Obraz interaktywny przedstawia szkołę ateńską. W przestronnym, starożytnym budynku, pełnym rzeźb i płaskorzeźb znajduje się liczna grupa mężczyzn. Mężczyźni chodzą, siedzą, rozmawiają ze sobą, gestykulują. Opis: 1. Dzieło renesansu Szkoła ateńska jest freskiem z XVI w. znajdującym się w Pałacu Apostolskim w Watykanie, przedstawiającym fikcyjne spotkanie wybitnych filozofów starożytności. Autor, malarz Rafael Santi, umieścił wśród nich również swoją podobiznę. Jako młody człowiek w czarnym berecie stoi obok Kopernika przy grupie astronomów. Plik audio. Fragment obrazu prezentujący rozmowę czterech mężczyzn. 2. Arystoteles (384–322 p.n.e.) W centrum, obok Platona, umieszczony został Arystoteles, trzymający swoje dzieło, Etykę, oraz wskazujący ręką na otaczający świat. Symbolizuje to naukową postawę Arystotelesa, który jako pierwszy filozof całą wiedzę oparł na doświadczeniu. W swojej filozofii Arystoteles był empirystą, według którego wiedza pochodzi z doświadczenia, oraz racjonalistą odrzucającym w filozofii perspektywę mistyczną czy religijną. Wedle jego etyki działaniem człowieka powinien kierować rozum, dzięki któremu znaleźć można właściwy środek między skrajnościami. „Doktryna środka” odrzucała zarówno ślepe podążanie za żądzami, jak i rygoryzm moralny. Normy moralne Arystotelesa były ustanawiane empirycznie – na podstawie obserwacji ludzkich zachowań. Plik audio. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący rozmawiających Platona z Arystotelesem. 3. Platon (427–347 p.n.e.) Platon wskazuje w górę – w odróżnieniu od Arystotelesa uważa, że zmysły dostarczają fałszywego obrazu rzeczywistości, a materialna rzeczywistość jest tylko złudnym odbiciem idei – prawdziwej, niematerialnej rzeczywistości. Posługiwał się dedukcją oraz dialektyką, zarówno w ontologii, jak i w etyce – własności idei były przeciwieństwami własności ciał materialnych, a normy moralne wyprowadzone były z platońskiej nauki o duszy. Ważna rolę w platońskiej nauce o duszy oraz o ideach odgrywały wątki mistyczne – zaczerpnięta z orfizmu i pitagoreizmu wiara w nieśmiertelną duszę oraz metempsychozę – wędrówkę dusz. Plik audio. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący Platona. To starszy mężczyzna z gęstą, długą, siwą brodą. Stoi i unosi lu górze prawą dłoń. Twarzą zwrócony jest do Arostytelesa. 4. Anaksymander (VII/VI w. p.n.e.) Anaksymander był jednym z jońskich filozofów przyrody. Jońska filozofia przyrody poszukiwała arche, czyli zasady, z której powstały rzeczy. Wskazywano bądź na jedną, bądź też na wiele zasad – zawsze były one jednak materialne. Dla Talesa zasadą była woda, dla Anaksymenesa – powietrze, dla obecnego na fresku Anaksymandra – bezkres, z którego wyłaniają się inne postacie materii (woda, powietrze, ogień i ziemia). Arystoteles uznawał poglądy jońskich filozofów przyrody za częściowo poprawne, lecz nieuporządkowane. Zajął się ich klasyfikacją w Fizyce, gdzie przyczyna materialna jest jedną z czterech – obok formalnej, sprawczej i celowej – zasad, z których powstaje byt w przyrodzie. Plik audio. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący Anaksymandra. To łysiejący, starszy mężczyzna, który siedzi za Pitagorasem i nituje coś na kartce papieru. 5. Pitagoras (VI w. p.n.e.) Dla Pitagorasa i jego szkoły – pitagorejczyków, zasadą, z której powstaje przyroda, jest liczba. Liczby istnieją realnie – jako wielkości istniejące w przestrzeni. Postrzegane przez nas ciała materialne to tak naprawdę czyste stosunki ilościowe przyjmujące materialną postać. Według Arystotelesa ilościowe podejście do przyrody nie pozwala na zrozumienie, w jaki sposób rzeczy powstają i giną. Np. żeby zrozumieć proces rośnięcia drzewa, trzeba go opisać jako zmianę jakościową – nasiono nie różni się od drzewa tym, że jest go mniej, ale tym, że jest czym innym niż drzewo, chociaż zarazem stopniowo się nim staje. Arystoteles łączył w swojej filozofii przyrody myślenie ilościowe (zmiana wielkości) z jakościowe (zmiana stanu). Plik audio. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący Pitagorasa. Jest on ukazany jako starszy, łysiejący mężczyzna, który siedzi. Trzyma na kolanach otwartą księgę. Wodzi palcem po jej kartach. 6. Parmenides (VI/V w. p.n.e.) i jego kontynuatorzy Parmenides jest autorem koncepcji bytu nieruchomego, niezmiennego i niepodzielnego. Byt Parmenidesa jest przeciwieństwem zjawiska, które możemy postrzegać za pomocą zmysłów oraz któremu przysługują ruch, zmienność i które złożone jest z części. Wynika stąd, że materia jest nieruchoma – przed Parmenidesem filozofowie zgadzali się, że materii przysługuje ruch. Arystoteles przejął od Parmenidesa pogląd, że materia jest nieruchoma. Skoro materia jest nieruchoma, przyjmuje określoną postać pod wpływem działania zewnętrznych wobec niej sił – miłości i niezgody (według Empedoklesa) lub ducha (według Anaksagorasa). Według Arystotelesa, żeby wyjaśnić, dlaczego dana rzecz jest właśnie tym, czym jest, nie wystarczy wymienić jej składników; trzeba natomiast poznać jej istotę – która zawarta jest w pojęciu. Za siłę kształtującą materię uznał więc formę pojęciową. To, że materia przyjmuje dla nas jakąś określoną postać, którą widzimy, wynika z faktu, że jest ona mieszaniną czterech żywiołów – wody, powietrza, ognia i ziemi (Empedokles) albo dlatego, że jest kombinacją różnorodnych jakości – zarodków (Anaksagoras). Arystoteles zauważył, że rozwinięta przez Empedoklesa i Anaksagorasa teoria materii nie wyjaśnia, jaka jest przyczyna ruchu w przyrodzie. W swojej fizyce nazywał ją przyczyną sprawczą. Plik audio. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący Parmenidesa. To dojrzały, jasnowłosy mężczyzna stojący w pobliżu Pitagorasa. Odwraca głowę w jego stronę. 7. Antystenes (445–365 p.n.e.) Uczeń Sokratesa, twórca szkoły cyników. Głosił, że jedynym dobrem i celem życia jest cnota – wszystko inne jest obojętne. Obojętność w stosunku do pozornych dóbr pozwala osiągnąć niezależność wobec losu. Skoncentrowana na etyce filozofia cyników była wyrazem zwrotu ku problematyce antropologicznej i zagadnieniom związanym z ludzkim życiem, który dokonał się w V w. p.n.e. za sprawą Sokratesa. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący stojącego w grupie mężczyzn Antystenesa. 8. Sokrates (470–399 p.n.e.) Jego zainteresowania koncentrowały się na człowieku, a konkretnie tym, jak prowadzić życie zgodne z ludzką naturą. Twórca koncepcji intelektualizmu etycznego, według którego cnota jest tożsama z wiedzą: wiedzieć, czym jest dobro, oznacza zarazem być dobrym. Arystoteles przejął od niego ideę, że w naturze człowieka leży, aby jego życiem duchowym kierował rozum. Fragment obrazu Szkoła ateńska prezentujący stojącego w grupie mężczyzn Sokratesa, rozmawiającego między innymi z Antystenesem.