Na podstawie omówionych cech noweli, pośród których jej mocno zarysowana, jednowątkowa i prowadząca do punktu kulminacyjnego akcja staje się cechą nadrzędną, widzimy, że jest to gatunek o zwartej i ściśle określonej budowie. Za najistotniejsze elementy jej konstrukcji, które możemy określić jako najważniejsze „węzły” budujące rozwój napięcia (dramaturgię) utworu, uznajemy:

  • moment zawiązania akcji (ekspozycja),

  • punkt (bądź punkty) zwrotne akcji (rozwój fabuły),

  • punkt kulminacyjny akcji,

  • rozwiązanie akcji (puenta),

  • epilog (nie zawsze wprowadzany przez autora).

Przebieg akcji noweli można przedstawić za pomocą prostego schematu, przydatnego do omówienia każdego utworu należącego do tego gatunku.

R1T2gWDafCiFw1
Schemat przedstawia kolejne etapy powstawania noweli.1. Ekspozycja, 2. Rozwój fabuły, 3. Punkt kulminacyjny, 4. Rozwiązanie akcji, 5. Epilog. Opis punktów znajdujących się na schemacie: 1. Ekspozycja. Sytuacja przedstawiona w punkcie wyjścia fabuły noweli mająca na celu zapoznanie czytelnika z tłem wydarzeń, głównymi postaciami, problemami czy konfliktami utworu. W noweli najczęściej mamy do czynienia z jednym konfliktem, jednym wyraziście zarysowanym bohaterem oraz jednym rekwizytem. W tym miejscu dostępne jest nagranie dźwiękowe. 2. Rozwój fabuły. Określony w części ekspozycyjnej motyw przewodni noweli rozwija się najczęściej w zamkniętą kompozycyjnie akcję. Fabuła jest zatem zbudowana wokół rekwizytu i rozwija się w dwóch głównych wymiarach: prezentacji zdarzeń i ich aktorów. Układ zdarzeń jest tak skomponowany, że spina utwór w jedną całość. Najczęściej jest to wynik jednowątkowości, która jest cechą charakterystyczną noweli. W tym miejscu dostępne jest nagranie dźwiękowe. 3. Punkt kulminacyjny. Nowela nierzadko ma kilka punktów zwrotnych, ale jeden z nich ma znaczenie kluczowe i charakter punktu kulminacyjnego. Jest to takie zdarzenie akcji, po którym opowieść nie rozwija się. Niektórzy badacze porównują punkt kulminacyjny noweli do wstrząsu, momentu, w którym fabuła na moment zastyga, po czym wydarzenia dążą do ostatecznego rozwiązania. W tym miejscu dostępne jest nagranie dźwiękowe. 4. Rozwiązanie akcji. Końcowy etap rozwoju fabuły noweli przynoszący ostateczne rozstrzygnięcie. Następujące po punkcie kulminacyjnym i zwykle prowadzi do rozwiązania konfliktu, osiągnięcia celu lub klęski bohatera. W tej części jest również zamieszczona puenta. W tym miejscu dostępne jest nagranie dźwiękowe. 5. Epilog. Fakultatywna, zamieszczona na końcu utworu część fabularna przedstawiająca wydarzenia, jakie mają miejsce po zamknięciu wątku fabularnego. W tym miejscu dostępne jest nagranie dźwiękowe.
Polecenie 1

Zapoznaj się z powyższym schematem budowy noweli oraz z prezentacją ilustrującą kolejne elementy budowy dobrze ci znanej Kamizelki Bolesława Prusa. Sformułuj wypowiedź, w której opiszesz, w jaki sposób realizowany jest w noweli zaprezentowany schemat. Następnie wskaż w tekście noweli następujące elementy: sokół noweli, inwersja czasowa, retardacja.

RAIZ7RRGuIoyY
(Uzupełnij).
1