Konteksty

RmLfpCQuRIZsy1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Ma podłużną twarz ze zmarszczkami, zaczesane do tyłu, krótkie, ciemne włosy oraz podkręcone do góry, małe wąsiki. Ma szeroko otwarte oczy i podniesione brwi. Ubrany jest w garnitur ze wzorzystą kamizelką i krawatem. Do twarzy mężczyzna przytula się ocelot, czyli drapieżny kot z sierścią w paski i łatki. Przy kocie trzyma małą, wzorzystą laskę.

Salvador Dalí (1904‑1989) – kataloński malarz, najbardziej znany przedstawiciel surrealizmu, jeden z najsłynniejszych artystów świata. We wczesnym okresie swojej twórczości, kiedy mieszkał w Hiszpanii, interesował się malarstwem kubistycznymkubizmkubistycznym i Szkołą MetafizycznąmetafizykaMetafizyczną Giorgia de Chirico. Twórczość Chirico, uznawana za prekursorską w stosunku do surrealizmu, wywarła wielki wpływ na jego osobowość artystyczną. Przełomową zmianę przyniósł jednak kontakt ze środowiskiem artystów przebywających w Paryżu. Dalí wszedł w krąg malarzy i pisarzy, którzy stworzyli nowy i ważny kierunek współczesnej sztuki – surrealizm – i okazał się najbardziej rozpoznawalnym jego twórcą. Jeden z krytyków powiedział, że: Surrealizm w tym co najlepsze i w tym co najgorsze zawdzięcza mu renomę. Odnosiło się to zarówno do jego biografii, jak i twórczości. Życie prywatne było świadomie kształtowane przez artystę, stanowiło część jego artystycznej strategii. Upodobanie do skandalicznych wypowiedzi i zachowań, ekscentrycznych strojów, kabotyństwo, narcyzm, a także zamiłowanie do pieniędzy, które przyniosło mu przydomek Avida Dollars, czyli chciwy dolarów (wymyślony przez André Bretona) stworzyły z niego postać, którą dzisiaj można by było nazwać medialną gwiazdą. Dalí potrafił sprzedawać swoją sztukę i dobrze na niej zarabiać. Między innymi z tego powodu zamieszkał w Stanach Zjednoczonych.

RBSehbXP5e8Qd1

Zdjęcie przedstawia lewy półprofil młodego mężczyzny. Ma zaczesane do tyłu, ciemne włosy oraz cienkie wąsiki. Ma prosty nos, patrzy w stronę widza. Ubrany jest w garnitur i okryty futrem w paski. Za mężczyzną jest materiał z liściastym wzorem.

W swojej twórczości stosował zasadę, którą nazywał „paranoiczno‑krytyczną”; definiował ją jako: „spontaniczną metodę irracjonalnego poznania, polegającą na krytycznej interpretacji delirycznych urojeń”. W taki zawikłany sposób (Dalí miał duże upodobanie do osobliwych wyrażeń) wyjaśniał tematykę swych dzieł, gdzie pierwszoplanowe znaczenie miały sny, treści podświadome, w szczególności tłumione pragnienia erotyczne. Dużą rolę w jego twórczości (i życiu) odegrała Gala – żona i muza, która stała się bohaterką wielu obrazów. Do najbardziej znanych dzieł Dalí należą: Uporczywość pamięci, Architektoniczny Anioł Pański Milleta, Widmo libido, Chrystus świętego Jana od Krzyża. Poza malarstwem artysta zajmował się wieloma innymi działaniami: był współautorem sławnych filmów surrealistycznych, Pies andaluzyjski i Złoty wiek (w reż. Luisa Buñela), współpracował krótko z Hitchcockiem, tworzył scenografie do baletów, pisał artykuły i książki (m.in. autobiografie), projektował biżuterię, zajmował się modą, reklamą, tworzył tzw. przedmioty surrealistyczne (najsłynniejsze z nich to kanapa w kształcie ust Mae West i telefon‑homar). Krytycy sztuki najczęściej przyznają, że: W swej ogólnej wymowie twórczość Salvadora Dalí w dziejach malarstwa surrealistycznego reprezentuje nurt najbardziej związany z inspiracją Freudowską, w jej ortodoksyjnej – żeby nie powiedzieć wulgarnej – wersji. Nie da się jednak zaprzeczyć, że mimo takich czy innych zastrzeżeń, jest to twórczość, która odcisnęła swe piętno na wrażliwości artystycznej człowieka XX wieku (K. Janicka).

R1Mi65WshndIw

Zdjęcie przedstawia rzeźbę nosorożca, która pokryta jest patyną. Rzeźba ubrana jest w koronkowy strój, na szczycie znajduje się kula z kolcami, podobna stoi pod nosorożcem. Rzeźba stoi na postumencie. Wokół są rośliny, w tle budynki oraz niebo z chmurami.

Surrealizm (franc. sur – nad i łac. realis – rzeczywisty, prawdziwy) – zwany także nadrealizmem, kierunek w sztuce, który zrodził się we Francji w latach 20. XX w. Wyraził się w literaturze, malarstwie, filmie i teatrze. Zainicjował go pisarz André Breton, ogłaszając w 1924 r. Manifest surrealizmu. W taki sposób autor definiował ów kierunek: Czysty automatyzm psychiczny, który ma dać słowny, pisemny lub jakikolwiek inny wyraz rzeczywistym procesom myślowym. Dyktat myśli poza kontrolą rozumu oraz poza wszelkimi – estetycznymi czy moralnymi – zainteresowaniami. Dodawał także, że surrealizm wierzy w nadrzędną realność pewnego – zaniedbanego dotychczas – typu skojarzeń, we wszechpotęgę marzenia, w bezinteresowną grę myśli. Chce nieodwołalnie podważyć wszystkie inne mechanizmy psychiczne i zająć ich miejsce jako klucz do zasadniczych problemów bytu.

Założenia surrealizmu były bardzo ambitne, dążyły do zmiany myślenia człowieka, a w konsekwencji do przeobrażenia świata. Ogromną rolę miała w tym odegrać wyobraźnia, którą surrealiści postrzegali jako siłę człowieka i szansę na przezwyciężenie ograniczeń świata i doczesnej egzystencji. Najważniejszymi wartościami dla surrealistów były: wolność, wyobraźnia, pragnienie, miłość i poezja. Najważniejszą podbudową teoretyczną kierunku w jego pierwszym okresie była koncepcja psychoanalizypsychoanalizapsychoanalizy Freuda, natomiast w późniejszym teoria jego ucznia, Junga. Surrealizm przyswajał więc zdobycze współczesnej psychologii, źródeł inspiracji poszukiwał w snach, wizjach delirycznych, sięgał do sztuki osób chorych psychicznie, mistyki, gnozy.

Praca z dziełem plastycznym

Słownik