Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się ze schematem interaktywnym przedstawiającym wybrane środki stylistyczne. Podaj po jednym własnym przykładzie każdego z nich.

RtU1IzLRykBsU
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Nazwij zastosowane w podanym fragmencie środki stylistyczne i określ ich funkcje.

R1PhrfnA6O3dS
(Uzupełnij).
Adam Mickiewicz Cisza morska

Cichemi gra piersiami rozjaśniona woda;
Jak marząca o szczęściu narzeczona młoda,
Zbudzi się, aby westchnąć, i wnet znowu uśnie.

cisza Źródło: Adam Mickiewicz, Cisza morska, [w:] tegoż, Wiersze, t. 1, oprac. Cz. Zgorzelski, Warszawa 1982.
R1ToPxAqtWAV01
Schemat pod tytułem środki stylistyczne w „Sonetach krymskich”. Schemat podzielony jest na pięć kolumn: środki składniowe, środki słowotwórcze, środki fonetyczne, środki leksykalne, tropy. W każdej kolumnie omówione są wskazane środki, według poniższego opisu. I. Środki składniowe: 1. Powtórzenie. Wielokrotne użycie tego samego wyrazu/frazy, 2. Przykład Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi, Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi (Stepy akermańskie), 3. Pytanie retoryczne. Zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń, 4. Przykład Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało? (Bakczysaraj), 5. Anafora. Powtórzenie tego samego słowa bądź zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi, 6. Przykład I ręką tam nie wskazuj – nie masz u rąk pierza; I myśli tam nie puszczaj, bo myśl jak kotwica (Droga nad przepaścią w Czufut-Kale), 7. Apostrofa. Bezpośredni zwrot do kogoś lub czegoś, 8. Przykład Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu! O minarecie świata! o gór padyszachu! (Czatyrdah), 9. Inwersja. Niezwykły szyk zdania, zmiana kolejności wyrazów, 10. Przykład Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu (Stepy akermańskie). II. Środki słowotwórcze: 11. Zdrobnienie. Wyraża: 1) czułość, sympatię 2) ironię 3) wielkość, 12. Przykład Polko! – i ja dni skończę w samotnej żałobie: Tu niech mi garstkę ziemi dłoń przyjazna rzuci. (Grób Potockiej), 13. Zgrubienie. Wyraża: 1) negatywne nastawienie 2) wielkość 3) nastawienie żartobliwe, poufałe, 14. Przykład Jeszcze wielka, lecz już pusta Girajów dziedzina! Zamiatane czołem baszów ganki i przedsienia, Sofy, trony potęgi, miłości schronienia, Przeskakuje sarańcza, obwija gadzina. (Bakczysaraj) Te zamki, połamane w zwaliska bez ładu, Zdobiły cię i strzegły, o niewdzięczny Krymie! Dzisiaj sterczą na górach jak czaszki olbrzymie, W nich gad mieszka, lub człowiek podlejszy od gadu. Szczeblujmy na wieżycę, szukam herbów śladu; (Ruiny zamku w Bałakławie). III. Środki fonetyczne: 15. Onomatopeja. Wyraz dźwiękonaśladowczy, 16. Przykład Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei (Burza), 17. Rym. Powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów, 18. Przykład Spojrzyj w przepaść – niebiosa leżące na dole, To jest morze; – śród fali zda się, że ptak-góra Piorunem zastrzelony, swe masztowe pióra Roztoczył kręgiem, szerszym niż tęczy półkole (Góra Kikineis), 19. Instrumentacja głoskowa. Bliskie sąsiedztwo powtarzających się podobnych głosek, 20. Przykład. Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei, Głosy trwożnej gromady, pomp złowieszcze jęki, Ostatnie liny majtkom wyrwały się z ręki, Słońce krwawo zachodzi, z nim resztki nadziei. (Burza) nagromadzenie szumiącej głoski „sz” oraz głosek dźwięcznych „r” i „ż”. IV. Środki leksykalne. 21. Archaizm. Wyraz, który wyszedł z użycia, 22. Przykład Między światem i niebem jak drogman stworzenia, [...], Słuchasz tylko, co mówi Bóg do przyrodzenia, (Czatyrdah) drogman – tłumacz, pośrednik, 23. Orientalizm. Wyraz zapożyczony z kultur orientalnych, 24. Przykład Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu! O minarecie świata! o gór padyszachu! (Czatyrdah) minaret – wysoka wieża przy meczecie (miejsce kultu muzułmańskiego) padyszach – tytuł królów perskich. V. Tropy: 25. Epitet. Określenie rzeczownika, 26. Przykład W kraju wiosny, pomiędzy rozkosznymi sady, Uwiędłaś, młoda różo! (Grób Potockiej), 27. Porównanie. Zestawianie dwóch członów połączone spójnikiem: jak, jako, jak gdyby, niby, niczym, wskazujące na podobieństwo zjawisk lub przedmiotów, 28. Przykład Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu, Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi (Stepy akermańskie) Łąka w kwiatach, nad łąką latające kwiaty, Motyle różnofarbne, niby tęczy kosa (Ałuszta w dzień), 29. Metafora (przenośnia). Zestawienie odległych znaczeniowo wyrazów, które skutkuje nowym sposobem patrzenia na daną rzecz, nadaniem nowego sensu, 30. Przykład. Słońce krwawo zachodzi, z nim reszta nadziei (Burza) Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu! O minarecie świata! o gór padyszachu! (Czatyrdah). Odmiany metafory: 31. Symbol. Ma jedno znaczenie dosłowne i wiele znaczeń ukrytych. W przeciwieństwie do alegorii jest wieloznaczny, 32. Przykład Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało! Wy macie trwać na wieki, źródło szybko płynie, O hańbo! wyście przeszły, a źródło zostało. (Bakczysaraj) źródło – symbol wody, życia, natury, 33. Animizacja. Nadanie przedmiotom, zjawiskom nieożywionym cech istoty żywej, 34. Przykład Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu! [...] Siedzisz sobie pod bramą niebios [...] Słuchasz tylko, co mówi Bóg do przyrodzenia. (Czatyrdah), 35. Personifikacja. Nadanie zwierzętom, roślinom lub ideom cech ludzkich, 36. Przykład Wiatr! – wiatr! – Dąsa się okręt, zrywa się z wędzidła, Przewala się, nurkuje w pienistej zamieci, Wznosi kark, zdeptał fale, i skroś niebios leci, Obłoki czołem sieka, wiatr chwyta pod skrzydła. (Żegluga), 37. Peryfraza. Zastąpienie wyrazu opisem, który będzie równoważnikiem znaczeniowym, 38. Przykład Już góra z piersi mgliste otrząsa chylaty (Ałuszta w dzień), 39. Hiperbola. Celowe wyolbrzymienie, przejaskrawienie, 40. Przykład W takiej ciszy! – tak ucho natężam ciekawie, Że słyszałbym głos z Litwy. (Stepy akermańskie), 41. Oksymoron. Metaforyczne zestawienie wyrazów o znaczeniach przeciwstawnych, które się wzajemnie wykluczają, 42. Przykład Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu (Stepy akermańskie).