Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

O autorze

R93HFy580xxiZ1
Stanisław Grochowiak, zdjęcie z artykułu w gazecie.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Stanisław Grochowiak (1934‑1976) – poeta, dramatopisarz, prozaik i publicysta. Jego pierwszy zbiór wierszy – Ballada rycerska – ukazał się w przełomowym dla polskiej poezji roku 1956, kiedy to pojawiły się tzw. późne debiuty (także Herberta i Białoszewskiego) – pisarzy, którzy głównie z przyczyn politycznych nie mieli wcześniej szansy zaprezentować się szerszej publiczności. Twórczość Grochowiaka od początku charakteryzowała się groteską i antyestetyką, fascynacja brzydotą występowała w niej obok silnych inspiracji kulturowych – odwołań do poezji baroku, średniowiecza, modernizmu i malarstwa. Uważa się go za reprezentanta turpizmu. Jerzy Kwiatkowski napisał:

Jerzy Kwiatkowski Ciemne wiersze Grochowiaka

Należał do poetów wirtuozów. Rozporządzając własną, natychmiast rozpoznawalną tonacją (...) wędrował po poetykach, stylach i gatunkach, w każdym z nich pozostając sobą, każdy wzbogacając i udziwniając (...). Był poetą rozsmakowanym w kulturze. Ileż aluzji literackich w jego dziele od Galla Anonima i pieśni Dusza z ciała wyleciała począwszy. Ileż inspiracji malarskich. Pławił się w tradycji, ale – znów – każdy barok, każdego Norwida czy Gierymskiego przerabiał do niepoznania na Grochowiaka.

autor Źródło: Jerzy Kwiatkowski, Ciemne wiersze Grochowiaka, [w:] Magia poezji (O poetach polskich XX wieku), Kraków 1995.

Spośród jego zbiorów poetyckich na uwagę zasługują: Menuet z pogrzebaczem (1958), Rozbieranie do snu (1959), Polowanie na cietrzewie (1972).

Turpizm (łac. turpis – brzydki) – kategoria estetyczna charakteryzująca jeden z nurtów polskiej poezji lat 50. i 60. XX w. Termin został wprowadzony przez jej krytyka Juliana Przybosia w Odzie do turpistów. Poezja turpistów przedstawiała brzydotę świata, skupiała się na obrazach śmierci i rozkładu, opisywała zdeformowany świat, była wymierzona przeciw tradycyjnemu gustowi i klasycznym kanonom piękna. Zakładała, że przedstawianie wszystkich aspektów rzeczywistości, a więc także brzydoty, jest bliższe prawdy. W jednym z wierszy Grochowiaka zostało to ujęte w następujących słowach: Wolę brzydotę
Jest bliżej krwiobiegu.

Reprezentantami turpizmu byli również: Tadeusz Różewicz, Andrzej Bursa i Ernest Bryll.

Praca z utworem poetyckim

Polecenie 1

Etap pierwszy: zapoznanie się z wierszem

  • Kilkakrotnie przeczytaj tekst (w przypadku utworów poetyckich zaleca się czytanie na głos, bowiem tylko przy takiej lekturze możliwe jest poznanie strony brzmieniowej wiersza – rytmu, rymu).

  • „Poddaj się” atmosferze wiersza, wsłuchaj się w brzmienie, odkryj jego niepowtarzalność, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego; pamiętaj, aby wykonywanie ćwiczeń interpretacyjnych nie odebrało ci przyjemności czytania.

  • Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, czas powstania tekstu, epokę, prąd lub szkołę, jaką ten wiersz reprezentuje.

Kilkakrotnie zapoznaj się z tekstem (w przypadku utworów poetyckich zaleca się wersję dźwiękową, bowiem przy takiej lekturze możliwe jest poznanie strony brzmieniowej wiersza – rytmu, rymu).

„Poddaj się” atmosferze wiersza, wczuj się w brzmienie, odkryj jego niepowtarzalność, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego; pamiętaj, aby wykonywanie ćwiczeń interpretacyjnych nie odebrało ci przyjemności czytania.

Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, czas powstania tekstu, epokę, prąd lub szkołę, jaką ten wiersz reprezentuje.

R1dqgeCVFr5yp
(Uzupełnij).
Stanisław Grochowiak Płonąca żyrafa

Tak
To jest coś
Biedna konstrukcja człowieczego lęku
Żyrafa kopcąca się pomaleńku
Tak
To jest coś

Coś z tamtej ściany z aspiryny i potu
Ta mordka podobna do roztrzaskanego kulomiotu
Tak
To jest coś

Czemu próchniejecie od brody do skroni
Jaki wam ząbek w pustej czaszce dzwoni
Tak
To jest coś

Coś co nas czeka
Użyteczne i groźne
Jak noga
Jak serce
Jak brzuch i pogrzebacz

Ciemna mogiła człowieczego nieba
Tak
To jest coś

O wiersz ja ten piszę
Sobie a osłom
Dwom zreumatyzowanym
Jednemu z bólem zęba
Oni go pojmą
Tak
To jest coś

Bo życie
Znaczy:

Kupować mięso Ćwiartować mięso
Zabijać mięso Uwielbiać mięso
Zapładniać mięso Przeklinać mięso
Nauczać mięso i grzebać mięso

I robić z mięsa I myśleć z mięsem
I w imię mięsa Na przekór mięsu
Dla jutra mięsa Dla zguby mięsa
Szczególnie szczególnie w obronie mięsa

A ONO SIĘ PALI

Nie trwa
Nie stygnie
Nie przetrwa i w soli
Opada
I gnije
Odpada
I boli

Tak
To jest coś

m Źródło: Stanisław Grochowiak, Płonąca żyrafa, [w:] Menuet, 1958.
Polecenie 2

Etap drugi: zrozumienie treści

  • Odpowiedz na pytania: jak rozumiesz ten tekst? Jak oddziałuje on na ciebie?

  • Zredaguj swoje pierwsze rozumienie tekstu, wstępną(e) hipotezę(y) interpretacyjną(e).

  • Wskaż, które elementy dzieła (kluczowe fragmenty, słowa) wydają ci się najważniejsze, dominujące.

  • Nazwij temat wiersza.

Odpowiedz na pytania: jak rozumiesz ten tekst? Jak oddziałuje on na ciebie?

Zredaguj swoje pierwsze rozumienie tekstu, wstępną(e) hipotezę(y) interpretacyjną(e).

Podaj, które elementy dzieła (kluczowe fragmenty, słowa) wydają ci się najważniejsze, dominujące.

Nazwij temat wiersza.

RK0Ypiznrg2It
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Etap trzeci i czwarty: analiza i interpretacja

  • Zbadaj stronę formalną wiersza (wszystkie środki poetyckie).

  • Wskaż wszelkie zaskakujące bądź osobliwe elementy dzieła, nazwij je i zanalizuj.

Zbadaj stronę formalną wiersza (wszystkie środki poetyckie).

Wymień wszelkie zaskakujące bądź osobliwe elementy dzieła, nazwij je i zanalizuj.

R5RHGbjOXUNDJ
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 1

Określ temat każdej z części wiersza.

Określ i podaj temat każdej z części wiersza.

R1NI2dTVZlww5
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 2

Wskaż w utworze środki poetyckie i określ ich funkcję.

Wymień środki poetyckie zawarte w utworze i określ ich funkcję.

Ra0EVaSeDCUXB
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Po przedstawieniu interpretacji nadszedł na czas na własne wnioski i oceny. Powinieneś odpowiedzieć na pytania:
Jakie znaczenie ma dla ciebie ten wiersz?
Czy temat, który podjął autor, zainteresował cię?
Czy przemawia do ciebie wizja człowieka, jaka została przedstawiona w tym utworze?
Powyższe pytania potraktuj jedynie jako podpowiedzi i samodzielnie zdecyduj, jak podsumujesz swoje rozważania o wierszu Płonąca żyrafa.

R1JhBVKk0QXV4
(Uzupełnij).