Obecnie rolę hymnuhymn państwowyhymnu Polski pełni Mazurek Dąbrowskiego. Początkowo był nazywany Pieśnią Legionów PolskichLegiony Polskie we WłoszechLegionów Polskich we Włoszech. Zarówno pierwsza nazwa, jak i część słów Mazurka Dąbrowskiego łączy się w nierozerwalny sposób z kontekstemkontekstkontekstem historycznym, w którym hymn powstał.

Autorem słów Pieśni Legionów Polskich we Włoszech jest Józef Wybicki (1747‒1822) – działacz polityczny, publicysta, a także poeta i dramatopisarz. Pracował na rzecz Komisji Edukacji Narodowej. Walczył w powstaniu kościuszkowskim, a po jego upadku wyemigrował do Paryża i włączył się w ruch, którego celem było stworzenie polskiej armii na obczyźnie. Blisko współpracował z generałem Janem Henrykiem DąbrowskimJan Henryk DąbrowskiJanem Henrykiem Dąbrowskim.

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Polacy szukali sposobu odzyskania niepodległości. W 1797 roku udało im się osiągnąć porozumienie z Napoleonem BonaparteNapoleon Bonaparte Napoleonem Bonaparte, jednym z generałów francuskich (w tamtym okresie Francja była w stanie ciągłych wojen z Austrią, Prusami i Rosją, czyli zaborcami Polski). Ponieważ Napoleon stacjonował we Włoszech, to dzięki jego staraniom Polakom udało się porozumieć z Republiką Lombardzką, co doprowadziło do powstania Legionów Polskich.

W kampanii przeciwko Austriakom wziął też udział oficer Józef Wybicki. Znalazł się on też w lipcu 1797 r. w małym włoskim miasteczku Reggio nell'Emilia w Republice Cisalpińskiej (dziś: we Włoszech). Ponieważ wiedział, że do Reggio ma przybyć generał Jan Henryk Dąbrowski, dowódca Legionów Polskich, napisał tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech.

Od początku śpiewano tę pieśń na melodię mazurka, prawdopodobnie anonimowego autorstwa. Z pewnością spodobała się ona legionistom, skoro wśród nich było wielu chłopów z rejonów Polski (np. z Polesia), gdzie takie mazurki tańczono. Utwór, który powstał w dniach 16‑19 lipca, po raz pierwszy wykonano 20 lipca 1797 r. na cześć Dąbrowskiego, a w lutym 1799 r. wydrukowano w gazetce „Dekada Legionowa” w Mantui.

Każdy z nas zna słowa hymnu polskiego, czyli Pieśni Legionów Polskich. Czy pamiętamy jednak, co znaczą wielokrotnie powtarzane słowa z ziemi włoskiej do Polski? To przecież nic innego jak zapisana w pieśni zapowiedź kontynuowania walki zbrojnej o niepodległość kraju i marzenie o powrocie do wolnej Polski.

W oryginalnym tekście Józefa Wybickiego znajdowało się sześć zwrotek, rozdzielonych przez refreny. Obecnie hymn został nieco zmodyfikowany (głównie z powodu dostosowania słów do współczesnego języka). Obecnie hymn ma cztery zwrotki.

Najbardziej znana jest pierwsza zwrotka, która nawiązuje do trzeciego rozbioru Polski, ale wyraża także patriotyzm oraz wolę walki o ojczyznę.

Refren nawiązuje do postaci generała Dąbrowskiego oraz Legionów Polskich we Włoszech.

Druga zwrotka wspomina postać Stefana CzarnieckiegoStefan CzarnieckiStefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego podczas potopu szwedzkiego.

W kolejnej jawi się postać Napoleona Bonaparte, pod którego zwierzchnictwem powstały i funkcjonowały Legiony Polskie. Józef Wybicki miał nadzieję, że dzięki niemu uda się uwolnić Polskę z rąk zaborców.

Zwrotka czwarta wskazuje, że jedynym sposobem na osiągnięcie sukcesu jest ogólnopolska zgoda i brak konfliktów, który można osiągnąć poprzez pamięć o Polsce.

Następna zwrotka nawiązuje to tarabanu, dużego bębna używanego podczas przemarszu polskich wojsk - ta część ma symbolizować oczekiwanie Polaków, którzy pozostali na terenach ojczyzny na wojsko, które ma ich wyzwolić.

Ostatnia ze zwrotek przywołuje zwycięską bitwę pod Racławicami pod wodzą Tadeusza KościuszkiTadeusz KościuszkoTadeusza Kościuszki, a także wyraża ufność do Boga.

Obejrzyjcie rysunki malarza Juliusza Kossaka do tekstu „Mazurka Dąbrowskiego” lub zapoznajcie się z ich opisami. Powstały one pod koniec XIX wieku.

Mazurek Dąbrowskiego (początkowo nazywany Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech) został stworzony (w formie tekstowej) przez Józefa Wybickiego. Melodia jest nieznanego autorstwa; opiera się na motywie ludowego mazura. Pieśń powstała we Włoszech w 1797 roku i bardzo szybko zyskała olbrzymią popularność; początkowo wśród żołnierzy Legionów Polskich, a następnie na terenach polskich we wszystkich zaborach.