Jak zbudowana jest roślina?
Rośliny nie potrafią się przemieszczać. Opanowały jednak wiele sposobów, aby ich nasiona znalazły dobre warunki do życia w miejscach odległych od rośliny macierzystej. Wykorzystują do tego celu wiatr, wodę, zwierzęta, a nawet ludzi.
że w środowisku przyrodniczym występuje wiele różnych roślin;
jakie są ważniejsze rośliny uprawiane w domach i ogródkach działkowych.
wskazywać
poszczególne części rośliny i wymieniać ich funkcje;
omawiać znaczenie różnych elementów kwiatu;
opisywać funkcje znaczenie owocu.
1. Budowa rośliny
Rośliny mają bardzo zróżnicowane rozmiary, kształty i wygląd, jednak ich budowa jest podobna. Naszym oczom ukazuje się zwykle jedynie pęd, czyli nadziemna część rośliny. Typowa roślina składa się z korzeni, łodygi, liści i kwiatów. Kwiaty mogą przekształcić się w owoc zawierający nasiona.
Korzenie dostarczają roślinom z gleby wodę i sole mineralne, utrzymują je w podłożu, a czasem także gromadzą substancje zapasowe (np. u marchwi). Rosną w głąb gleby, tworząc liczne odnogi. Dzięki temu zwiększa się powierzchnia, przez którą jest wchłaniana woda.
Korzenie mogą być znacznie większe niż naziemna część rośliny.
Łodyga stanowi rusztowanie rośliny i łączy jej części. Z korzenia do liści przewodzi wodę i sole mineralne, a w przeciwną stronę – substancje odżywcze powstałe w procesie fotosyntezyfotosyntezy. Łodygi czasem służą także do gromadzenia substancji zapasowych. W zależności od budowy pędu rośliny dzieli się na zielne (u których łodyga jest zielona i niezdrewniała), drzewa (u których istnieje jedna, zdrewniała łodyga) i krzewy (u których z korzenia wyrasta wiele zdrewniałych łodyg lub jedna, ale rozgałęziająca się tuż nad ziemią).
Liście są przystosowane do przeprowadzania fotosyntezy. U niektórych roślin liście przekształciły się w igły lub ciernie; mogą także gromadzić pokarm (np. u cebuli).
Wyjaśnij, dlaczego rośliny rosną wolniej, jeśli ich liście zostały objedzone przez larwy owadów.
2. Kwiaty, owoce i nasiona
Najważniejszą funkcją kwiatów jest wytwarzanie owoców i nasion. Kwiat składa się zwykle z kielicha, korony, pręcików i słupka. Wszystkie te elementy są osadzone na dnie kwiatowym.
Kielich składa się z działek kielicha. Są one najczęściej zielone, a ich głównym zadaniem jest ochrona delikatnych pąków kwiatowych.
Korona zbudowana jest z płatków. U roślin owadopylnychowadopylnych ich funkcją jest wabienie zwierząt zdolnych do zapyleniazapylenia, czyli przeniesienia pyłku z pręcików na szczyt słupka. U roślin zapylanych przez wiatr, czyli wiatropylnychwiatropylnych, płatki korony są zwykle niewielkie i zielone.
Słupek i pręciki umożliwiają roślinom rozmnażanie. Pręciki wytwarzają pyłek, który następnie jest przenoszony na słupki innych kwiatów. Tak dochodzi do zapylenia.
Po zapyleniu w słupku zachodzą liczne zmiany prowadzące do powstania owoców, w których znajdują się nasiona. Owoce mają za zadanie rozsianie nasion. Często są słodkie i pożywne, dzięki czemu wabią zwierzęta. Zwierzęta po strawieniu owoców wydalają nasiona wraz z odchodami. Niektóre owoce wytwarzają wypustki, za pomocą których przyczepiają się do piór lub włosów.
Wiele kwiatów wytwarza słodką wydzielinę – nektar. Chcąc go zebrać, owady ocierają się o pręciki i zabierają pyłek, po czym przenoszą go na inne kwiaty. Niektóre rośliny, np. storczyki, wytwarzają kwiaty o szczególnie wyszukanych kształtach i kolorach, by jeszcze skuteczniej wabić owady.
Podsumowanie
Rośliny mają podobną budowę zewnętrzną, choć bardzo różnią się wyglądem.
Roślina ma korzenie, łodygę, liście i kwiaty.
Kwiaty różnią się wyglądem, ale mają podobną budowę.
Funkcją kwiatu jest wytworzenie nasion i otaczającego je owocu.
Nasiona rozprzestrzeniane są przez wiatr, wodę, zwierzęta lub człowieka.
Załóż własną kolekcję nasion. Wpierw zbierz nasiona dostępne w kuchni jako pokarm (groch, fasola i inne) lub jako przyprawy (np. gorczyca). Potem poszukaj nasion w owocach, które zjadasz (jabłko, cytryna i inne). Pamiętaj, aby starannie opisywać wszystkie znalezione nasiona. Porównaj je z sobą. Czy wszystkie wyglądają tak samo?
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rośliny dookoła nas
Dbamy o przyrodę
Domowy ogródek
Słowniczek
proces zachodzący w komórkach roślin; polega na wytwarzaniu pokarmu z wody i dwutlenku węgla przy udziale energii słonecznej; produktem ubocznym fotosyntezy jest tlen
rośliny, u których zapylenie jest możliwe dzięki owadom (rzadziej innym zwierzętom) przenoszącym pyłek
rośliny, u których pyłek jest przenoszony przez wiatr
proces przeniesienia pyłku z pręcików na słupek, prowadzący do powstania owoców i nasion
Zadania
Wybierz podstawową funkcję owocu.
- rozsianie nasion
- produkcja dżemu
- produkcja soku
- owoc ma być ładny
- funkcja obronna
- funkcja magazynowa
- likwidacja kwiatów
- transport soli mineralnych
- transport wody
Wybierz elementy budowy rośliny zdolnej do wytwarzania nasion.
- korzeń
- łodyga
- liść
- kwiat
- gleba
- włoski
- woda
- sole mineralne
- cukier
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących liści.
| Prawda | Fałsz | |
| Liście zwykle przytwierdzone są do łodygi lub jej rozgałęzień. | □ | □ |
| Liście dzieli się na naziemne i podziemne. | □ | □ |
| Liście uczestniczą w procesie produkcji substancji organicznych. | □ | □ |
| Liście mają różne kształty i wygląd. | □ | □ |
Wskaż elementy budowy kwiatu.
- działki kielicha
- płatki korony
- pręciki
- słupek
- owoc
- korzeń
- wstążeczka
- liść
- zapach
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących łodygi.
| Prawda | Fałsz | |
| Łodyga jest częścią pędu. | □ | □ |
| Łodyga marchwi gromadzi substancje zapasowe. | □ | □ |
| Łodyga musi być zielona. | □ | □ |
| Łodyga przewodzi wodę, sole mineralne i substancje odżywcze powstałe w procesie fotosyntezy. | □ | □ |
| Kaktusy nie mają łodyg. | □ | □ |
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących korzenia.
| Prawda | Fałsz | |
| Korzenie zazwyczaj rosną w dół lub na boki. | □ | □ |
| Korzenie zawsze rosną ku Słońcu. | □ | □ |
| Korzenie dostarczają roślinie wodę. | □ | □ |
| Korzenie dostarczają roślinie sole mineralne. | □ | □ |