Jak dokonywać wyboru zakresu materiału edukacyjnego
Zasady stosowania ETR w edukacji oparte są na europejskich standardach przygotowania tekstów łatwych do czytania i zrozumienia, jednak wymagały pewnych modyfikacji i uwzględnienia wieku ich odbiorców, specyfiki konkretnych przedmiotów szkolnych i celów zawartych w programach nauczania.
Podstawa programowa jest pierwszą przesłanką do wyboru tematu i podjęcia wyzwania opracowania materiału edukacyjnego i ćwiczeniowego w tekście łatwym. W ramach projektu „Czytam i wiem” powstało 35 materiałów edukacyjnych
i do każdego z nich - 35 materiałów ćwiczeniowych. Mogą one być tylko wzorem i zachętą do stworzenia wielu kolejnych. Nie ma ku temu przeszkód formalnych ani praktycznych. Zatem drugą przesłanką jest wyłącznie twórcze podejście do programu i chęć nauczycieli – autorów, redaktorów tekstów łatwych do sprawdzenia się w trochę innej formie pracy na etapie przygotowania się do prowadzenia zajęć.
Czasami materiał edukacyjny wymaga zacytowania tekstu źródłowego,
np. w materiale z języka polskiego – wiersza lub fragmentu prozy. Dobrze jest przedstawić uczniom oryginalny tekst a jednocześnie opracować jego wersję łatwą. Pomoże to zrozumieć zastosowane przez twórcę środki artystyczne, uściślić znaczenie, pomóc zapamiętać przekaz.
Jednocześnie, należy mieć świadomość, że formę łatwą do czytania istniejącego tekstu tworzy się inaczej niż np. tłumacząc tekst z języka obcego lub udostępniając
go osobom niewidomym, korzystającym z alfabetu Braille’a – zdanie po zdaniu, litera po literze, zgodnie z oryginałem. Udostępniając tekst źródłowy w formie łatwej
do czytania i zrozumienia należy wybrać z treści najważniejsze, kluczowe informacje i zapisać je w sposób najlepiej dostosowany do percepcji uczniów mających problemy z rozumieniem. Kiedy tekst jest dłuższy, rodzi to możliwość względnie subiektywnego wyboru najważniejszych informacji, skupienia się przez redaktora na jednych tematach, z pominięciem innych. Jednak jest to problem marginalny, najczęściej najważniejsze sprawy w danym tekście są dobrze zdefiniowane lub rozpoznawalne. Jeśli redaktor tekstu łatwego nie jest nauczycielem przedmiotowym, powinien skonsultować się z nim i ustalić priorytety. Następnie pozostaje już zastosowanie przedstawionych wcześniej standardów i opracowanie tekstu łatwego.
Podejmując się wyboru tematu w celu opracowania edukacyjnego tekstu łatwego
do czytania i stworzenia takiego tekstu, warto uwzględnić kilka kwestii:
• Przede wszystkim można założyć, że ETR będzie najmniej potrzebny na pierwszym etapie edukacyjnym szkoły podstawowej, ponieważ tam większość podręczników i materiałów, ze względu na wiek i poziom rozwoju dzieci, ma przystępną formę. Wydaje się, że ETR najbardziej pożądany będzie na drugim etapie edukacyjnym szkoły podstawowej, w klasach od 4 do 8 i w szkołach ponadpodstawowych. Należy pamiętać wtedy, że pomimo zwiększonej czcionki, prostych zdań i ilustracji, tekst łatwy nie może być „infantylny”; ma odwoływać się do nabytej już przez nastolatków wiedzy.
• Po drugie, najlepszymi redaktorami łatwego tekstu edukacyjnego są osoby, które
na co dzień pracują z uczniami z niepełnosprawnościami i posiadają doświadczenie, które pomoże im lepiej zrozumieć i przewidzieć ich percepcję. Dlatego nauczyciele i nauczycielki wspomagający (są to dodatkowo zatrudnieni nauczyciele i nauczycielki posiadający przygotowanie w zakresie pedagogiki specjalnej, współorganizujący w oddziałach integracyjnych i ogólnodostępnych kształcenie uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) mogą być świetnymi redaktorami tekstów łatwych, choć z zastrzeżeniem, że niezbędna jest ścisła współpraca z nauczycielami przedmiotów kierunkowych.
Przygotowując tekst w ETR należy dążyć do współpracy wszystkich osób zaangażowanych w edukację ucznia – pedagoga szkolnego, psychologa, rodziców. Najważniejsza jest jednak wymiana informacji i współpraca autora tekstu z nauczycielem kierunkowym.
• Po trzecie, najważniejszym standardem w przygotowaniu tekstu łatwego do czytania jest sprawdzenie jego dostępności przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Europejskie standardy zakładają, że tekst powinna skonsultować przynajmniej jedna osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Praktyka pokazuje, że najbardziej efektywne jest sprawdzenie tekstu przez dwie osoby o różnym poziomie funkcjonowania i sposobie komunikowania, będące uczniami na poziomie edukacji którego tekst dotyczy lub bezpośrednio po jego ukończeniu. Oczywiście zawsze trzeba się liczyć z sytuacją, że dla kogoś tekst może być za łatwy, a dla kogoś
za trudny, jednak ocena dwóch osób pozwala zminimalizować ryzyko zbyt trudnych sformułowań czy niejednoznacznie czytelnych ilustracji.
• Po czwarte, teksty w ETR są racjonalnym dostosowaniem dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w realizacji prawa do nauki. Ich tworzenie w procesie edukacji może być oceniane jako obowiązek po stronie szkoły wobec tych uczniów i uczennic. Trzeba jednak pamiętać, że nie jedynym. Korzystanie z tekstu łatwego w edukacji nie zwalania szkoły z innych działań wspierających. W korzystaniu z tekstu łatwego często wymagany jest udział osoby wspierającej, dłuższy czas na zapoznanie się z materiałem, brak czynników rozpraszających i prosta komunikacja słowna.