R18wHAHiETZ8w1
Charakterystyka_intro Źródło: Jakub Niedziela, kolaż, licencja: CC BY-NC-ND 3.0.
ILUSTRACJA: Charakterystyka_intro
Jakub Niedziela, kolaż, licencja: CC BY-NC-ND 3.0

Każdy człowiek jest w pewnym sensie obserwatorem i jednocześnie badaczem innych osób, które spotyka na swojej drodze. W myślach sporządza ich opis, analizuje cechy charakterystyczne i zachowanie, zauważa podobieństwa i różnice, a także – na podstawie dostępnych informacji – wyraża swoją opinię o poznanych ludziach. W ten sposób tworzy prywatną charakterystykę postaci.

Już wiesz

1) Sprawdź w dowolnym słowniku terminów literackich definicje następujących pojęć: „opis” i „charakterystyka postaci”. Zwróć uwagę na różnicę między nimi.

2) Przeprowadź wywiad z kimś, kto w pewien sposób ci imponuje (może to być członek rodziny, przyjaciel itd.). Następnie sporządź krótką notatkę z rozmowy, zapisując w punktach uzyskane informacje. Zapytaj tę osobę o jej najważniejsze cechy charakteru, zainteresowania, umiejętności, przyzwyczajenia, wyznawane poglądy oraz stosunek do ludzi i zwierząt.

j0000007UMB1v50_0000000F

Jak napisać charakterystykę

Charakterystyka to forma wypowiedzi ustnej lub pisemnej, która ma na celu przedstawienie cech zewnętrznych i wewnętrznych postaci rzeczywistej, literackiej lub fikcyjnej. Analizie podlega nie tylko zewnętrzny wygląd prezentowanej osoby (jak w wypadku opisu postaci), lecz również jej sposób zachowania, charakter, intelekt, styl życia i wyznawane poglądy. Szczególną formą charakterystyki jest autocharakterystyka, czyli próba przedstawienia samego siebie.

Jak napisać dobrą charakterystykę? Nie ma jednego ogólnie przyjętego schematu. Można zacząć od przedstawienia informacji ogólnych, a potem opisać szczegóły, można też rozpocząć od prezentacji najważniejszych cech postaci, następnie zaś przejść do mniej istotnych. Ważne jest, by charakterystyka miała wstęp, rozwinięcie i zakończenie.

W części wstępnej krótko należy przedstawić charakteryzowaną osobę i podać podstawowe informacje na jej temat (np.: Jak się nazywa? Skąd pochodzi? Ile ma lat? Gdzie mieszka?).

Rozwinięcie stanowi główną i najobszerniejszą część charakterystyki. W tej części pracy należy skupić się nie tylko na cechach zewnętrznych przedstawianej osoby i ważnych dla niej życiowych wydarzeniach (tzw. charakterystyka zewnętrzna), ale również opisać jej charakter, sposób zachowania, zainteresowania i wyznawane wartości (tzw. charakterystyka wewnętrzna).

Ostatnia część charakterystyki (zakończenie) zawiera opinię piszącej/piszącego na temat prezentowanej postaci.

j0000007UMB1v50_0000000T

Przykładowe elementy charakterystyki postaci

Przedstawienie postaci

  • Jak się nazywa?

  • Skąd pochodzi?

  • Ile ma lat?

  • Gdzie mieszka?

  • Itd.

Wygląd postaci

  • Jaki ma wzrost?

  • Jaki ma kolor włosów?

  • W jaki sposób się porusza?

  • Itp.

Cechy charakteru

  • Jakie ma zalety?

  • Jakie ma wady?

  • Co wyróżnia jej charakter?

  • Itp.

Sposób zachowania

  • W jaki sposób się zachowuje?

  • Czy ma jakieś stałe przyzwyczajenia, powiedzonka?

  • W jaki sposób traktuje innych ludzi?

  • Itp.

Zainteresowania i umiejętności

  • Czym się interesuje?

  • Jakie ma zdolności?

  • Na czym zna się dobrze?

  • Itp.

Poglądy i wartości

  • Jaki wyznaje światopogląd?

  • Jakie ma życiowe cele?

  • Co pragnie osiągnąć?

  • Itp.

Ocena postaci

  • W jaki sposób autorka/autor charakterystyki postrzega prezentowaną postać?

  • Za co podziwia się charakteryzowaną postać?

  • Co irytuje autorkę/autora charakterystyki w prezentowanej postaci?

  • Itp.

Najczęstsze błędy pojawiające się podczas redagowania charakterystyki postaci:

  • pisanie nie na temat,

  • brak przemyślanej koncepcji całości,

  • zbyt obszerny opis wyglądu zewnętrznego (zamiast charakterystyki – opis postaci),

  • pominięcie opisu cech wewnętrznych postaci (tj. jej usposobienia, cech charakteru, zainteresowań, poglądów),

  • brak oceny postaci (lakoniczne wnioski, brak uzasadnienia oceny),

  • występowanie zdań niepołączonych ze sobą w sposób spójny i logiczny,

  • ubogie słownictwo (zbyt częste powtarzanie wyrazów „mieć” i „być”),

  • błędy gramatyczne, błędy ortograficzne i błędy interpunkcyjne.

Charakterystykę postaci można spotkać zarówno w tekstach literackich (w prozie, poezji, dramacie), jak i w pismach urzędowych, wypowiedziach dziennikarskich czy retorycznych, a także w pracach naukowych. Elementy charakterystyki pojawiają się również m.in. w liście motywacyjnym, scenariuszu filmowym, mowie pochwalnej i w definicji naukowej. W zależności od intencji piszącej/piszącego charakterystyce można nadać nastrój poważny, żartobliwy, ironiczny.

j0000007UMB1v50_0000004C

Zadaniowo (I)

Ćwiczenie 1

Jaka jest różnica między opisem i charakterystyką? Rozważ ten problem, odwołując się do zebranych wiadomości. Następnie weź udział w klasowej dyskusji, w której przedstawisz swoje zdanie na ten temat.

Ćwiczenie 2

Weź udział w grze „O kim mowa?”. W tym celu przygotuj – w formie ustnej – krótką (składającą się z dwóch, trzech zdań) charakterystykę wybranej koleżanki/kolegi z klasy. Następnie zaprezentuj swoją wypowiedź na forum. Pozostałe osoby z zespołu klasowego powinny odgadnąć, o kim jest mowa.

Ćwiczenie 3

Sformułuj – według podanego wzoru – krótkie definicje poniższych wyrazów. Następnie sprawdź w dowolnym słowniku języka polskiego lub Słowniku języka polskiego PWN (zob. link), czy udało ci się poprawnie wykonać zadanie.
Wzór: gadatliwy – taki, który dużo mówi.

a) sumienny,
b) rycerski,
c) skromny,
d) dociekliwy,
e) szczodry,
f) chciwy,
g) awanturniczy,
h) zręczny,
i) mężny,
j) chełpliwy.

Ćwiczenie 4

Uzupełnij w zeszycie poniższą tabelę, wpisując do odpowiednich rubryk – zgodnie z podanymi przykładami – jak najwięcej przymiotników związanych z charakterystyką postaci.

Wygląd zewnętrzny

Cechy charakteru, usposobienie

Stosunek wobec innych

  • wysoki,

  • przystojny,

  • tęgi,

  • ...

  • pracowity,

  • ambitny,

  • uparty,

  • ...

  • egoistyczny,

  • cierpliwy,

  • towarzyski,

  • ...

j0000007UMB1v50_00000064

Zadaniowo (II)

Ćwiczenie 5

Przeczytaj fragment scenariusza Znaków szczególnych brakj0000007UMB1v50_000tp001Znaków szczególnych brak autorstwa Małgorzaty Kulisiewiczj0000007UMB1v50_000tp002Małgorzaty Kulisiewicz. Możesz zachęcić koleżanki i kolegów z klasy do przeczytania tego tekstu z zachowaniem podziału na role.

Znaków szczególnych brakMałgorzata Kulisiewicz
Małgorzata Kulisiewicz Znaków szczególnych brak

Wszystkie zdarzenia i postacie w filmie są fikcyjne

SCENA 1:  PRZED SZKOŁĄ – DZIEŃ

W kierunku szkoły idzie grupka roześmianych młodych ludzi w wieku gimnazjalnym. Widać, że tworzą zżytą grupę. Rozmawiają o sprawach szkolnych. Zwykła szkolna codzienność, dużo sprawdzianów i nauki, szkoła – jakich wiele. W tle dźwiękowym piosenka o chuliganach, którzy mają domy odrapane i strach obok nich przejść.

SCENA 2. PRZED SZKOŁĄ – DZIEŃ

Wyraźnie oddzielony od szkolnej grupy, idzie WIKTOR, chłopiec około piętnastoletni, z wyglądu zwykły nastolatek. Podskakuje wesoło. Kopie kamyczek po drodze. Ciąg dalszy piosenki o chuliganach w tle, dźwięki nachodzą jeszcze na scenę w klasie.

Napisy tytułowe:
ZNAKÓW SZCZEGÓLNYCH BRAK

SCENA 3. KLASA SZKOLNA – DZIEŃ

Z wielkim impetem do klasy wpada troje uczniów. Siadają w szkolnych ławkach:

DAGMARA
Hej, słyszeliście o tym nowym?

MATEUSZ
Jak go zobaczyłem, to od razu taki
jakiś (tu pokazuje gestem nienormalność)
wydał mi się.

KINGA
Jakiś w ogóle dziwny.

DAGMARA
Żadnych przyjaciół nie ma.

MATEUSZ
Podobno kujon.

KINGA
(z niedowierzaniem i lekką pogardą)
Kujon?

Znaków szczególnych brak

Ćwiczenie 6

Napisz, pracując w grupie z koleżankami i kolegami z klasy, dalszy ciąg historii opowiedzianej przez Małgorzatę Kulisiewicz.

Po zakończeniu pracy każda z grup może zaprezentować swoją opowieść na forum klasy, a jury – wyłonione wcześniej – oceni przedstawione historie.

RQPpP9Rawo3fs1
ILUSTRACJA: Kilka rad
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
Wskazówka

Pytania do dyskusji przed napisaniem scenariusza:

  1. O czym opowiada ta krótka historia?

  2. Jaki jest stosunek uczniów klasy do nowego chłopca?

  3. W jaki sposób członkowie społeczności klasowej oceniają nowego kolegę?

  4. Czy tobie/wam zdarzyła się podobna historia?

Ćwiczenie 7

Wyobraź sobie, że jesteś scenarzystką/scenarzystą i właśnie pracujesz nad scenariuszem filmu przygodowego. Wymyśl postać głównego bohatera, a następnie sporządź jego charakterystykę według podanego poniżej schematu.

A. Imię i nazwisko bohatera.
B. Narodowość.
C. Wiek i płeć.
D. Wygląd.
E. Ubiór.
F. Zainteresowania.
G. Rodzina.
H. Dzieciństwo.
I. Plany na przyszłość.

Ćwiczenie 8

Napisz – na podstawie informacji zebranych przed lekcją – charakterystykę wybranej przez siebie osoby, uwzględniając następujące elementy:

  • przedstawienie postaci,

  • wygląd zewnętrzny,

  • szczególne cechy charakteru,

  • zainteresowania i zdolności,

  • charakterystyczny sposób zachowania,

  • przyzwyczajenia,

  • stosunek do ludzi i zwierząt,

  • opinię o prezentowanej osobie.

Ćwiczenie 9

Sporządź charakterystykę Małgorzaty Musierowiczj0000007UMB1v50_000tp003Małgorzaty Musierowicz na podstawie następujących informacji umieszczonych przez pisarkę na stronie www.musierowicz.com.pl. Nadaj tekstowi nastrój żartobliwy lub refleksyjny.

RYj5QyFKyt1ok1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007UMB1v50_000tp001
j0000007UMB1v50_000tp002
j0000007UMB1v50_000tp003