Polecenie 1

Na podstawie informacji na temat przygód Tezeusza napisz tekst, w którym wykażesz, że potwierdzany przez dokumenty historyczne obyczaj lub obrządek ma swoje wyjaśnienie w micie o ateńskim herosie.

RL79oisekcPI0
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Przedstaw w krótkim tekście prawdopodobne źródło mitu o walkach Greków z Amazonkami.

RL33nSwOFSya9
(Uzupełnij).
RPK6uP9dxcc6D1
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę południowo-wschodniej części Europy i południowego krańca Półwyspu Bałkańskiego, na którym usytuowana jest Grecja. Opis punktów znajdujących się na mapie: 1. Tezeusz odnajduje pamiątki po ojcu. Obraz przedstawia półnagiego mężczyznę podnoszącego głaz w przy antycznej, ogrodowej altanie. Naprzeciw mężczyzny stoją dwie kobiety, przyglądają się wysiłkowi mężczyzny. Pod obrazem cytat z Mitologii J. Parandowskiego: Najświetniejszy bohater ateński, Tezeusz, był obcego pochodzenia. Ojciec jego Ajgeus (Egeusz) zawojował Attykę orężnie. Matką jego była Ajtra, królewna z Trojzeny. Ajgeus porzucił ją, lecz zanim się rozstali, pokazał jej miecz i sandały, które ukrył pod ogromnym głazem, i powiedział, że gdy ich syn dorośnie, niech mu każe dźwignąć ów kamień i zabrać leżące tam rzeczy. [...] Tezeusz chował się zdrowo, a kiedy miał lat pięć, poznał Heraklesa [...]. Odtąd Tezeusz chciał być takim jak Herakles. Nadszedł wreszcie czas, kiedy matka zaprowadziła go do owego kamienia. Młodzieniec z łatwością głaz odwalił, zabrał miecz i sandały i ruszył do Aten do ojca, Ajgeusa. Pod cytatem tekst: Wydarzenia związane z narodzinami i wczesnym dzieciństwem Tezeusza nie znajdują potwierdzenia w dokumentach historycznych, ale ich opis wiąże się z obrzędami koronacyjnymi starożytnej Grecji: sandały i miecz były wówczas symbolami władzy królewskiej, a wyciąganie miecza ze skały należało do elementów powtarzanych w trakcie koronowania. 2. Sinis. Fotografia przedstawia walkę dwóch mężczyzn pod drzewem. Z lewej strony brodaty mężczyzna trzyma w ręku kamień, z prawej strony młodszy przytrzymuje go za lewą rękę. Pod fotografią tekst, fragment Mitologii Jana Parandowskiego: Wśród zwycięstw Tezeusza odniesionych w drodze do Aten wymienia się pokonanie Sinisa: Na Przesmyku Korynckim położył trupem potwornego olbrzyma Sinisa, zwanego Pityokamptesem („Naginaczem-Sosen”), który zmuszał wędrowców, by mu pomogli przygiąć sosnę, a on niespodzianie ją puszczał i biedacy wyrzucani byli w górę jak z katapulty; albo przywiązywał nieszczęsnych do dwóch drzew, które potem rozsuwał, by ginęli rozdarci. Tezeusz w taki sam sposób, jak on to innym czynił, uśmiercił okrutnika. Pod cytatem tekst: Badacze doszukują się w opowieści o tym pojedynku echa przemian w wierzeniach Greków. Wśród czczonych przez nich bogów znajdował się Boreasz, uosabiający wiatr północny. Zgładzenie Pityokamptesa traktowane jest jako motyw upamiętniający (zresztą nieskuteczną) likwidację kultu Boreasza w Atenach. 3. Skiron. Zdjęcie przedstawia duży, antyczny talerz. Widnieje na nim malowidło przedstawiające młodego, atletycznie zbudowanego mężczyznę przewracającego na ziemię mężczyznę o muskularnej budowie. Pod spodem tekst: Potwierdzeniem odwagi Tezeusza było zwycięstwo, jakie w okolicach Megary odniósł nad Skironem (Skejronem). Nad brzegiem morza, na urwistych skałach wznosiła się twierdza bandyty Skirona, który siadał na skale i zmuszał przechodzących , by myli mu stopy. Kiedy ci się pochylali, strącał ich ze skały do, a tam ofiary pożerał olbrzymi żółw. Tezeusz odmówił umycia nóg Skironowi i zrzucił go do morza. Ta przygoda upamiętniała jeden z obrzędów występujących w starożytnej Grecji. Cytat z Mitów greckich Roberta Gravesa :Słowo skiron oznacza „parasol”, nazwa zaś miesiąca Skirophorion wywodzi się od parasoli, które w czasie kobiecego święta Demeter i Kory noszą w uroczystej procesji z Akropolu kapłan [...] i kapłanka. [...] Historie Skirona [...] oparte są widocznie na serii obrazów przedstawiających obrzęd zrzucenia świętego króla jako farmakosa z Białej Skały. [...]. Skiron, który szykuje się do strącenia kopniakiem wędrowca do morza, jest farmakosem przygotowywanym do czekających go perypetii podczas Skiroforii obchodzonych w ostatnim miesiącu roku, czyli w połowie lata. [...] Trzecia scena, uważana za zemstę Tezeusza na Skironie, przedstawia farmakosa spadającego z przestworzy z parasolem w ręce [...], a parasol jego, unoszony przez fale, jest z pewnością owym rzekomym żółwiem mającym go pożreć [...]. Wszystkie te wyczyny Tezeusza są prawdopodobnie ze sobą powiązane, Gramatycy wiążą biały parasol z gipsowym wizerunkiem Ateny. Przypomina to białe kukły […] wrzucane do rzeki raz do roku. Pod tekstem znajdują się dwa przypisy, pierwszy : Demeter to w mitologii greckiej bogini urodzaju, a Kora-Persefona to jej córka, a żona Hadesa, drugi: (gr. pharmakós) - w starożytnej religii greckiej była to ofiara (człowiek lub zwierzę) składana podczas rytuału, który miał przebłagać bogów, uratować przed klęską itd. 4. Krekyon. Fotografia przedstawia dwóch nagich, siłujących się mężczyzn. Pod fotografią tekst: W Eleusis Tezeusz napotkał siłacza Kerkyona, który zmuszał wędrowców do zapasów, a następnie miażdżył w zapaśniczym uścisku. Tezeusz sprytnie chwycił go za kolana, uniósł i cisnął o ziemię. Po tym wydarzeniu Grecy uznawali go za twórcę zapasów, jednej z najważniejszych dyscyplin sportowych – w starożytności walki tego typu odbywały się w trakcie igrzysk olimpijskich, a jej zwycięzców traktowano jak bohaterów narodowych, niemal herosów. 5. Minotaur – labirynt. Zdjęcie przedstawia mozaikę, na której znajduje się labirynt. W jego środku nagi mężczyzna odcina sierpem głowę Minotaurowi. Pod fotografią tekst: Jednym z najbardziej znanych epizodów z dziejów Tezeusza jest ten, który miał miejsce na Krecie. Wcześniej Tezeusz dotarł do Aten. Nie został od razu rozpoznany przez ojca, do czego przyczyniła się czarodziejka Medea, niechętna przybyszowi, który mógł w przyszłości przejąć władzę w mieście zamiast syna jej i Ajgeusa. Ona też spowodowała, że cudzoziemiec został wysłany na rządzoną przez króla Minosa Kretę. Celem wyprawy było zabicie uwięzionego w labiryncie potwora Minotaura, pożerającego młodych Ateńczyków, przysyłanych tam w ramach daniny po przegranej wojnie. Według historyków, ten epizod nawiązuje do autentycznych sporów prowadzonych przez Ateny i Kretę, których celem było zdobycie dominacji w regionie. Sam labirynt stał się też bardzo często przywoływanym motywem w sztuce i literaturze. Badacze kultury starożytnej uważają, że skomplikowana, wielopiętrowa konstrukcja pałacu królewskiego w Knossos na Krecie stała się źródłem wyobrażeń na temat labiryntu, czyli zbudowanej przez Dedala siedziby dla Minotaura. Plątanina korytarzy symbolizuje zagubienie w rzeczywistym świecie (np. obcym mieście), ale również jest metaforą niezbadanej, pełnej tajemnic ludzkiej psychiki. 6. Ariadna. Na fotografii znajdują się dwie postacie, kobieta i mężczyzna, którzy siedzą pod krzewem winorośli. Mężczyzna gra na instrumencie. Pod fotografią tekst i fragment Mitologii Jana Parandowskiego: Wręczając Tezeuszowi kłębek nici kreteńska księżniczka Ariadna, pomogła mu wydostać się z labiryntu. Po zabiciu potwora Tezeusz zabrał ją ze sobą do Aten. Kochali się bardzo, coś jednak musiało się po drodze odmienić, gdyż Tezeusz kazał wynieść śpiącą Ariadnę i zostawić ją na wyspie Naksos.
Chłód ranny budzi ją ze snu. Ariadna rozgląda się dokoła i widzi jakieś obce i puste wybrzeże, nad którym świeci pobladły księżyc. Woła Tezeusza i słyszy, jak skały powtarzają za nią to imię. Wbiega na górę i zdaje się jej, że w oddali widać żagiel okrętu. [...] Płacze. Idzie wybrzeżem i nie spotyka śladu ludzi. Płacze z żalu za ojczyzną, za domem i ze strachu, że w tym pustkowiu rzuci się na nią zwierz dziki. [...] W tej chwili góry napełniają się zgiełkiem [...]. Gdy Ariadna otwiera oczy, zbliża się do niej Dionizos, piękny jak dzień, bierze ją za rękę i mówi: „Piękna pani! Kocham cię i pragnę, żebyś była moją żoną”. Ariadna przymyka powieki, bo zdaje się jej, że śni. [...] Porzucona kochanka Tezeusza została małżonką boga wina i ślub odbył się na tej samej wyspie Naksos, która swym kształtem przypomina liść winnej latorośli. Według Roberta Gravesa (1895-1985), angielskiego badacza mitologii, historia nieszczęśliwej miłości Ariadny do Tezeusza nawiązuje do ówczesnych wierzeń Greków. „Ariadna” – a Grecy słowo to rozumieli jako „Ariagne” („bardzo święta”) – był to prawdopodobnie tytuł bogini księżyca czczonej w tańcu i na arenie [...]. Zaślubiając kapłankę księżyca, Tezeusz stawał się królem, panem Knossos [...]. System matrilinearny pozbawiał jednak następczynię tronu wszelkich praw do posiadłości, jeśli towarzyszyła małżonkowi poza granice kraju; oto dlaczego Tezeusz nie przywiózł Ariadny do Aten, dlatego pozostawił ją na widocznej w Knossos wyspie kreteńskiej Dia. Przypisy: system matrilinerany – system pokrewieństwa, w którym dzieci po urodzeniu są włączane do grupy matki pozostają jej członkami przez całe życie. 7. Czarny żagiel. Fragment z Mitologii Jana Parandowskiego: Tymczasem Tezeusz wesoło wracał do Aten. Ale zapomniał zmienić na okręcie żagiel czarny na szkarłatny, jak o to prosił Ajgeus. Stary król patrzył z wysokości skały nadmorskiej. Słabe oczy niewiele już mogły dojrzeć na migotliwej powierzchni wody. Pytał więc co chwila otaczających, czy nie widzą okrętu Tezeusza i jaki na nim żagiel. Nagle wszystkich twarze sposępniały: zbliżał się znany statek, o czarnych żaglach. Ajgeus, pewny, że syn zginął, rzucił się z rozpaczy do morza.
W tej chwili właśnie okręt Tezeusza zawinął do portu Faleron. Bohater wysiadł i zabrał się przede wszystkim do ofiar, które ślubował bogom. Jednocześnie wysłał do miasta herolda, aby zaniósł ojcu dobrą nowinę. Herold spotkał na gościńcu tłum ludzi opłakujących śmierć króla, wielu jednak powitało go radosnymi okrzykami, jako zwiastuna pomyślnych wieści, i ofiarowało mu wieńce w nagrodę. [...] Posłyszawszy to Tezeusz i wszyscy, którzy z nim byli, skierowali się ku miastu płacząc i wznosząc okrzyki. Pamięć tego dnia święcono podczas Oschoforiów, dokładnie odtwarzając dwojaki nastrój uroczystości: żałobny z powodu śmierci Ajgeusa i radosny z powodu szczęśliwego powrotu Tezeusza. Drugi tekst, fragment Mitów greckich Roberta Gravesa: Historycy kultury doszukują się w tych wydarzeniach nawiązań do obyczajów panujących w dawnych czasach. Ósmego dnia Pyanepsionu (października) – jest to dzień powrotu z Krety – wierni Ateńczycy tłumnie schodzą się nad brzegiem morza z garnkami, w których gotują rozmaite gatunki fasoli, by przypomnieć dzieciom, jak to Tezeusz, zmuszony do ograniczenia racji swej załogi, po wylądowaniu cały pozostały prowiant ugotował w jednym kotle [...].
W przedhelleńskich czasach jedzenie fasoli było, jak się zdaje, zakazane. Pitagorejczycy nie jedli fasoli, ponieważ mogły w niej przebywać dusze przodków, i mężczyzna, w przeciwieństwie do kobiety, jedząc fasolę, mógł pozbawić swego lub jej przodka możliwości ponownego przyjścia na świat. Ludowe święto fasoli świadczyłoby wobec tego o świadomym wyszydzaniu przez Hellenów bogini, która to tabu narzuciła. Przypis: Pitagorejczycy: członkowie szkoły filozoficzno-religijnej założonej w VI w. p.n.e. przez greckiego matematyka i mistyka Pitagorasa. 8. Amazonki. Zdjęcie przedstawia fragment płaskorzeźby, na którym widać dwie postacie. Pod ilustracją fragmenty Mitologii Jana Parandowskiego i Mitów greckich Roberta Gravesa: Po śmierci Ajgeusa dokonał Tezeusz wielkiego dzieła zjednoczenia wszystkich rodów i gmin attyckich w jedną całość państwową, ze stolicą w Atenach. Równocześnie zrzekł się władzy królewskiej i utrwalił pierwsze zasady ustroju republikańskiego. Urządziwszy w ten sposób sprawy krajowe ruszył nad Morze Czarne, aby idąc śladami Heraklesa spróbować walki z Amazonkami. Skończyło się na tym, że porwał królową Amazonek, Antiope, i wplątał Ateny w długotrwałą wojnę z tym dziarskim plemieniem kobiet. Antiope umarła, pozostawiając mu syna, Hipolita.

W walkach między wojskiem Tezeusza i Amazonkami Robert Graves dostrzega echa wydarzeń historycznych.
Słowo amazonki wywodzi się zazwyczaj od a i mazon, „bez piersi”, ponieważ wierzono, że amazonki ucinały sobie jedną pierś, by lepiej mierzyć z łuku (ale jest to koncepcja fantastyczna). Prawdopodobnie jest to słowo ormiańskie oznaczające „kobiety księżycowe”. Ponieważ kapłanki bogini księżyca [...] były uzbrojone, [...] wygląda na to, że relacje podróżników wpłynęły na mylną interpretację pewnych starożytnych obrazów ateńskich przedstawiających wojownicze kobiety [...]. Obrazy te [...] przedstawiały bądź tę walkę między przedhelleńskimi kapłankami Ateny o urząd arcykapłański, bądź też najazd Hellenów na Attykę i opór im stawiony. 9. Lapitowie i centaury. Zdjęcie przedstawia pomnik. Na postumencie znajduje się centaur pół-mężczyzna, pół-koń. Na jego plecach siedzi mężczyzna. Próbuje zabić centaura. Ten odwraca tułów i głowę do tyłu, w jego kierunku. Pod ilustracją fragmenty Mitologii Jana Parandowskiego i Mitów greckich Roberta Gravesa: Tezeusz miał wypróbowanego przyjaciela w księciu tesalskim, Pejritoosie. [...] Kiedy Pejritoos żenił się z piękną Hipodamią, Tezeusz przyjechał na wesele. Uroczystość odbywała się w stolicy Lapitów, nad którymi panował Pejritoos. Na ucztę zaproszono kilkunastu centaurów. [...] Ci centaurowie, pół ludzie, pół konie, wiedli życie dzikie, na łowach i rozbojach. Karmili się surowym mięsem i łatwo się upijali. Na godach Pejritoosa i Hipodamii przebrali miarę, zaczęli wyprawiać brewerie i porywać kobiety. Zawrzała walka, a ponieważ zbiegli się centaurowie z całej Tesalii, wynikła groźna wojna. Wreszcie wypędzono dzikusów z kraju.

Graves twierdzi że: Wydaje się rzecz nieprawdopodobną, by bitwa między Lapitami i centaurami [...] mogła być jedynie upamiętnieniem zwyczajnej walki pogranicznych szczepów. Wydarzenie to [...] było zapewne echem rytualnego obrzędu posiadającego doniosłe znaczenie dla wszystkich Hellenów. [...] Tego rodzaju obrzęd stanowił [...] integralną część starożytnej koronacji.
Mapa Grecji z informacjami o czynach Tezeusza
Źródło: Wikimedia Commons, Peripheries_of_Greece_numbered.svg: *Greek_Macedonia_map_with_subdivisions.svg: *Greece_2011_Periferiakes_Enotites.svg: Pitichinaccio derivative work: Philly boy92 (talk) derivative work: Fulvio314, licencja: CC BY-SA 3.0.