Standardy tekstu łatwego do czytania i zrozumienia dotyczą bardzo wielu obszarów spraw związanych z tworzeniem tekstu, jego organizacji i przygotowania do publikacji. Jest ich po prostu dużo. Stosowanie standardów wymaga nie tylko ich znajomości, lecz także praktyki. Czasami ta sama zasada może sprawiać problemy, gdy jest stosowana w materiale z jednego przedmiotu, a zupełnie łatwo stosuje się ją w innym obszarze wiedzy. Dlatego tak ważne jest częste praktykowanie tworzenia tekstów łatwych.

Poniżej ponownie przypominamy wszystkie standardy tekstu łatwego do czytania i zrozumienia, stosowane w edukacji, opisane w rozdziale 3, zamieszczając przykłady przy tych, które mogą być trudne lub niejednoznacznie odbierane. Przykłady pochodzą z materiałów opracowanych w ramach projektu „Czytam i wiem”. Zamieszczamy także uściślające komentarze. Pomoże to utrwalić zasady i przybliży praktyczną stronę tworzenia tekstu.

Jak pisać
• Zawsze postaraj się dowiedzieć jak najwięcej o uczniach, dla których przygotowujesz opracowanie oraz o ich potrzebach.
• Zawsze używaj właściwego języka.
Nie używaj języka dla małych dzieci, jeśli informacja przeznaczona jest dla osób dorosłych, np. uczniów szkół branżowych i przysposabiających do pracy.
• Upewnij się, że uczniowie otrzymali całą potrzebną informację.
• Nie podawaj więcej informacji, niż potrzeba.

Zdania
• Pisz krótkimi zdaniami. Najlepiej pojedynczymi a nie złożonymi.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Życzliwość, kompromis, współpraca, Katarzyna Kruś‑Kubaszewska

• Zwracaj się wprost do uczniów, używaj słowa „Ty”.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Jesień, Katarzyna Cichocka‑Balińska, Karolina Zajączkowska

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Pokarm - budulec i źródło energii, Dorota Kaczorowska

• Ostrożnie używaj zaimków, na przykład „on”, „to”.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Życzliwość, kompromis, współpraca, Katarzyna Kruś‑Kubaszewska

• Tam gdzie możliwe, używaj zdań pozytywnych, a nie negatywnych.
W tekstach edukacyjnych warto informacje przekazywać w dwóch formach:
zdania pozytywnego i negatywnego.

Komentarz: W tekstach edukacyjnych warto informacje przekazywać w dwóch formach: zdania pozytywne i negatywne. W przestrzeni publicznej i w miejscach praktyk uczniowie często będą się spotykać z formami negatywnymi (Nie dotykać!
Nie przeszkadzać! Nie deptać trawników!).

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
BHP w kuchni, Dorota Mróz

• Używaj strony czynnej, nie biernej.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Jesień, Katarzyna Cichocka‑Balińska, Karolina Zajączkowska

Wyrazy
• Posługuj się prostymi i łatwymi do zrozumienia wyrazami.
• Tłumacz trudne wyrazy związane z tematem. Podawaj przykłady.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Życzliwość, kompromis, współpraca, Katarzyna Kruś‑Kubaszewska

• W całym tekście używaj tych samych wyrazów na opisywanie tych samych rzeczy lub zjawisk.
• Nie używaj metafor. Jeśli materiał edukacyjny wymaga użycia metafory,
dobrze wyjaśnij jej znaczenie. Stosuj przykłady powszechnie znane.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego: 
Jak i po co poeci piszą wiersze, Iwona Skrzypczyk‑Gałkowska

• Nie używaj słów zapożyczonych z innych języków, chyba że są bardzo dobrze znane w Polsce.

Komentarz: W tekście nie tłumaczymy słów laptop i tablet ponieważ są one powszechnie znane i używane przez uczniów, nawet z najmłodszych klas

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Program Microsoft Word, Agata Kucharska‑Paczko

• Nie stosuj znaków specjalnych.
W materiałach edukacyjnych stosujemy wyjątki od tego standardu wynikające m.in. z podstawy programowej.

• Nie stosuj skrótów.

Komentarz 1: Użycie w tekście nawiasu przy określeniu współrzędnych ma charakter edukacyjny i wynika z podstawy programowej, której materiał dotyczy.

Komentarz 2: Powszechnie używany skrót Np. w tekście łatwym zawsze piszemy pełnymi wyrazami Na przykład.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Funkcje, Katarzyna Prościńska

Komentarz: Wyjątkiem od standardu niestosowania znaków specjalnych jest zapis fonetyczny obcych nazwisk i nazw umieszczany w nawiasie.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Zjawisko rozszczepienia światła, Katarzyna Ceremuga

• Nie używaj procentów i dużych liczb.
W materiałach edukacyjnych stosujemy wyjątki wynikające wyłącznie z podstawy programowej.

Komentarz: Użycie w tekście dużych liczb ma charakter edukacyjny i wynika z podstawy programowej, której materiał dotyczy.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Układ słoneczny, Katarzyna Prościńska

• Liczby zapisuj cyframi a nie słownie.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Legenda o Lechu, Czechu i Rusie, Magdalena Zduńczyk

Komentarz: Wyjątkiem od zapisywania liczb cyframi jest zapis liczebników porządkowych. Pomaga to uczniom ze szczególnymi potrzebami odróżnić liczebniki porządkowe od głównych.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Laboratorium. Doświadczenie i eksperyment. Joanna Świeczkowska

Jak zapisać tekst

• Stosuj format A4.

Komentarz: W zależności od potrzeb, głównie ilustracyjnych, można stosować format A4 w orientacji poziomej.

• Stosuj małą objętość tekstu (liczbę stron).

Komentarz: Zaleca się, żeby opracowane materiały edukacyjne miały od 12 do 16 stron. Pozwala to na omówienie prezentowanego tematu w ciągu jednej lekcji.

• Używaj dużej przejrzystej i wyraźnej czcionki, minimum 14 punktów, bezszeryfowej (np. Arial, Verdana, Calibri)

Komentarz: Każda z czcionek bezszeryfowych ma inną wielkość. Calibri jest najmniejsza, dlatego zaleca się zapis tekstu w materiale edukacyjnym czcionką o wielkości 16 pkt. Arial jest większy, dlatego czytelny jest tekst o wielkości 14 pkt. Największą czcionką jest Verdana.

• Nie stosuj ozdobnej czcionki cieniowanej lub obrysowanej.

• Nie pisz WYRAZÓW dużymi literami (wersalikami)

Komentarz: Uczniowie z niepełnosprawnością często odczytują wyrazy zapisane wersalikami jako skrót, literując słowo. Niektóre programy czytające dla osób niewidomych mogą również odczytywać taki wyraz literując.

• Ostrożnie używaj tła.
Jeśli musisz, tło ma być w kontrastowym do czcionki kolorze, jednorodne, bez deseni.

• Nie używaj kursywy.

Komentarz: Tekst napisany kursywą deformuje wygląd liter i utrudnia ich odczytanie przez uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi.

• Stosuj większe odstępy między wierszami (interlinia – minimum 1,15, najlepiej 1,3)

• Nie używaj przypisów.
Wszystkie odwołania, wyjaśnienia pisz w tekście głównym, zaraz po użyciu wyrazu/wyrażenia objaśnianego.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Pogoda i składniki pogody, Izabela Zimnicka

• Nie używaj skomplikowanej interpunkcji, czyli zbyt dużo przecinków,
kropek i innych znaków.

Komentarz: Z uwagi na charakter edukacyjny materiałów zaleca się zachowanie obowiązujących w języku polskim zasad interpunkcji.

• Używaj wypunktowań jeśli piszesz o większej liczbie spraw.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Jak zostać Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, Małgorzata Roguszewska

• Zadbaj o to, by materiał miał przejrzysty spis treści i wyraźne tytuły.

Komentarz: Zastosowanie podziału materiału na krótkie rozdziały z tytułami umożliwia w razie potrzeby korzystanie z materiału na więcej niż jednej lekcji.

• Tekst wyrównuj do lewej strony. Nie justuj tekstu!

Komentarz: Wyjustowany tekst zniekształca (rozciąga) wygląd liter i utrudnia ich odczytanie przez uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi.

• Nie przenoś wyrazów, rozdzielając je kreską na końcu wiersza.

• Rozpocznij i zakończ zdanie zawsze na tej samej stronie.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Krajobraz wysokogórski w Polsce, Katarzyna Bulanda

• Podziel tekst na krótkie akapity z dużymi odstępami.

Komentarz: W materiałach edukacyjnych zaleca się podział strony A4 w orientacji pionowej na 3 akapity. Każdy akapit powinien mieć 4 do 6 wersów.
Czasami, zwłaszcza przy wypunktowaniach liczba wersów może być większa.
Wynika to wyłącznie z merytorycznej zawartości akapitów. Czasami merytoryczna zawartość opracowania wymaga umieszczenia na stronie 4 akapitów z mniejszą ilością tekstu w akapicie. Materiały, na przykład z informatyki lub matematyki, wymagają zastosowania dużych ilustracji, na szerokość całej strony A4. Są to na przykład zrzuty ekranu zawierające wiele ważnych szczegółów lub tabele i wykresy matematyczne. W przypadku zastosowania poziomej orientacji A4, na jednej stronie powinny być optymalnie 2 akapity. W tej orientacji w jednym wersie mieści się więcej tekstu.

• Wykresy i tabele stosuj tylko wtedy, kiedy są proste i dobrze objaśnione.
Przykład (Przykład zaczerpnięty z publikacji „Informacja dla wszystkich. Europejskie standardy…”):

Jan Kowalski przez większość czasu pracuje przy komputerze. Zajmuje się również szkoleniami i przygotowaniem informacji łatwej do czytania i zrozumienia. To zajmuje mu jednak mniej czasu niż praca przy komputerze. Jan Kowalski uczestniczy również w konferencjach. Na to przeznacza najmniej czasu.

Zamiast powyższego tekstu:
Czas pracy Jana Kowalskiego dzieli się na:

Rs1PL3ANweyGC

Okrągły kolorowy diagram podzielony na 4 nierówne części. Prawie połowę koła zajmuje praca na komputerze. Prawie ¼ czasu szkolenia, mniej niż ¼ teksty łatwe. Najmniej czasu zajmują konferencje.

• Przygotowując opracowany tekst do opublikowania, upewnij się, że ważne informacje są łatwe do znalezienia. Ważną informację lub trudne słowo wyróżnij pogrubieniem (bold). Główne myśli wyróżnij w punktach.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Dbam o zdrowie, Marta Woźniak, Małgorzata Ciesielska

• Numeruj strony opracowania.

• Stosuj grafikę przy tekście – obrazki, zdjęcia, rysunki lub symbole.

Przykłady zastosowania standardów dotyczących grafiki
• Ilustracjami mogą być zdjęcia, rysunki lub symbole (piktogramy).
• Należy używać tego samego sposobu ilustrowania w całym dokumencie.

Komentarz: Materiały ćwiczeniowe w edukacji mogą wymagać ze względów merytorycznych i dydaktycznych użycia różnych rodzajów ilustracji w jednym opracowaniu.

• W całym dokumencie używa się tej samej ilustracji dla zobrazowania tego samego obiektu, sprawy czy sytuacji.
• Ilustracje powinny być odpowiednie dla osób, dla których przeznaczony jest tekst (nigdy nie używaj obrazków dla dzieci w tekście dla osób dorosłych).
• Ilustracje powinny być umieszczone przy tym fragmencie tekstu, który pomagają objaśnić.

Komentarz: Kiedy w jednym akapicie jest kilka różnych informacji, np. w wypunktowaniach, należy wybrać najważniejsze informacje i je zilustrować.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Pogoda i składniki pogody, Izabela Zimnicka

• Fotografie muszą być wyraźne i nie mogą zawierać zbyt wielu szczegółów.

Przykład pochodzi z materiału edukacyjnego:
Pory roku. Zima. Marta Woźniak, Małgorzata Ciesielska