Sprawdź się
Teksty do ćwiczeń
Jan Parandowski Mitologia. Wierzenia i podania Greków i RzymianOto przyjechali z Krety od króla Minosa posłowie z żądaniem dorocznego haraczu. Straszny to był haracz. Siedem dziewcząt i siedmiu chłopców wybierano losem z rodzin obywatelskich, aby ich zawieźć na żer dla kreteńskiego potwora o byczej głowie, Minotaura. Tezeusz oświadczył, że pojedzie zabić owo krwi chciwe monstrum. Ajgeus dał mu czerwony żagiel, prosząc, aby go rozpiął w razie szczęśliwego powrotu. Jeżeli zaś wszyscy zginą, niech majtkowie pozostawią czarny żagiel, który już z daleka zwiastować będzie nieszczęście.
Kiedy Tezeusz przybył na Kretę i zjawił się na dworze Minosa, oczy wszystkich patrzyły nań złowrogo i podejrzliwie. Tylko córka królewska, Ariadna, patrzyła nań inaczej [...].
Minotaur żył we wspaniałym gmachu, zwanym labiryntem. Było tam tyle pokoi, przejść, sieni, schodów i krużganków, że ktokolwiek wszedł, już drogi powrotnej znaleźć nie mógł. Lecz Ariadna dała pięknemu Ateńczykowi kłębek nici i pouczyła, co ma robić. Tezeusz przywiązał nić u wejścia do labiryntu i w miarę, jak się zapuszczał w zawrotną głąb gmachu, rozsnuwał kłębek. Wreszcie spotkał Minotaura, zabił go i wyszedł tą samą drogą, nawijając nici na kłębek. Po czym wsiadł na okręt i odpłynął. A z nim Ariadna.
Kochali się bardzo, coś jednak musiało się po drodze odmienić, gdyż Tezeusz kazał wynieść śpiącą Ariadnę i zostawić ją na wyspie Naksos.
Robert Graves Mity greckieKreteńczycy twierdzą, że Minotaur nigdy nie istniał i że Tezeusz nie zdobył Ariadny podstępem. Ich zdaniem labirynt był pilnie strzeżonym więzieniem, gdzie trzymano pod strażą młodzieńców i dziewice ateńskie w oczekiwaniu igrzysk pogrzebowych Androgeusa. [...] Co roku zabierał wszystkich okrutny i pyszałkowaty Tauros, jeden z generałów Minosa, wygrywając ku oburzeniu rywali wszystkie konkurencje. Nadużył zaufania Minosa, a krążyły również pogłoski, że za wiedzą Dedala miał cudzołożny romans z Pazyfae, jeden jej syn bowiem z bliźniąt, które urodziła, był do niego bardzo podobny. Kiedy więc Tezeusz poprosił o pozwolenie na zapaśniczy pojedynek z Taurosem, Minos przyzwolił z radością. [...] Ariadna zakochała się w Tezeuszu, gdy zobaczyła, jak trzy razy pod rząd przerzuca nad głową dawnego zwycięzcę i kładzie go na łopatki.
[...]
Zupełnie odmienną wersję wydarzeń podają Cypryjczycy i inni. Twierdzą mianowicie, że Minos i Tezeusz zawarli i zaprzysięgli układ głoszący, iż poza okrętem „Argo” Jazona„Argo” Jazona„Argo” Jazona, mającym oczyścić morze od piratów, na wody greckie nie ma wstępu żaden okręt z załogą większą niż pięć osób. Kiedy Dedal uciekł z Krety do Aten, Minos złamał pakt, ścigając go na okrętach wojennych [...] Deukalion, syn Minosa, przejął spór po ojcu i zagroził Ateńczykom, że jeśli nie wydadzą Dedala, zabije wszystkich zakładników [...]. Tezeusz odpowiedział, że z Dedalem łączą go więzy pokrewieństwa. [...] Prowadził [...] korespondencję z Deukalionem, ale w tym samym czasie skrycie budował okręty wojenne [...]. Udało się Tezeuszowi zdobyć port bez najmniejszego oporu. Ruszył następnie na Knossos, wyciął w pień straż Deukaliona, jego zaś zabił w jednej z sal w głębi pałacu. Tron kreteński przypadł wówczas Ariadnie, z którą Tezeusz zawarł wspaniałomyślny układ; zwróciła zakładników ateńskich, oba zaś narody podpisały pakt o wieczystej przyjaźni przypieczętowany unią obu koron, Ariadna poślubiła Tezeusza.
Długo świętowano to wydarzenie, po czym oboje wyruszyli do Aten, ale burza zagnała ich na Cypr. Ariadna, będąc już w ciąży i obawiając się poronienia na skutek choroby morskiej, poprosiła, by ją wysadzono na brzeg w AmatosAmatosAmatos. Tak się też stało, ledwie jednak Tezeusz powrócił na okręt, gwałtowna wichura wypędziła całą flotę z powrotem w morze. [...] W Amatos dotąd pokazują grobowiec Ariadny w gaju poświęconym jej jako Arideli. [...] Cypryjczycy nadal obchodzą drugiego września święto Ariadny. Młodzieniec kładzie się wówczas w jej gaju i udaje bóle porodowe.
Robert Graves Mity greckieGrecja uległa wpływom kreteńskim pod koniec XVIII w. przed Chr. Zostały jej one narzucone przez helleńską arystokrację, która zagarnęła władzę na Krecie dwa czy trzy pokolenia wcześniej [...]. Wcale rozsądnie brzmi nie upiększona relacja o napadzie Tezeusza na Knossos, cytowana przez Plutarcha i KlejdemosaPlutarch i KlejdemosPlutarcha i Klejdemosa. Opisują oni bunt Ateńczyków przeciw kreteńskiemu władcy biorącemu zakładników gwarantujących ich spokojne zachowanie, tajną budowę flotylli, złupienie miasta Knossos [...] i wreszcie traktat pokojowy, którego ratyfikacją było małżeństwo ateńskiego króla z dziedziczką tronu kreteńskiego, Ariadną. Wydarzenia te, przypadające bodajże na rok 1400 przed Chr., mają swą paralelęparalelaparalelę w relacji mitologicznej o haraczu młodzieńców i dziewic wymaganym od Aten jako zapłata za zabójstwo kreteńskiego księcia. Tezeusz, sprytnie zabijając byka Minosa, względnie pokonując w zapasach dowódcę naczelnego króla Minosa, zwalnia Ateny od haraczu, poślubia Ariadnę, dziedziczkę tronu, i zawiera pokój z Minosem.
Zabójstwo AsteriosaAsteriosAsteriosa o głowie byka, zwanego Minotaurem lub „Bykiem Minosowym”, dokonane przez Tezeusza, jego zapasy z Taurosem („bykiem”) i porwanie byka kreteńskiego, są wersjami jednego i tego samego wydarzenia. Bolynthos [...] to kreteńskie oznaczenie „dzikiego byka”. „Minos” – to tytuł dynastii z Knossos, której emblematem był byk niebieski. [...] Jednym z elementów, które złożyły się na mit o labiryncie, mógł być fakt, że pałac w Knossos [...] stanowił zespół pokojów i korytarzy, w którym błądzili ateńscy napastnicy, szukając króla, i niełatwo im było go odnaleźć i zabić.
Jazon, grecki heros, władca Jolkos; na okręcie „Argo” popłynął wraz z towarzyszami (Argonautami) na wyprawę do Kolchidy po złote runo (złotego barana); wyprawa zakończyła się zdobyciem złotego runa dzięki pomocy czarodziejki Medei
Amatus, jedno z najstarszych miast na Cyprze, założone ok. 1100 r. p.n.e.; miejsce kultu Afrodyty
Plutarch (ok. 50‑125 r. n.e.) grecki historyk, filozof i polityk; Klejdemos (V lub IV w. p.n.e.) grecki pisarz, autor dzieła o historii Aten
(łac. parallela – linia równoległa) – podobieństwo, analogia
Asterion, w mitologii władca Krety, ojczym Minosa
W jaki sposób mit o Tezeuszu uzasadniał istnienie zapasów jako dyscypliny sportowej? Wyjaśnij to w krótkim tekście.
Przypomnij sobie fragment multimedium przedstawiający walkę Tezeusza z Kekyonem oraz odszukaj w tekście Roberta Gravesa informacji o pojedynkach Tezeusza z Taurosem oraz dowódcą wojsk Minosa.
Twoja odpowiedź powinna zawierać informację, że przypisywane Tezeuszowi przygody dowodziły, że to on wynalazł zapasy oraz uczestniczył w walkach zapaśniczych.
Napisz w liczącym co najmniej 50 słów tekście, w jaki sposób starożytni historycy wyjaśniali powód, dla którego Ateńczycy musieli na Kretę wysyłać swoich obywateli jako zakładników.
Odszukaj w tekście Roberta Gravesa informacji o tym, co na temat ateńskich zakładników pisali Plutarch i Klejdemos.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na polityczny aspekt wydarzenia i na to, co kierowało władcą Krety, gdy zażądał przysyłania mu zakładników z Aten.
Napisz tekst, w którym przywołasz wyjaśnienia historyków, tłumaczących, jakie funkcje pełniła budowla upamiętniona w micie o Tezeuszu jako labirynt zamieszkany przez Minotaura.
Przypomnij sobie, jak w multimedium wyjaśniono, czym prawdopodobnie był labirynt oraz co na ten temat napisał Robert Graves w pierwszym akapicie fragmentu Mitów greckich (s. 304–305).
Twoja odpowiedź powinna wskazać, że według historyków labirynt odnosi się do autentycznej budowli użytkowej – pałacu lub więzienia.
Wykaż w krótkim tekście, że mit o Tezeuszu zawierał wyjaśnienia wskazujące na okoliczności zawarcia sojuszu między Atenami a Kretą.
Przeczytaj w tekście Roberta Gravesa, jakie – według wierzeń Greków – były konsekwencje związku między Tezeuszem a Ariadną.
Twoja odpowiedź powinna zawierać informację, że związek małżeński Tezeusza z Ariadną był zarazem związkiem syna władcy Aten z córką króla Krety, a tym samym – miał charakter polityczny.
Napisz plan wystąpienia, w którym wyjaśnisz, jakie wydarzenia historyczne zostały uwiecznione w opowieści na temat zabicia Minotaura przez Tezeusza.
Zwróć uwagę przede wszystkim na tekst Roberta Gravesa – wskazano tam na zatargi między Atenami a Kretą.
Twoja odpowiedź powinna zawierać uwagi dotyczące przekształcenia w mit – wydarzeń rzeczywistych, związanych ze sporem politycznym między Atenami a Kretą.