Procesy życiowe roślin
Wydaje się, że roślinom do życia wystarczą tyko woda i światło. Wiemy, że rośliny doniczkowe muszą stać na słońcu lub w cieniu, ale nigdy w zupełnej ciemności; musimy je także regularnie podlewać. A może potrzebują do życia także innych składników? Chyba rzeczywiście tak jest, skoro pola trzeba czasem nawozić, a roślinom uprawianym w domach regularnie wymieniać glebę w doniczkach.
że w środowisku przyrodniczym występuje wiele różnych roślin;
że rośliny można hodować w mieszkaniach;
jak są zbudowane
rośliny wytwarzające nasiona.
wyjaśniać pojęcie „fotosynteza”;
opisywać znaczenie fotosyntezy dla życia na Ziemi;
dowodzić, że rośliny oddychają;
omawiać przystosowania roślin do owadopylności i wiatropylności.
1. Fotosynteza i oddychanie roślin
Rośliny są samożywne. Oznacza to, że same wytwarzają pokarm. Potrafią one pobierać proste substancje dostępne w otoczeniu i wytwarzać z nich związki potrzebne do budowy organizmu i jego funkcjonowania. Jest to możliwe dzięki fotosyntezie. Proces ten zachodzi przede wszystkim w liściach oraz w innych zielonych częściach roślin. Fotosynteza polega na tym, że z dwutlenku węgla i wody przy wykorzystaniu energii światła słonecznego powstają związki organiczne, które są pokarmem roślin, i dodatkowo tlen, który jest usuwany do atmosfery.
Fotosynteza jest najważniejszym procesem utrzymującym życie na Ziemi. W procesie fotosyntezy powstają związki wchodzące w skład organizmów roślin. Z kolei nimi żywią się zwierzęta. Ponadto tlen powstający w trakcie fotosyntezy jest niezbędny dla zdecydowanej większości organizmów. Jest to więc proces kluczowy dla istnienia życia na Ziemi.
Oddychanie polega na wykorzystaniu pokarmu do uzyskania energii. Podczas oddychania substancje pokarmowe są rozkładane z udziałem tlenu na dwutlenek węgla i wodę. Jest to więc proces odwrotny do fotosyntezy. U roślin również zachodzi oddychanie, a więc i one potrzebują tlenu. W ciągu dnia, gdy zachodzi fotosynteza, rośliny wchłaniają z atmosfery dwutlenek węgla. Jednocześnie wykorzystują część tlenu, który same wytworzyły, ale większość tego gazu usuwają do atmosfery. Nocą natomiast pobierają tlen z powietrza. Podczas oddychania rośliny wykorzystują związki, które wcześniej same wytworzyły w procesie fotosyntezy.
Niektóre rośliny są owadożerne. Część ich liści przekształcona jest w pułapki, które wabią, a następnie unieruchamiają i trawią owady. Rośliny takie rosną na ubogich glebach, w których nie znajdują wszystkich potrzebnych im soli mineralnych, głównie azotu. Dlatego pobierają te substancje z ciał owadów.
Istnieją rośliny, które mają bardzo dużo różnych barwników w liściach, przez co ich kolor może być na przykład intensywnie czerwony. Nie znaczy to jednak, że nie zachodzi w nich fotosynteza.
2. Przystosowania roślin do życia na lądzie
Poważnym wyzwaniem było dla roślin utrzymanie odpowiedniej pozycji. Wykształciły więc one sztywne łodygi umożliwiające im wzrost. U drzew łodyga jest dodatkowo zdrewniała. Pozwala im to osiągać wysokość kilkudziesięciu metrów.
Niektóre rośliny, tzw. pnącza, nie potrzebują grubego pnia. Za pomocą specjalnych dodatkowych korzeni czepnych wyrastających z łodygi wspinają się one po murach, skałach, a nawet pniach drzew. Dzięki temu mogą osiągnąć znaczne wysokości.
Ważnym procesem w życiu roślin jest zapylenie, czyli przeniesienie pyłku z jednego kwiatu na inny. Rośliny wykorzystują do tego celu wiatr, deszcz, owady, ptaki, a nawet nietoperze i niektóre inne ssaki. Przyciągają je efektownym wyglądem, zapachem i wytwarzanym przez siebie nektarem. Budowa kwiatu jest taka, że pyłek przyczepia się do zwierząt pijących nektar. Innym sposobem na przenoszenie pyłku jest wykorzystanie wiatru. Kwiaty roślin wiatropylnych są niewielkie, ich pyłek jest bardzo drobny, lekki i produkowany w znacznych ilościach.
Korzystając z Internetu i innych źródeł, dowiedz się, w jaki sposób rośliny wabią owady, aby te usiadły na kwiatach.
Podsumowanie
Rośliny same wytwarzają pokarm w procesie fotosyntezy.
Aby przeprowadzić fotosyntezę, roślina potrzebuje dwutlenku węgla, wody i światła słonecznego.
W wyniku fotosyntezy powstają związki organiczne i tlen.
Rośliny oddychają, zużywając część tlenu i związków organicznych.
W zapylaniu roślin biorą udział zwierzęta, wiatr lub woda.
Wysiej do 3 doniczek po kilka nasion fasoli lub grochu. Gdy rośliny wzejdą i będą już miały po kilka liści, przeprowadź doświadczenie. Pierwszą doniczkę zostaw na parapecie okna. Rośliny w drugiej doniczce zawiń szczelnie folią lub woreczkami foliowymi. Rośliny w trzeciej doniczce szczelnie owiń ciemnym papierem lub folią aluminiową. Wszystkie doniczki podlewaj taką samą ilością wody. Po kilku dniach oceń stan roślin w trzech doniczkach i wyjaśnij zaobserwowane różnice.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rośliny dookoła nas
Dbamy o przyrodę
Domowy ogródek
Jak zbudowana jest roślina?
Zadania
Wskaż nazwy części roślin, w których zachodzi fotosynteza.
- liście
- zielone łodygi
- korzenie podziemne
- zdrewniałe pnie
- nasiona
- pyłek
Oceń prawdziwość stwierdzeń.
| Prawda | Fałsz | |
| W ciągu dnia rośliny uwalniają tlen. | □ | □ |
| W ciągu nocy rośliny uwalniają tlen. | □ | □ |
| W ciągu dnia rośliny uwalniają dwutlenek węgla. | □ | □ |
| W ciągu dnia rośliny pochłaniają dwutlenek węgla. | □ | □ |
Wskaż nazwy produktów, jakie powstają w wyniku fotosyntezy w liściach roślin.
- związki organiczne
- tlen uwalniany do atmosfery
- węgiel
- woda
- światło
- ciepło
- azot uwalniany do atmosfery
- para wodna uwalniana do atmosfery
Wskaż nazwy organizmów zapylających kwiaty roślin lądowych.
- pszczoła
- koliber
- motyl
- wąż
- wróbel
Wskaż nazwy składników niezbędnych do fotosyntezy.
- dwutlenek węgla
- woda
- światło
- piasek
- skała
- śnieg
- białko
- cukier
- tłuszcz