Jak zbudowana jest roślina?
Rośliny nie potrafią się przemieszczać. Opanowały jednak wiele sposobów, aby ich nasiona znalazły dobre warunki do życia w miejscach odległych od rośliny macierzystej. Wykorzystują do tego celu wiatr, wodę, zwierzęta, a nawet ludzi.
że w środowisku przyrodniczym występuje wiele różnych roślin;
jakie są ważniejsze rośliny uprawiane w domach i ogródkach działkowych.
wskazywać
poszczególne części rośliny i wymieniać ich funkcje;
omawiać znaczenie różnych elementów kwiatu;
opisywać funkcje znaczenie owocu.
1. Budowa rośliny
Rośliny mają bardzo zróżnicowane rozmiary, kształty i wygląd, jednak ich budowa jest podobna. Naszym oczom ukazuje się zwykle jedynie pęd, czyli nadziemna część rośliny. Typowa roślina składa się z korzeni, łodygi, liści i kwiatów. Kwiaty mogą przekształcić się w owoc zawierający nasiona.
![Rysunek przedstawia roślinę wraz z przekrojem przez glebę w celu ukazania korzeni. Na rysunku znajdują się wskazania na łodygę, liście i korzeń.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RltEjSblzXLsx/5/ChknfuKhhpoiQyF5S4HXWLKqOeWojmsp.png)
Korzenie dostarczają roślinom z gleby wodę i sole mineralne, utrzymują je w podłożu, a czasem także gromadzą substancje zapasowe (np. u marchwi). Rosną w głąb gleby, tworząc liczne odnogi. Dzięki temu zwiększa się powierzchnia, przez którą jest wchłaniana woda.
![Na rysunku po lewej widać trawę oraz jej korzeń. Ma on postać wiązki długich i wąskich odgałęzień wyrastających z jednego miejsca. Na rysunku po prawej widac buraka i jego korzeń mający postać grubego pala, z którego wyrastają krótkie i cienkie odgałęzienia.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18M3vU58eNzl/5/qO0vhuKW53cGF6HXBR1lapT8V5vwzNCn.png)
Korzenie mogą być znacznie większe niż naziemna część rośliny.
Łodyga stanowi rusztowanie rośliny i łączy jej części. Z korzenia do liści przewodzi wodę i sole mineralne, a w przeciwną stronę – substancje odżywcze powstałe w procesie fotosyntezyfotosyntezy. Łodygi czasem służą także do gromadzenia substancji zapasowych. W zależności od budowy pędu rośliny dzieli się na zielne (u których łodyga jest zielona i niezdrewniała), drzewa (u których istnieje jedna, zdrewniała łodyga) i krzewy (u których z korzenia wyrasta wiele zdrewniałych łodyg lub jedna, ale rozgałęziająca się tuż nad ziemią).
Liście są przystosowane do przeprowadzania fotosyntezy. U niektórych roślin liście przekształciły się w igły lub ciernie; mogą także gromadzić pokarm (np. u cebuli).
![Na rysunku widać liść osadzony na gąłezi. Duża, płaska powierzchnia liścia to blaszka liścia. Jest ona przymocowana gąłęzi ogonkiem liściowym. Krawęź blaszki to brzeg liścia. Na blaszce widać jasnozielone cienkie linie, jest to użyłkowanie liścia.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RV7lopjGAuyKj/5/F9cdQ8WBxYKpD1i64tyPJRsJX8TRt6IY.png)
Wyjaśnij, dlaczego rośliny rosną wolniej, jeśli ich liście zostały objedzone przez larwy owadów.
2. Kwiaty, owoce i nasiona
Najważniejszą funkcją kwiatów jest wytwarzanie owoców i nasion. Kwiat składa się zwykle z kielicha, korony, pręcików i słupka. Wszystkie te elementy są osadzone na dnie kwiatowym.
Kielich składa się z działek kielicha. Są one najczęściej zielone, a ich głównym zadaniem jest ochrona delikatnych pąków kwiatowych.
Korona zbudowana jest z płatków. U roślin owadopylnychowadopylnych ich funkcją jest wabienie zwierząt zdolnych do zapyleniazapylenia, czyli przeniesienia pyłku z pręcików na szczyt słupka. U roślin zapylanych przez wiatr, czyli wiatropylnychwiatropylnych, płatki korony są zwykle niewielkie i zielone.
Słupek i pręciki umożliwiają roślinom rozmnażanie. Pręciki wytwarzają pyłek, który następnie jest przenoszony na słupki innych kwiatów. Tak dochodzi do zapylenia.
![Rysunek ukazujący budowę kwiatu. Kwiat osadzony jest na łodydze. Łodyga ma na szczycie zgrubienie – to dno kwiatowe. Z niego wyrastają na boki zielone odgałęzienia – to działki kielicha. Wyżej znajdują się barwne płaskie odgałęzienia – to płatki korony. Pośrodku z dna kwiatowego wyrasta ku górze wysoka zielona kolumna ze zgrubieniem u podstawy – to słupek. Otoczony jest przez pręciki mające postać nitek ze zgrubieniami na szczycie.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R161VLQhtifJ8/5/2J11y20p1qAsSURrI4Y8cP4d0JSnP8UR.png)
Po zapyleniu w słupku zachodzą liczne zmiany prowadzące do powstania owoców, w których znajdują się nasiona. Owoce mają za zadanie rozsianie nasion. Często są słodkie i pożywne, dzięki czemu wabią zwierzęta. Zwierzęta po strawieniu owoców wydalają nasiona wraz z odchodami. Niektóre owoce wytwarzają wypustki, za pomocą których przyczepiają się do piór lub włosów.
![Na rysunku po lewej stronie znajduje się jabłko. Po prawej stronie jest przekrój tego jabłka. Ogonek oznaczony jest jako szypułka. Powierzchnia jabłka to skórka. Pod nią jest różowy miąższ powstały z dna kwiatowego. W środku znajduje się komora nasienna z nasionami.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1X2fu7UZCY1p/5/1D1ChcphZbD7jvCx8CBnkGwsd0m49u1F.png)
Wiele kwiatów wytwarza słodką wydzielinę – nektar. Chcąc go zebrać, owady ocierają się o pręciki i zabierają pyłek, po czym przenoszą go na inne kwiaty. Niektóre rośliny, np. storczyki, wytwarzają kwiaty o szczególnie wyszukanych kształtach i kolorach, by jeszcze skuteczniej wabić owady.
![Storczyk](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rw1m3KDzqc0jT/5/lMeMzUGSx2DwPi3bjVOpOZkgkjAOlDLL.jpg)
Podsumowanie
Rośliny mają podobną budowę zewnętrzną, choć bardzo różnią się wyglądem.
Roślina ma korzenie, łodygę, liście i kwiaty.
Kwiaty różnią się wyglądem, ale mają podobną budowę.
Funkcją kwiatu jest wytworzenie nasion i otaczającego je owocu.
Nasiona rozprzestrzeniane są przez wiatr, wodę, zwierzęta lub człowieka.
Załóż własną kolekcję nasion. Wpierw zbierz nasiona dostępne w kuchni jako pokarm (groch, fasola i inne) lub jako przyprawy (np. gorczyca). Potem poszukaj nasion w owocach, które zjadasz (jabłko, cytryna i inne). Pamiętaj, aby starannie opisywać wszystkie znalezione nasiona. Porównaj je z sobą. Czy wszystkie wyglądają tak samo?
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rośliny dookoła nas
Dbamy o przyrodę
Domowy ogródek
Słowniczek
proces zachodzący w komórkach roślin; polega na wytwarzaniu pokarmu z wody i dwutlenku węgla przy udziale energii słonecznej; produktem ubocznym fotosyntezy jest tlen
rośliny, u których zapylenie jest możliwe dzięki owadom (rzadziej innym zwierzętom) przenoszącym pyłek
rośliny, u których pyłek jest przenoszony przez wiatr
proces przeniesienia pyłku z pręcików na słupek, prowadzący do powstania owoców i nasion
Zadania
Wybierz podstawową funkcję owocu.
- rozsianie nasion
- produkcja dżemu
- produkcja soku
- owoc ma być ładny
- funkcja obronna
- funkcja magazynowa
- likwidacja kwiatów
- transport soli mineralnych
- transport wody
Wybierz elementy budowy rośliny zdolnej do wytwarzania nasion.
- korzeń
- łodyga
- liść
- kwiat
- gleba
- włoski
- woda
- sole mineralne
- cukier
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących liści.
Prawda | Fałsz | |
Liście zwykle przytwierdzone są do łodygi lub jej rozgałęzień. | □ | □ |
Liście dzieli się na naziemne i podziemne. | □ | □ |
Liście uczestniczą w procesie produkcji substancji organicznych. | □ | □ |
Liście mają różne kształty i wygląd. | □ | □ |
Wskaż elementy budowy kwiatu.
- działki kielicha
- płatki korony
- pręciki
- słupek
- owoc
- korzeń
- wstążeczka
- liść
- zapach
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących łodygi.
Prawda | Fałsz | |
Łodyga jest częścią pędu. | □ | □ |
Łodyga marchwi gromadzi substancje zapasowe. | □ | □ |
Łodyga musi być zielona. | □ | □ |
Łodyga przewodzi wodę, sole mineralne i substancje odżywcze powstałe w procesie fotosyntezy. | □ | □ |
Kaktusy nie mają łodyg. | □ | □ |
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących korzenia.
Prawda | Fałsz | |
Korzenie zazwyczaj rosną w dół lub na boki. | □ | □ |
Korzenie zawsze rosną ku Słońcu. | □ | □ |
Korzenie dostarczają roślinie wodę. | □ | □ |
Korzenie dostarczają roślinie sole mineralne. | □ | □ |