Ilustracja interaktywna przedstawia podświetloną piramidę, na której widnieje anglojęzyczny napis: War is Peace. Freedom is Slavery. Ignorance is Strength. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Rzeczywistość Oceanii W powieści Orwella zło zostało ukonkretnione – jest nim system totalitarny. Ukazany w dziele świat Oceanii oraz mechanizmy nim rządzące budzą przerażenie. Podobne emocje wywołuje obraz władzy i systemu politycznego zaprezentowany w utworze. Rządy spoczywają w rękach jednej partii, której uosobieniem jest nieomylny i wszechwładny Wielki Brat. Władza ma charakter absolutny – rządzący dążą do panowania nie tylko nad czynami obywateli, lecz także nad ich myślami i uczuciami. Partia decyduje o teraźniejszości, ale kieruje także przeszłością – dowolnie ją zmienia i dostosowuje do aktualnych potrzeb. Podstawową zasadą życia społecznego jest „dwójmyślenie”: mieszkańcy Oceanii wyznają poglądy, które są wewnętrznie sprzeczne, równocześnie przyznają słuszność przeciwstawnym racjom. Dlatego slogany partii: „wojna to pokój”, „wolność to niewola” nie są przez nich odbierane jako paradoksy, lecz jako bezdyskusyjne prawdy. Odzwierciedleniem „dwójmyślenia” są też nazwy ministerstw Oceanii w zestawieniu z funkcjami pełnionymi przez te urzędy: Ministerstwo Obfitości zajmuje się ograniczaniem przydziału dóbr materialnych, Ministerstwo Miłości jest odpowiedzialne za prześladowanie, aresztowania i torturowanie obywateli, a w Ministerstwie Prawdy fałszuje się przeszłość. Orwell wykreował groteskową rzeczywistość świata rządzącego się absurdalnymi prawami. Inspiracją dla pisarza był system panujący w Związku Radzieckim w epoce Stalina. Orwell pokazuje, jak komunizm jako system totalitarny (w powieści nazywany angsocem) podporządkowuje sobie całkowicie życie jednostki i neguje jej podstawowe prawa. Zdjęcie przedstawia skłębiony drut kolczasty. 2. Język Orwell poświęca w powieści wiele uwagi językowi propagandy politycznej. Dla nazwania jego specyficznej formy stworzył pojęcie „nowomowy”. W przeciwieństwie do „staromowy” służy ona systemowi władzy, jest narzędziem manipulowania rzeczywistością i wpływania na sposób myślenia obywateli. Podstawowy mechanizm nowomowy polega na redukowaniu zasobu słownictwa. Im mniej wyrazów, tym mniejsze zagrożenie, że obywatele popełnią „myślozbrodnię”, bo przecież myślenie odbywa się poprzez język i wyraża w języku. Ograniczenie liczby słów pozwoli zatem sterować procesem myślenia jednostek, a to będzie oznaczało absolutną władzę nad nimi. Poza tym w nowomowie słowo przestaje opisywać i prezentować rzeczywistość, natomiast zaczyna ją kreować, powoływać do istnienia. Pełni zatem funkcję magiczną, ma moc sprawczą. Wystarczy, by w trakcie przemówienia polityk zamienił nazwę z Euroazji na Wschódazję, a dawny sojusznik staje się wrogiem, z którym toczy się wojnę – nowa sytuacja zaczyna istnieć, gdyż została nazwana. Grafika przedstawia duży, męski but, który depcze mężczyznę w garniturze. 3. Człowiek w systemie totalitarnym W systemie totalitarnym władza decyduje o każdym aspekcie życia jednostki. Obrazuje to codzienna egzystencja Winstona Smitha. Bohater noszący pospolite nazwisko symbolizuje zwykłego człowieka zniewolonego przez system. Nie ma on prawa do prywatności – każdy jego krok, gest, mina śledzone są przez teleekrany i podsłuchiwane przez mikrofony umieszczone zarówno w prywatnym mieszkaniu, jak i w pracy czy na ulicy. Tego rodzaju metody służą nieustannemu kontrolowaniu członków Partii Zewnętrznej. Manipulowani są jednak także prole należący do najniższej warstwy w hierarchii społecznej, stanowiący bezmyślną społeczną masę. Podsuwa się im rozmaite wytwory kultury popularnej, które mają stanowić jedyny cel ich życia i zabijać zdolność refleksji. Procesowi indoktrynacji poddaje się już dzieci. Donoszą one władzy na własnych rodziców, co uznawane jest powszechnie za działanie oczywiste i naturalne. Nawet sami rodzice postrzegają takie postępowanie jako wyraz inteligencji i sprytu potomków. Ostatecznym znakiem triumfu władzy nad jednostką ma być sterowanie jej myśleniem i emocjami. Służy temu rozbudowany aparat przemocy psychicznej, system tortur, zagrożenie ewaporacją, czyli totalnym unicestwieniem, nie tylko fizycznym, lecz także wymazaniem z wszelkich dokumentów i z ludzkiej pamięci. Bohaterowie Roku 1984 przyjmują różne postawy wobec systemu. Parson to fanatyczny wyznawca ideologii, ślepo posłuszny i bezmyślnie oddany Partii, co jednak nie chroni go przed aresztowaniem. Z kolei Syme, autor Słownika nowomowy, jest przykładem ortodoksyjnego intelektualisty. Akceptuje i podziwia władzę, ale stanowi dla niej zagrożenie, gdyż odznacza się zbytnią samodzielnością myślenia. Dlatego i on musi zostać wyeliminowany. Winston i Julia aktywnie buntują się przeciw narzuconej rzeczywistości. Zdjęcie przedstawia ludzkie stopy skute łańcuchem. 4. Dążenie do wolności Winston Smith nie akceptuje rzeczywistości, w której przyszło mu żyć. Ma świadomość absurdów tworzonych i narzucanych przez system, pamięta czasy dzieciństwa, fakty z przeszłości zafałszowanej przez rządzącą partię. Początkowo jego niezgoda wyraża się w prostych gestach: pisze pamiętnik, dystansuje się wobec tłumu w czasie minut nienawiści, chowa się przed teleekranem. Równocześnie zachowuje samodzielność myślenia, analizuje własne uczucia, pamięta o wszystkich fałszerstwach, których jest współautorem jako pracownik departamentu archiwów. Wie, że dopóki Partia nie zawładnie jego psychiką, pozostanie wewnętrznie wolny. Bunt Winstona ma też szerszy wymiar. Bohater snuje wizje upadku systemu, do którego być może doprowadzi w przyszłości zbuntowana klasa proli, mocna swą liczebnością i siłą fizyczną. Dlatego Smith szuka kontaktu z Bractwem, które w jego mniemaniu przygotowuje obalenie panującego systemu. Inny wymiar ma bunt Julii. Bohaterka chce ocalić własną niezależność, prawo do nieskrępowanego rozwoju, przeżywania emocji, doznawania szczęścia. W przeciwieństwie do Winstona nie obchodzi jej los kolejnych pokoleń, interesuje ją własna teraźniejszość. Deklaruje wprost: „nie obchodzą mnie następne pokolenia”. Wyrazem buntu stają się dla Julii potajemne spotkania, emocjonalny związek i bliskość z drugim człowiekiem. Okazuje się jednak, że Partia jest wszechwładna. Nie ma ucieczki przed stworzoną przez nią rzeczywistością – nawet bunt jednostek jest przez nią inicjowany i sterowany. Dramat Winstona i Julii polega na tym, że w ich przypadku (jak zawsze) reedukacja prowadzona przez władzę odniosła sukces: bohaterowie całkowicie podporządkowali swoje myślenie i odczuwanie obowiązującym zasadom i oficjalnym prawdom. Po pobycie w słynnym pokoju 101 wyrzekli się samych siebie, własnego „ja”, sprzeniewierzyli się swojej miłości. Ocalili życie jako fizyczną egzystencję za cenę pozostania nic nieznaczącymi elementami precyzyjnego mechanizmu społecznego. Zdjęcie przedstawia wyłożoną kostką brukową powierzchnię. W szczelinę między kostką wbity jest napis Nie. 5. Ciemna strona nowoczesności Rok 1984 bywa interpretowany jako pamflet na nowoczesność. Totalitaryzm jest najskrajniejszą formą funkcjonowania społeczeństwa nowoczesnego, ale w mniej skrajnej postaci zjawiska przedstawione przez autora pojawiały się we wszystkich społeczeństwach dwudziestowiecznych. Bezradność wobec zniewolenia przez różne formy ideologii i władzy, uleganie zbiorowym emocjom, manipulacje zachowaniami, a zwłaszcza językiem, wszechogarniająca kontrola były doświadczeniem ludzi w różnych miejscach na świecie. Zjawiska te można obserwować również w ponowoczesnej rzeczywistości XXI w. Orwell okazał się przenikliwym obserwatorem i analitykiem współczesnego sobie świata. Rysunek przedstawia twarz mężczyzny, który ma zawiązane usta amerykańską flagą. 6. Antyutopia Powieść Orwella stanowi przykład antyutopii, zwanej też utopią negatywną lub dystopią. O ile utopia obrazowała ideał szczęśliwego społeczeństwa, żyjącego i rozwijającego się w modelowo zorganizowanym państwie, o tyle antyutopia stanowi karykaturę tego wzorca. Przedstawia społeczeństwo nadmiernie zorganizowane, rządzone dyktatorskimi metodami. Władza jest w nim wartością samą w sobie, służy nie rozwojowi jednostki, lecz jej zdominowaniu; niszczy indywidualność człowieka i ogranicza jego rozwój. Grafika przedstawia krajobraz miejski. Wszystkie budynki, fabryki są zniszczone, spalone.