Ilustracja interaktywna przedstawia morską falę. Woda unosi się i załamuje, spadając w dół. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. [...] Gdyby już koniecznie trzeba było Asnyka do jakiegoś kierunku filozoficznego przyłączyć, najlepiej do tego celu nadawałby się kierunek centrowy filozofji pokantowskiej, ktorego zwolennicy nie odrzucali metafizyki, w teorji zaś poznani zbliżali się do Kanta, od ktorego Asnyk wziął – mniejsza oto, czy wprost – teorję poznania t. z. jej naistotniejszą, a zarazem i najsłabszą cechę: rzecz w sobie i względność naszego poznania. Filozofji (teorji, kwestje itd.) – taki zapis rzeczowników zakończonych na -ia stosowano do 1936 r. W tym roku została przeprowadzona reforma ortograficzna, która wprowadziła nową, obecnie używaną pisownię: filozofii, teorii, kwestii. Ktorego (absolutystow, rownież itd.) – do 1936 r. tak pisano te słowa. Zmianę wprowadziła reforma ortografii z 1936 r. 2. Drugą cechą Asnyka, to niewgłębianie się w kwestje drugorzędne i sporne. Asnyk operuje prawie że pewnikami, w braku tychże hipotezami najbardziej do pewników zbliżonemi. Takim pewnikiem jest względność naszego poznania, przyjęta z wyjątkiem kilku absolutystow niemieckich przez wszystkich. Zbliżonemi – taka pisownia wyrazów tego typu obowiązywała do momentu wprowadzenia reformy ortografii w 1936 r. Obecnie obowiązuje zapis zbliżonymi (z końcówką -ymi). 3. Drugim pewnikiem, to ewolucja od czasów Herdera przeniesiona na ludzkość, trzecim jeśli już nie pewnikiem, to hipotezą o charakterze pewnika jest współzależność kosmiczna. Asnyk nazwie ją solidaryzmem. 4. Inną cechą filozofji Asnyka jest praktyczność, również jedna z cech filozofji XIX w. Asnyk nie zajmuje się problemami filozoficznemi dla nich samych, jako myśliciel teoretyk, lecz dla celu i myśli z góry powziętej. Czy nią będzie myśl o społeczeństwie i własnym narodzie, czy szukanie we filozofji lekarstw na rany ludzkości, a w kosmosie sensu życia, Asnyk zawsze i wszędzie będzie przedewszystkiem człowiekiem i obywatelem. 5. To samo da się powiedzieć i o jego stosunku do teorji poznania, do ktorej obecnie przystępujemy. Co się jej tyczy, Asnyk stoi na stanowisku transcendentalnego idealizmu Kanta. Świat zjawisk jest dla Asnyka niczem innem, jak odbiciem własnej twarzy, odbiciem człowieka we wszechświecie. Jako fala ruchliwa, ukrywającego się pod nią nieznanego bytu (Sonet I), skrytego, tajemniczego (Son. V), jako tajemnicza zasłona zmysłow-Maji (Son. VI), zasłania nam przed oczyma wieczną zagadkę, to coś nieznane, które u Kanta nazywa się rzeczą w sobie. Czasem tylko cząstka natury potrąciwszy „o władze mi dane”, ukazuje się w moim odbita umyśle, a wtedy ten głuchy „oddźwięk własnej wyobraźni” bierzemy za prawdę (Son. II), prawom zaś, któremi natura się rządzi i konieczności, co nas wszystkich łamie, ludzkiej dążności narzucamy znamię, na ludzki język tłumacząc jej słowa (Son. XXV). To cała nasza wiedza. Poza tem noc, noc wieczysta (Son. VII), wieczny ocean bez dna i wybrzeży (Son. VI). 6. Ze streszczenia tych kilku sonetow wynika istnienie zjawisk poznawalnych i rzeczy w sobie niepoznawalnych, leżących poza zjawiskami. Pytanie co do ich stosunku, czy rzeczy w sobie są czy nie są principium essendi zjawisk pomijam, gdyż Asnyk tej kwestji nie porusza. Niepoznawalność rzeczy w sobie wynika ze zmysłowej natury władzy poznawczej człowieka, nie wynika jednak z niej zaprzeczenie ich istnienia. Wyrażenie zatem Asnyka, że świat jest odbiciem człowieka, czyli że wszędzie widzimy siebie, nie może być brane w znaczeniu subjektywnego czy absolutnego idealizmu w rodzaju Fichtego lub Hegla [...]. Rozstrzyga tu istnienie lub nieistnienie rzeczy poza poznającym podmiotem leżących. 7. Kant i Asnyk przyjmuje istnienie rzeczy, a to stanowisko oddziela ich od skrajnego idealizmu. Wyrażenie więc: świat jest odbiciem człowieka, nie oznacza niczego innego jak to, że jest wyobrażeniem, a zatem tworem podmiotu wyobrażającego, lecz to dotyczy zjawisk nie w sobie, jak chce idealizm, lecz stosunku do nas, t. z. że my zjawiska dla siebie tworzymy, a nie tworzymy ich jako takich [...].