Ilustracja interaktywna przedstawia mapę administracyjną Polski z podziałem na województwa. Są to województwa: pomorskie, warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie, śląskie, opolskie, dolnośląski, lubuskie, zachodnio-pomorskie, wielkopolskie, łódzkie, świętokrzyskie, mazowieckie i kujawsko-pomorskie. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Tekst gwarowy – Dąbrówka Wielkopolska (Wielkopolska zachodnia) {audio}Przykład: „No kciny^{Indeks górny j} u nos, jak ... miała tam poródzić córka dziecko, no to matka już nasykowaa (!) poduszki, kószulke, pieluszki, nie, żeby wszystk^{Indeks górny ł}o buło^{Indeks górny e} pogotowiu. A potym, jak buło tak dalyko już do urodzyniu, no t^{Indeks górny ł}o musioł sie tyn mó^{Indeks górny n}ż starać. Musioł jachać po arkusiere, żyby wszysko dobrze buo, a jag nie mógła arkusiera, musioł po liekarza jachać, no. Tero dziecko sie urodziło^{Indeks górny e} [...]”.

Komentarz: W tym fragmencie wypowiedzi mieszkanki Dąbrówki Wielkopolskiej występują liczne cechy gwarowe. Z cech dialektu wielkopolskiego warto wyszczególnić: fonetykę międzywyrazową udźwięczniającą (jag_nie), brak mazurzenia (mimo pojedynczej formy: nasykowaa (=naszykowała), w której sz zostało zastąpione przez s); uproszczenia grup spółgłoskowych (kcinyj, wszysko = chrzciny, wszystko), realizacja dawnych samogłosek pochylonych e, a jako y, o (u nos, dalyko, tyn) i rozłożona (na połączenie samogłoski ze spółgłoską nosową) wymowa samogłosek nosowych (mónż = mąż).

^{Indeks górny Źródło nagrania i zapisu: Jerzy Sierociuk, Tekst gwarowy — Dąbrówka Wielkopolska. Chrzciny. Nagranie z archiwum fonograficznego Zakładu Dialektologii Polskiej UAM w Poznaniu. Fragment rozmowy nagranej przez prof. Zenona Sobierajskiego 06.05.1951 r.; informatorką była p. Agnieszka Kostera, ur. 1899 r.; przepisał Jerzy Sierociuk, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-wielkopolski&l3=wielkopolska-zachodnia&l4=teksty-dabrowka-wielkopolska-tekst1.}, 2. Tekst gwarowy – Borucza 1 (Mazowsze dalsze) {audio}Przykład: „Koło mnie sonsiad był, to ^{Indeks górny ł}orał no, ale nie woły tylko krowy, normalne dojone. Nawet u mojego dziadka, mój dziadek to wołamy. Była para wołów, tylko buhaje były, wycyszczone i była para wołów do orania, a krowy do dojenia, sobje trzymali cztery krów, dwje jałówki, no. To mój dziadek, a ^{Indeks górny ł}ojciec jak zacoł gospodarzyć to juz późnij, juz konie nastawały, pługi, to tomy sochamy wołamy to, to nie, nie pługamy takamy metalowemy tylko sochamy”.

Komentarz: W mowie mieszkańca wsi na Mazowszu dalszym dostrzegalne jest mazurzenie (zacoł, juz), choć z odstępstwami: nawet w jednym wyrazie mazurzenie ściera się z brakiem mazurzenia (wycyszczone). W tym fragmencie nie ma warunków do stwierdzenia typowej dla dialektu mazowieckiego fonetyki wyrazowej ubezdźwięczniającej. Występuje za to końcówka -my zamiast -mi w narzędniku liczby mnogiej (pługamy, metalowemy, sochamy) oraz inne cechy gwarowe, nieograniczone do dialektu mazowieckiego, np. w zakresie wymowy nosówek (sonsiad, zacoł) czy prelabializacji (łojciec).

^{Indeks górny Źródło nagrania i zapisu: Justyna Garczyńska, Tekst gwarowy — Borucza 1. Jak orano wołami. Informator: mężczyzna; 78 lat; urodził się w Boruczy; ukończył trzy klasy szkoły podstawowej; w wojsku nie był; rolnik, zaraz po wojnie przez pewien czas pracował jako furman w Warszawie (woził gruz), http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-mazowiecki&l3=mazowsze-dalsze&l4=mazowsze-dalsze-gwara-regionu&l5=teksty-borucza-tekst1}, 3. Tekst gwarowy – Rabka Zdrój (Podhale) Przykład: „Witom wos bardzo piyknie. Jo sie nǀozywom Kryśka Kojs, ǀurodziłak sie w Rabce. Tu tez sie wychowałam i strośnie pokocha^{Indeks górny ł}am te nose górecki. Bo wiycie, Rabka to sie znǀajduje pomiyndzy dwoma pasmami gór, jedne to Bǀeskidy, a drugie to zaś Gorce. I tak se ta Rabka w tej dziedzinie znajduje sie, tu se żyją górole, które nazywają sie tak poprawnie to Zǀagórzany, a te zaś górole z Zǀakopanego to nos nazywają tak brzyćko, bo mówią o nas, że my są bǀagienniki, co nos to straśnie mierzi, bo my sie jako bǀagiynniki nie cǀujemy”.

Komentarz: Znakiem | zaznaczono akcent inicjalny – charakterystyczny dla Podhala. Obecne jest także mazurzenie (górecki, nie cujemy). Jak w Małopolsce w ogóle, mamy tu do czynienia z zastępowaniem ch przez k w końcówkach fleksyjnych (urodziłak sie), jak również wymowa wos, jo, nozywom czy wiycie, pomiyndzy (podwyższenie artykulacji e, a → y, o, rozłożona wymowa nosówki ę → yn). Zauważ, że wspomniane cechy nie występują konsekwentnie w całej wypowiedzi.

^{Indeks górny Źródło zapisu: Agata Liberek, Alina Kępińska, Rabka Zdrój Tekst gwarowy. Legenda o Zwyrtale. Zapis: Agata Liberek, weryfikacja zapisu i opracowanie tekstu: Alina Kępińska. Informator: Pani Krystyna Kojs, urodzona w Rabce-Zdroju, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-malopolski&l3=podhale&l4=podhale-gwara-regionu&l5=teksty-rabka1}, 4. Tekst gwarowy – Hucina (Małopolska środkowa) {audio}Przykład: „Jagem juz zacon do szkoły chodzić, tam te kije, deszczułki robiuł i druty zakładoł i... i bez droge my śly i piscely my tak, takie. Tako somsiatka była. Ona tak miała pieci synów miała. No jo tak zacon jus późni - ze tam ten... te skrzypce my kupily – rzempoluem”.

Komentarz: Podobnie jak w tekście mieszkanki Podhala, także tutaj, w wypowiedzi mieszkańca Huciny w Małopolsce środkowej, mamy do czynienia z mazurzeniem (juz, zacon) czy inną niż w polszczyźnie ogólnej realizacją samogłosek nosowych (zacon, pieci, somsiatka, rzempoluem = zaczął, pięciu, sąsiadka, rzępoliłem); pojawiają się też inne cechy – twarda wymowa końcówek -mi, -li (śly, my, piscely = szli, my, piszczeli) oraz fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca (jagem = jakem, forma złożona: jak+em)

^{Indeks górny Źródło nagrania i zapisu: Izabela Stąpor, Lasowiacy Tekst 7: Szkoła, początki muzykowania. Nagranie i zapis: Izabela Stąpor. Informator: Władysław Pogoda; zamieszkały w Hucinie (daw. Przyłęk), gmina Niwiska, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-malopolski&l3=lasowiacy&l4=lasowiacy-gwara-regionu&l5=teksty-hucina-tekst7}, 5. Tekst gwarowy – Kuniów (Śląsk północny) {audio}Przykład: Polok przised, tak Polok przised do sklepu, wlo^{Indeks górny ł}, i ta jeden Ślu^{Indeks górny n}zok buł w sklepie, przy ladzie i tan dyskutowoł, no a tyn, tyn Polok tak nie wiedzioł, cy to ^{Indeks górny ł}on jest Niymiec, Polo^{Indeks górny ł}k ni, bo tako go^{Indeks górny ł}dka jakoś, on co ta ni za bardzo rozumioł i go sie pyto^{Indeks górny ł}:
– Pan Polak?
A tyn Ślu^{Indeks górny n}zak pado:
– Ni, po gruntfarba. Bo lak zech kupił juz wcora.

Komentarz: A oto przykład śląskiego dowcipu, którego sama treść wiele mówi o różnicach dialektalnych i o tym, jak nieświadomość tych różnic może wpływać na skuteczność komunikacji. W języku autora wypowiedzi, mieszkańca Kuniowa, widać kilka cech dialektu śląskiego. Pojawia się mazurzenie (przised = przyszedł); zwróć uwagę na zgodną z ogólnopolską wymową realizację głoski oddawanej w piśmie dwuznakiem rz), ścieśnienia samogłosek (tyn, wiedzioł, Niymiec), liczne uproszczenia artykulacyjne (przised, buł, pado = przyszedł, był, powiada; także labializacja: łon). Obecna jest też szeroka wymowa samogłosek nosowych w wygłosie (po gruntfarba = po gruntfarbę, tj. farbę podkładową).

^{Indeks górny Źródło nagrania i zapisu: Monika Kresa, Tekst gwarowy — Kuniów 1. Polak czy po lak?. Nagranie: Monika Kresa, Ewa Kurowska. Przepisanie i opracowanie: Monika Kresa. Weryfikacja: Halina Karaś. Informator: Antoni Sobania – urodził się w 1946 roku w Kuniowie, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-slaski&l3=slask-polnocny&l4=slask-polnocny-gwara&l5=kuniow-tekst1}, 6. Tekst gwarowy – Cewice (Kaszuby środkowe) {audio}Przykład: „Drożdżówka to je richtych młodzowy kuch. Przepis jest taki. Kilo muczi, jedna sz’klanka cëkry, jedna sz’klanka mlika, sz’esc jaj i dzesoc deko drożdży i kostka palmë. Drożdże rozrobic w cepłym mlékłu z pół szklankóm mléka i dodac dwie łëżci cëkry i troche muczi, żebë to łumieszac drewnianom łëżkom. […]”

Komentarz: W języku mieszkanki Cewic na Kaszubach środkowych można spotkać główne cechy języka kaszubskiego: kaszubienie, czyli wymowa spółgłosek ś, ź, ć, dź jak s, z, c, dz (sz’esc, dzesoc); wymowa zmiękczonych k’, g’ jako cz, dż (muczi); a także obecność „szwa” kaszubskiego w miejsce dawnych i, y, u (cëkry, palmë, żebë = cukru, palmy, żeby).

^{Indeks górny Źródło nagrania i zapisu: Małgorzata Klinkosz, Tekst 2 – Jak piec młodzowy kuch ‘drożdżówkę’. Informator: Regina Gańska, ur. 13.09.1946 r. w Kamienicy Szlacheckiej w rodzinie kaszubskiej, w której rodzice mówili po kaszubsku, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=kaszubszczyzna&l2=kaszuby-srodkowe&l3=kaszuby-srodkowe-tekst2}