywania jarzyn, spiżarnia, pomieszczenie do przechowywania wina, pralnia oraz dwa pomieszczenia kuchenne. 2 Parterowy dworek z gankiem wspartym na filarach: fasada i dwa rzuty poziome Źródło: Polona, domena publiczna.
Nowy typ przestrzenny i strukturalny budowli wiejskiej – samodzielny, parterowy dwór, kształtuje się od początku XVII wieku. Wzorem modelowym jego rozplanowania jest rzut prostokąta z symetrycznym układem pomieszczeń po obu stronach centralnie umieszczonej sieni. Ten rodzaj skromnej siedziby wiejskiej [...] odpowiadał zarówno ambicjom, jak i możliwościom szerokich warstw szlacheckich. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 14-15. . 4. Ilustracja przedstawia wiejską, piaszczystą drogę. Po jej lewej stronie na pierwszym planie rosną krzaki. Pośrodku drogi stoją trzej mężczyźni. Dyskutują. Wzdłuż drogi stoi drewniany płot. Za płotem na niewielkim wzniesieniu stoi drewniany dwór. Do wejścia wiedzie ganek oparty na kolumnach. Przy oknie rośnie drzewo. Po przeciwnej stronie dworu rosną drzewa. przez ich korony przebija zachodzące słońce. W tle rozciąga się morze. Niebo jest dość gęsto zachmurzone. 2 Michał Kulesza, Dworek Kościuszków w Mereczowszczyźnie przed 1863 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
„Dwór miał być fundamentem utrwalonego ładu, apoteozą wiejskiego życia, pochwałą sielskości i rycerskości. Wielopokoleniowość jego mieszkańców zapewniała żywy kontakt z historią i niemal bezpośredni przekaz o czasach świetności Rzeczypospolitej. Dwór był ostoją porządku społecznego, znakiem pracy pokoleń i związków z miejscem. Doskonale wyraża to dewiza wypisana na frontonie pochodzącego z 1743 roku dworu Cieszkowskich w Suchej: Sub veteri tectu sub paternali – pod dachem starym, lecz rodzinnym”. Źródło: Waldemar Baraniewski, Kuchnia i stół w polskim dworze, Warszawa 2004, s. 15.. 5. Ilustracja przedstawia dworek szlachecki. Jest to dwukondygnacyjny budynek z pobielonymi ścianami. Pod oknami rosną malwy. Wejście zdobią cztery kolumny. Na pierwszym planie znajduje się piaszczysta droga, na której stoją dwaj mężczyźni. Młody mężczyzna jest zwrócony do nas przodem. Ma owalną twarz i krótkie włosy. Ubrany jest w płaszcz podróżny i spodnie. W prawej dłoni trzyma czapkę. Drugi mężczyzna jest dojrzały, siwowłosy. Jest odwrócony do nas tyłem. Szeroko otwiera ramiona. Rozstawia nogi. Jest ubrany w kontusz z szerokim pasem. Na nogach ma długie kozaki. Po prawej stronie obok rozległego trawnika stoi drewniany wóz. 2 Włodzimierz Tetmajer, Powitanie, między 1903 a 1908 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
[…] rozkład pokojów mieszkalnych bywał różny, […] niemal powszechną regułą był podział domostwa na dwie równe połowy, przedzielone sienią bardzo obszerną. Do sieni wchodziło się z ganku, o którym wiemy, że bywał »balasisty«1, sama zaś sień i rozmiarami swymi i przeznaczeniem uchodziła prawie tak samo za pryncypalną część domu, jak sala stołowa. Czym w zamkach zawartych był dziedziniec służący za punkt zborny, za majdan, tym w dworze szlacheckim była sień. Tu odbywały się sąsiedzkie sejmiki, tu gromadziła się czeladź w razie alarmu, tu gotowała się wyprawa łowiecka lub zajazdowa, tu wreszcie na sianie spali pokotem goście w czasie wesel, festynów, pogrzebów. Ściany sieni służyły do wieszania broni i sieci myśliwskich, a ogrzewał ją zazwyczaj olbrzymi komin murowany.
1 balasisty – wyposażony w balaski, czyli pionowe elementy balustrady w kształcie słupka lub kolumienki Źródło: Władysław Łoziński, Życie polskie w dawnych wiekach, Kraków 1969, s. 78-79 . 6. Ilustracja przedstawia wiejską zagrodę. Po lewej stronie znajduje się polna droga. Wzdłuż niej ciągnie się drewniany płot. Pośrodku stoi drewniany dom. Dach jest pokryty strzechą. Wokół domu rosną drzewa. 2 Napoleon Orda, Zaosie na Litwie – dworek rodzinny Adama Mickiewicza, 1876 Źródło: ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, domena publiczna.
W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza dwór szlachecki przedstawiony jest jako symbol tradycji narodowych i wzorców osobowych. Kultywuje się w nim tradycyjne wartości szlacheckie, takie jak umiłowanie wolności, poświęcenie dla ojczyzny i pamięć o dawnych bohaterach. Ściany domu w Soplicowie zdobią portrety bohaterów narodowych, m.in. Kościuszki i Rejtana. Ogromną wagę przykłada się do staropolskiej gościnności, grzeczności (której naucza Sędzia), szacunku dla osób starszych i kobiet. Celebruje się posiłki i rozmowy przy stole, sam opis parzenia kawy zajmuje w epopei sporo miejsca. Niektóre zachowania bohaterów (np. zaciekłość w sporach, brak trzeźwej oceny sytuacji i bufonadę) Mickiewicz ukazuje jednak jako dowód zaściankowości polskiej szlachty. 7. Ilustracja przedstawia oświetloną leśną polanę. Siedzą i chodzą tutaj postaci w sile wieku i dojrzałe. Po lewej stronie chodzi mężczyzna. W prawej dłoni trzyma kapelusz. Jest ubrany w długi surdut i spodnie. Na kamieniu siedzi starszy mężczyzna w słomianym kapeluszu z szerokim rondem. Ukazuje prawy profil. Patrzy przed siebie. Opiera się o laskę. Pośrodku, na kocu leży kobieta w sile wieku. Jest ubrana w długą suknię. Opiera głowę o prawą rękę. Jej włosy są upięte na czubku głowy. Postać czyta książkę. W głębi stoi młody mężczyzna. Po jego prawej stronie stoi kolejna postać. Jedyną osobą, która pochyla się, by zbierać grzyby jest dojrzały szlachcic z sumiastymi wąsami. Na głowie ma czapkę. Umieszczony jest po prawej stronie obrazu. Przyklęka na prawe kolano. Ukazuje prawy profil. Lewą ręką sięga po grzyb. 2 Franciszek Kostrzewski, Grzybobranie, 1886 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Życie mieszkańców dworu w Soplicowie toczy się harmonijnie, w zgodzie z cyklem idyllicznie ukazanej natury. Dwór jest zasobny, dobrze gospodarowany, otoczony bujnymi lasami i urodzajnymi polami. Jego mieszkańcy oddają się tradycyjnym zajęciom, takim jak pszczelarstwo, uprawa ogrodu, grzybobranie czy polowanie. Dwór szlachecki to symbol stabilizacji, bezpieczeństwa, spokoju. Tadeusz, gdy wraca do domu po latach nauki, zastaje go wcale niezmienionym. Soplicowo jest więc także symbolem wspomnienia ocalonego z dzieciństwa. 8. Fotografia przedstawia nisko przystrzyżony trawnik i podjazd wiodący do niewielkiego, drewnianego, jednokondygnacyjnego dworu szlacheckiego. Pośrodku budynku znajduje się ozdobny ganek z czterema kolumnami. Pod czterema oknami rosną różane krzaki. W lewym szczycie budynku znajdują się kolejne okna. Za dworem rosną drzewa. W tle bezchmurne niebo. 2 Polski dworek szlachecki z charakterystycznymi kolumienkami. Dwór w Krzykawce w Małopolsce, wpisany do rejestru zabytków Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
W Przedwiośniu Stefana Żeromskiego ukazane jest załamanie mitu dworu szlacheckiego. Dwór w Nawłoci przedstawiony jest jako miejsce idylliczne, arkadyjskie, ale skazane na nieuchronną katastrofę. Choć Nawłoć to pozornie oaza spokoju, otoczona bujną przyrodą, pielęgnowanie tradycji i obyczajów służy w nim tylko własnym przyjemnościom mieszkańców. Bohaterowie nie mają żadnych obowiązków, oddają się uciechom życia, wiodą pasożytniczy tryb życia. Żeromski daje obraz ziemiaństwa obojętnego na sprawy publiczne, zajętego wyłącznie zaspokajaniem własnych egoistycznych potrzeb: królują tam obżarstwo, awantury i romanse. Nawłoć to miejsce puste, odarte z dawnych wartości.