Ilustracja interaktywna
Kompozycja obrazu jest trójdzielna, najwyższy poziom zajmuje personifikacja Śmierci ukazana pod trzema postaciami, wznosząca się nad grobem oraz klęczącymi i nadchodzącymi ze wszystkich stron ludźmi. Najniższy poziom przedstawia korowód ludzkich postaci, każdą z nich trzyma za rękę kościotrup. To wyraźna manifestacja motywu danse macabre., 2. Śmierć przedstawiona jest tu w koronie i płaszczu królewskim. Jej postawa świadczy o tryumfie nad światem ludzi. Wygląd szczęki sprawia wrażenie, jakby się śmiała ze wszystkich otaczających ją osób., 3. Ludzie różnych stanów klęczą, pragnąc przebłagać Śmierć. Składają dary, by odsunąć moment jej nadejścia., 4. Kobieta przeglądająca się w lustrze kojarzy się z urodą życia, pięknem fizycznym, młodością., 5. Mężczyzna w kapturze to biczownik. Świadczą o tym rzemienie, którymi uderza się w ramię., 6. Wizerunek karczmarza, którego atrybutem jest naczynie trzymane w prawej dłoni., 7. Przedstawienie urzędnika, który trzyma pałkę jako symbol władzy., 8. Śmierć przedstawiona jest jako szkielet, który z uśmiechem prowadzi ludzi ku kresowi ich życia.
Przeczytaj fragment Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Wynotuj cechy Śmierci i porównaj je z wizerunkami na obrazach. Które z przedstawień (literackich, malarskich) wydaje ci się bardziej przerażające? Podaj dwa argumenty uzasadniające twoją odpowiedź.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze ŚmierciąPolikarpus, tak wezwanywezwany,
Mędrzec wieliki, mistrz wybranywybrany,
Prosił Boga o to prawieprawie,
By uźrzał śmierć w jej postawiew jej postawie.
Gdy się moglił Bogu wiele,
Ostał wszech ludzi w kościeleOstał wszech ludzi w kościele,
Uźrzał człowieka nagiego,
PrzyrodzeniaPrzyrodzenia niewieściego,
Obraza wielmi skaradegoObraza wielmi skaradego,
ŁoktusząŁoktuszą przepasanego.
Chuda, blada, żołte lice
Łszczy się jako miednicaŁszczy się jako miednica;
Upadł ci jej koniec nosa,
Z oczu płynie krwawa rosa;
Przewiązała głowę chustą
Jako samojedźsamojedź krzywousta;
Nie było warg u jej gęby,
Poziewając skrżyta zęby;
Miece oczy zawracającMiece oczy zawracając,
Groźną kosę w ręku mając;
Goła głowa, przykra mowa,
Ze wszech stron skarada postawa -
Wypięła żebra i kości,
Groźno siecze przez lutościprzez lutości.
Mistrz widząc obraz skarady,
Żołte oczy, żywotżywot blady,
Groźno się tego przelęknął,
Padł na ziemię, eżeeże stęknął.
Gdy leżał wznak jako wiławiła,
Śmierć do niego przemowiła.Źródło: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wybór W. Rzepka, W. Wydra, Wrocław 1995, s. 268–277.
Wyjaśnij, na czym polega groteskowość przedstawienia śmierci w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią.