Jak zmieniała się Europa w I połowie XIX wieku? (lekcja powtórzeniowa)
Wyjaśnij, do jakich wydarzeń, osób i zjawisk odnoszą się poniższe umowne pojęcia:
białe złoto,
bitwa narodów,
cesarz Francuzów,
Wiosna Ludów,
rewolucja adwokatów,
Święte Przymierze,
żandarm Europy.
Nazwij procesy/zjawiska. Określające je słowa rozpoczynają się na literę U.
| Co to jest? | Określenie |
|---|---|
| W toku europejskiej industrializacji wsie zostały pochłonięte przez miasta, a duże miasta rozwijały się szybciej. | |
| Teoria głosząca, że starania jednostki o własne szczęście są pożyteczne i służą pomnażaniu dobra wspólnego. |
Wyjaśnij, czym są:
utopia,
uwłaszczenie.
Odszukaj daty podanych niżej bitew. Czyim zwycięstwem się zakończyły i jakie było ich znaczenie?
Austerlitz
Lipsk
Olszynka Grochowska
Ostrołęka
Somosierra
Trafalgar
Waterloo
Które z wynalazków znalazły w I połowie XIX wieku zastosowanie w przemyśle włókienniczym, a które w transporcie? Niektóre z nich znalazły zastosowanie w obu gałęziach gospodarki. Zastanów się, o czym to świadczy?
1784 – mechaniczny warsztat tkacki, 1807 – parostatek, 1733 – czółenko tkackie, 1814 – parowóz, 1779 – przędzarka z mechanicznym formowaniem nici, 1769 – silnik parowy, 1769 – silnik parowy, 1765 – przędzarka wózkowa, napędzana korbą
| Przemysł włókienniczy | |
|---|---|
| Transport |
Przyjrzyj się powyższym mapom i porównaj układy granic. Wyjaśnij powody zmian, jakie nastąpiły.
Wyjaśnij pojęcia:
Księstwo Warszawskie,
Związek Reński,
Związek Niemiecki,
Królestwo Polskie,
Rzeczpospolita Krakowska,
Wielkie Księstwo Poznańskie.
Jaki los spotkał wymienionych działaczy politycznych: więzienie, zesłanie, emigracja czy kara śmierci? Czy ktoś miał za sobą więcej niż jedno z tych doświadczeń? Kto uniknął śmierci mimo takiego wyroku?
| Kara więzienia | Zesłanie | Emigracja | Kara śmierci | |
| Walerian Łukasiński | □ | □ | □ | □ |
| Tomasz Zan | □ | □ | □ | □ |
| Adam Mickiewicz | □ | □ | □ | □ |
| Adam Jerzy Czartoryski | □ | □ | □ | □ |
| Józef Zaliwski | □ | □ | □ | □ |
| Ludwik Mierosławski | □ | □ | □ | □ |
| Artur Zawisza | □ | □ | □ | □ |
| Karol Libelt | □ | □ | □ | □ |
Przeczytaj fragment tekstu i skoryguj 4 błędy, jakie zakradły się w druku. Uzupełnij tabelkę z erratą. „W krajach objętych rewolucją przemysłową zmieniał się nie tylko krajobraz. Pod presją kapitalistycznych przemian rodziły się nowe siły społeczne. Jedną z bardziej spektakularnych zmian było pojawienie się dwóch nowych warstw: pracowników umysłowych, określanych nowym pojęciem proletariatu, oraz arystokratycznej burżuazji, która wyodrębniła się spośród tradycyjnego chłopstwa. Wiek XIX przyniósł narodziny nowej etyki pracy. Była to pochwała bezwzględnej walki konkurujących przedsiębiorców o korzyści ekonomiczne, spychająca w cień dawne cechowe rzemiosło i kupiectwo. Sprzyjał tej postawie komunizm gospodarczy, kultywowany w życiu handlowym i przemysłowym ówczesnej Europy”.
| Jest | Powinno być |
|---|---|
| wielkoprzemysłowej | |
| najemnych | |
| komunizm |
Zaznacz, która z przedstawionych wypowiedzi jest prawdziwa.
- Warstwy społeczne, które przed rokiem 1789 najbardziej przyczyniały się do wzrostu gospodarczego Francji, miały znacznie mniej możliwości korzystania z jego efektów niż szlachta i kler.
- Rosja w 1794 roku planowała interweniować w obronie Belgii podbitej przez wojska rewolucyjnej Francji. Przeszkodził jej w tym jednak wybuch powstania listopadowego w Polsce.
- Wyprawa Napoleona do Egiptu miała na celu odcięcie Europy Środkowo-Wschodniej od kolonii na terenie Afryki.
- Armia rosyjska postępująca za wycofującymi się resztkami Wielkiej Armii zagarnęła Księstwo Warszawskie, a także uwolniła Prusy od uzależnienia od Francji.
- W Wiedniu w 1814 roku udało się osiągnąć porozumienie nie tylko w sprawach granic, ale i ogólnych reguł kontynentalnego ładu.
- Ważną cechą brytyjskiej rewolucji przemysłowej była intensywna i skuteczna współpraca wynalazców, uczonych i ludzi pieniądza.
- W połowie XIX wieku kolej dotarła już na wszystkie kontynenty.
- Najważniejszym ośrodkiem polskiej polityki zagranicznej na emigracji polistopadowej był Hotel Lambert, mający swoją siedzibę w Sztokholmie.
- Powstanie krakowskie wybuchło w trakcie Wiosny Ludów.
- Wiosna Ludów doprowadziła do zjednoczenia rozbitych politycznie Niemiec. Powstała II Rzesza.
Pomylono nazwiska i poglądy czołowych teoretyków liberalizmu, konserwatyzmu i socjalizmu. Uporządkuj je.
do klasy wyzyskującej zaliczał właścicieli środków produkcji – czyli fabryk, hut i kopalń, działających na różnych polach gospodarki rozwijającego się kapitalizmu. Dokonując nieuchronnego z punktu widzenia historii rewolucyjnego przewrotu, proletariusze mieli działać nie tylko we własnym interesie, ale jednocześnie dla dobra całej ludzkości., uważał, że celem działań powinno być „największe szczęście największej liczby ludzi”, gdyż wszystkich łączy ta sama egoistyczna potrzeba doznawania przyjemności i unikania cierpień., uważał, że w polityce powinien obowiązywać ostrożny umiar, wynikający z ograniczonej wiary w siłę ludzkiego rozumu. Lepiej zdać się na „zbiorowy rozum wieków” i na rytm pokoleń, na którym wspiera się życie społeczne., badając przyczyny nędzy i bogactwa na świecie, głosił, że tylko swobodne działania jednostek przedsiębiorczych i kierujących się chęcią zysku mogą razem stworzyć harmonijną całość i powiększać bogactwo ogółu. Stąd wysunął postulat wolności działalności gospodarczej., marzył o zniesieniu państwa – instytucji stosującej przemoc, i powołaniu w jego miejsce lokalnych, samorządnych wspólnot. Nawoływał do likwidacji dochodów niepochodzących z pracy własnej ludzi.
| Jeremy Bentham | |
| Adam Smith | |
| Edmund Burke | |
| Pierre Joseph Proudhon | |
| Karol Marks |
Przyporządkuj cytaty do aktów prawnych, z których pochodzą.
Kodeks Napoleona z 1804 roku, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku, Ustawa konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z 1807 roku
| „Art. 1. Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec społeczeństwa. Art. 2. Celem każdej organizacji politycznej jest utrzymanie naturalnych i nieprzedawnionych praw człowieka. Tymi prawami są: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciwko uciskowi” | |
| „Art. 1. Religia rzymskokatolicka jest religią stanu. Art. 2. Wszystkie wyznania są wspólne i publiczne […]. Art. 4. Znosi się niewolę, wszyscy obywatele są równi w obliczu prawa, stan osób zostaje pod opieką trybunałów”. | |
| „Art. 213. Mąż winien obronę dla żony, a żona posłuszeństwo dla męża [...] Art. 215. Żona stawać w sądzie nie może bez upoważnienia od męża swojego, chociażby się trudniła kupiectwem publicznym albo nie była we wspólności majątku, albo rozdzielona była co do majątku […]. Art. 229. Mąż żądać może rozwodu z przyczyny cudzołóstwa żony swojej. Art. 230. Żona może żądać rozwodu z przyczyny cudzołóstwa męża swego, gdy mąż trzymać będzie nałożnicę w domu wspólnym”. |
Wspomnienia19 listopada 1787 roku król udał się o dziewiątej rano do parlamentu. Był tam już książę Orleański, jak również inni książęta krwi. Król przyniósł ze sobą dwa edykty, z których jeden dotyczył pożyczki na 400 milionów [liwrów]. Król otworzył posiedzenie, oświadczając, że przybył naradzić się w sprawie dwóch ważnych aktów. Następnie przemówił strażnik pieczęcistrażnik pieczęci, nawiązując bezpośrednio do prośby złożonej przez parlament o natychmiastowe zwołanie Stanów Generalnych. Nie odmawiając wyraźnie, wydawał się przeciwstawiać tej prośbie maksymy o władzy absolutnej króla, która sprawiała, że decyzja zależała całkowicie od jego woli. Zachwalał jako genialny pomysł pożyczki na sumę 400 milionów, która wystarczałaby, aby zaspokoić spłatę innych, bardziej uciążliwych długów, by poczynić pożyteczne ulepszenia, uzupełnić deficyt budżetowy, sfinansować wszystkie wydatki, przewidziane i nieprzewidziane, w ciągu 5 lat.
Rozpoczęła się dyskusja: przewodniczący prosił każdego członka parlamentu po kolei, ażeby przedstawił swoją opinię. Książę Orleanu w kilku słowach wypowiedział się za odrzuceniem edyktu. Mówcy, których talent i charakter sprawiały, że słuchano ich zazwyczaj z najwyższym zainteresowaniem, podwoili tego dnia wysiłki, aby dać się zauważyć królowi i wywrzeć na nim wrażenie. Obecność monarchy nie zapowiadała niczego, co mogłoby onieśmielać odwagę i zdławić prawdę; sądzono, że przybył, by w gronie parów [tj. panów lennych] wysondować zdanie swych naturalnych doradców. Jakiż byłby to szlachetny sukces dla członków parlamentu, gdyby mocą słowa udało im się wyrwać króla spod uwodzicielskiej siły przeciętności i olśnić jego umysł blaskiem rozumu, wzruszyć jego serce obrazem cierpień Francji. Ksiądz Sabatier, jeden z doradców księcia Orleanu, usilnie schlebiał królowi, co czyniło jeszcze ostrzejszymi gorzkie drwiny kierowane pod adresem ministrów. Nalegał on na swój ulubiony projekt zwołania Stanów Generalnych. Podkreślał niezdolność parlamentu do przekonania w owej chwili opinii publicznej i domagał się usilnie przeprowadzenia zgromadzeń narodowych, mogących wziąć swoje sprawy pod kontrolę i położyć kres zdzierstwom, na które tylko one posiadały remedium. Całe 7 godzin poświęcono na tę dyskusję, której król wysłuchał z umiarkowaną uwagą, a często nawet z oznakami zainteresowania. Po wysłuchaniu wszystkich mówców nadeszła chwila, aby zebrać i policzyć głosy. Wówczas król wypowiedział słowa: Rozkazuję, aby niniejszy edykt został wpisany do rejestrów mego parlamentu, by go wykonywano zgodnie z duchem i literą.
Ledwie król skończył mówić, podniósł się książę Orleanu i powiedział: „Jeśli to jest tylko zwykłe posiedzenie w obecności króla, głosy powinny zostać zebrane i policzone, jeśli zaś jest to lit de justicelit de justice – to nam narzuca milczenie”. Umilkł na chwilę, a jako że król wcale nie odpowiedział, mówił dalej: Sire, pozwólcie, że złożę u Waszych stóp protest przeciwko nielegalności Waszych rozkazów.
Trzeba się odwołać do przekonań panujących wówczas we Francji i reguł sprawowania władzy będących w użyciu, aby pojąć efekt, jaki musiał wywrzeć pierwszy przypadek, że książę krwi czyni protestację w parlamencie i ma za nic rozkazy, które król osobiście dopiero co wydał. Cała historia monarchii nie znała niczego podobnego. Widziano przedtem książąt krwi, jak przeciwstawiali się z bronią w ręce potędze króla; nie widziano, by kiedykolwiek próbowali ograniczyć prawnie jego władzę. Król, zaskoczony i zakłopotany, stwierdził pospiesznie: To jest legalne. I nakazał natychmiast przystąpić do czytania drugiego edyktu.
Maurice de Talleyrand, Wspomnienia, [w:] G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe, Kraków 2001.
Przeczytaj powyższy fragment Wspomnień Talleyranda i odpowiedz na pytania.
W jakim celu król udał się do parlamentu paryskiego?
Jak argumentowano za zwołaniem Stanów Generalnych?
Na czym polegał konflikt między Ludwikiem XVI i Ludwikiem Filipem? Autor relacji, Talleyrand spisał swoje wspomnienia dopiero po 1815 roku. Jak sądzisz, jaki ma to wpływ na ich treść?
Oceń postulaty i działania:
rewolucjonistów, zaangażowanych w działania w dobie Wiosny Ludów,
zwolenników utrzymania dotychczasowego porządku.
Porównaj systemy władzy. Przyporządkuj podane w tabeli pojęcia i wydarzenia do dyktatury jakobińskiej Robespierra i dyktatury Napoleona I.
| Dyktatura jakobińska | Dyktatura Napoleona I | |
| ekspansja terytorialna w całej Europie | □ | □ |
| podpisanie konkordatu z papieżem | □ | □ |
| walka z Kościołem katolickim | □ | □ |
| egzekucja króla | □ | □ |
| kontrola policyjna | □ | □ |
| terror i masowe egzekucje | □ | □ |
| radykalne reformy społeczne | □ | □ |
| umiarkowane reformy społeczne | □ | □ |
| plebiscyty | □ | □ |
| republika | □ | □ |
| monarchia | □ | □ |
| bezpłatna oświata | □ | □ |
| bezpłatna opieka społeczna | □ | □ |
| powszechne prawo do pracy | □ | □ |
| ceny maksymalne | □ | □ |
| władza oparta na zrewoltowanych miejskich masach ludowych | □ | □ |
| władza oparta na burżuazji i chłopstwie | □ | □ |
| konflikt z chłopstwem | □ | □ |
| armia rewolucyjna | □ | □ |
| Wielka Armia | □ | □ |