E-materiały do kształcenia zawodowego

Rozwój psychomotoryczny dziecka i jego wspomaganie

SPO.04. Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka - Opiekunka dziecięca 325905

bg‑azure

Klasyfikacja rodzajów zabaw

PLANSZA INTERAKTYWNA

1

Spis treści

2

Definicje i funkcje zabawy

R1I9YwIHD0j7d1
Ilustracja zatytułowana jest Definicje i funkcje zabawy. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących zabawę oraz jej funkcje: kształcącą, wychowawczą, terapeutyczną i projekcyjną. Na pierwszym zdjęciu jest czworo dzieci pozujących do zdjęcia. Uśmiechają się, wytykają język i rękoma pokazują różne gesty. Na drugim zdjęciu jest dziewczynka, która siedzi przy stole. Na stole jest kartka z kwiatkami oraz przybory do rysowania i klejenia. Na kolejnym zdjęciu dziewczynka przewija niemowlę leżące na kanapie. Na czwartym zdjęciu jest chłopiec rozrzucający liście w parku. Na ostatnim zdjęciu dzieci sadzą kwiatki w skrzynce. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawa
    Zabawa to podstawowa forma aktywności dziecka, działalność spontaniczna i dobrowolna, której nie towarzyszą inne cele niż zadowolenie i przyjemność.
  2. Funkcja kształcąca
    Funkcja kształcąca – dziecko w trakcie zabawy:
    • kształci świat zmysłów,
    • wzbogaca wiedzę o świecie,
    • poznaje siebie,
    • rozwija zasób słownictwa,
    • nabywa umiejętności komunikowania się,
    • dokonuje samooceny,
    • poznaje swoje możliwości.
  3. Funkcja wychowawcza
    Funkcja wychowawcza – dziecko w trakcie zabawy:
    • poznaje normy, przepisy, wartości społeczne i reguły postepowania,
    • wyraża swój stosunek do otoczenia społecznego,
    • uczy się dobroci, szacunku, rzetelności, uczciwości.
  4. Funkcja terapeutyczna
    Funkcja terapeutyczna – dziecko w trakcie zabawy:
    • wyraża swoje emocje i uczucia,
    • uwalnia się od napięć emocjonalnych,
    • podejmuje próby rozwiązywania problemów.
  5. Funkcja projekcyjna
    Funkcja projekcyjna – dziecko w trakcie zabawy:
    • pełni role społeczne,
    • wykonuje powierzone mu zadania,
    • wykazuje swoje mocne i słabe strony,
    • podejmuje próby działania w różnych sytuacjach.
Definicje i funkcje zabawy
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3

Klasyfikacja zabaw

R1G2z6AGkUy9r1
Ilustracja zatytułowana jest Klasyfikacja zabaw. Przedstawia dwa zdjęcia. Na lewym zdjęciu grupa dzieci siedzi przy stole z opiekunką. Na stole są kolorowe kartki i kredki. Na prawym zdjęciu dziewczynka siedzi na kanapie. Na kolanach ma zabawkę. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Klasyfikacja zabaw według Rudika
    Istnieje wiele propozycji klasyfikacji zabaw. Różna jest też ich terminologia, co oznacza, że ten sam rodzaj zabawy jest różnie nazywany. Według przyjętej w polskiej psychologii rozwojowej klasyfikacji, dokonanej przez Rudika wyróżniamy:
    • zabawy tematyczne, czyli twórcze, iluzyjne, fikcyjne, zabawy „w coś’’,
    • zabawy konstrukcyjne,
    • zabawy dydaktyczne,
    • zabawy ruchowe.
  2. Klasyfikacja zabaw według Marii Kwiatkowskiej
    Maria Kwiatkowska wyróżnia dodatkowo zabawy manipulacyjne, które są ważnym czynnikiem rozwoju umysłowego dziecka. W zabawach tych dziecko kieruje się własnymi zainteresowaniami, bez udziału dorosłych. Każda zabawa manipulacyjna rozpoczyna się od spostrzeżenia zmysłowego, po którym następuje przejaw aktywności. Towarzyszy jej poczucie zadowolenia płynące z pokonywania trudności, zdobywania nowych doświadczeń podczas manipulowania dostępnymi przedmiotami.
Klasyfikacja zabaw
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Opis zabaw

RcbaLtgVFXqHS1
Ilustracja zatytułowana jest Opis zabaw. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących następujące zabawy: tematyczne, konstrukcyjne, dydaktyczne, ruchowe i manipulacyjne. Na pierwszym zdjęciu jest dziewczynka, przygotowująca w misce ciasto. Na drugim zdjęciu jest dziewczynka, która siedzi na podłodze i bawi się klockami. Na kolejnym zdjęciu dziewczynka siedzi na podłodze i czyta książkę. Na czwartym zdjęciu dziewczynka siedząca na rowerze. Na ostatnim zdjęciu niemowlę leży na łóżku i bawi się interaktywną zabawką. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy tematyczne
    W zabawach tematycznych dzieci odtwarzają życie i pracę dorosłych. Czynności i sytuacje zabawowe łączą się w łańcuchy tematyczne, w których często dochodzi do mieszania się obiektywnej rzeczywistości ze światem fantazji. Treści zabaw tematycznych zależą od wiedzy dziecka o świecie i w dużej mierze poziom ich jest uzależniony od rozwoju poznawczego. Można podzielić je na następujące kategorie:
    • zabawy dotyczące spraw rodzinnych,
    • zabawy w prace domowe i czynności gospodarcze,
    • zabawy na temat pracy zawodowej dorosłych,
    • zabawy związane z życiem zwierząt.
  2. Zabawy konstrukcyjne
    Zabawy konstrukcyjne polegają na wytworzeniu przedmiotów, obiektów z różnorodnych materiałów bądź gotowych elementów, na przykład klocków. Rozwijają zdolności manualne, twórcze myślenie, wytrwałość, przygotowują do świadomego przekształcania rzeczywistości.
  3. Zabawy dydaktyczne
    Istotą zabaw dydaktycznych jest rozwiązywanie zadań kończących się określonym wynikiem. Są one przygotowane przez dorosłych w celu rozwijania zdolności poznawczych dziecka.
  4. Zabawy ruchowe
    Zabawy ruchowe są związane z wykonywaniem ruchów, głównie lokomocyjnych, wymagających szybkości, zręczności i wysiłku, zaspokajają „głód’’ ruchu. Zapewniają harmonijny rozwój fizyczny, wdrażają do czynnego wypoczynku.
  5. Zabawy manipulacyjne
    Pierwsze zabawy manipulacyjne można zaproponować maluszkowi już w czwartym bądź w piątym miesiącu jego życia, gdy posiada już rozwiniętą umiejętność chwytania i ukształtowany odpowiednio tzw. chwyt dłoni. Warto wówczas zadbać o różnorodność przedmiotów/zabawek podawanych dzieciom.
Opis zabaw
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

10

Przykłady poszczególnych rodzajów zabaw

5

Zabawy tematyczne

RaHDsz76DPadl1
Ilustracja zatytułowana jest Zabawy tematyczne. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących różne rodzaje zabaw tematycznych. Na pierwszym zdjęciu dziewczynka z małym dzieckiem stoją przy zabawkowej kuchni i bawią się w gotowanie. Na drugim zdjęciu dziewczynka stoi przy zabawkowym wózku dla dzieci. Na kolejnym zdjęciu dziewczynka ma na szyi stetoskop, a obok niej jest pudełko z zabawkowymi narzędziami lekarskimi. Na czwartym zdjęciu dziewczynka bawi się z ojcem w fryzjerkę i obcina mu włosy. Na ostatnim zdjęciu dziewczynka stoi za ladą na której są owoce i warzywa. Chłopiec kupuje od niej paprykę. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy tematyczne
    Zabawa w gotowanie z wykorzystaniem zabawkowej kuchenki - gotowanie, podawanie do stołu, zmywanie naczyń i tym podobne.
  2. Zabawy tematyczne
    Pielęgnowanie lalki lub misia - karmienie, przebieranie, zmiana pieluchy, przebieranie, usypianie.
  3. Zabawy tematyczne
    Zabawa w lekarza z użyciem zestawu „Mały lekarz” - badanie stetoskopem, zaglądanie do gardła, wywiad, robienie zastrzyków, opatrunków.
  4. Zabawy tematyczne
    Zabawa w fryzjera - czesanie i pielęgnacja włosów, strzyżenie włosów, farbowanie włosów, golenie zarostu na twarzy.
  5. Zabawy tematyczne
    Zabawa w sklep - kupowanie, sprzedawanie, wydawanie pieniędzy, używanie kasy.
Zabawy tematyczne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

6

Zabawy konstrukcyjne

R2TDY9LQmDL9n1
Ilustracja zatytułowana jest Zabawy konstrukcyjne. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących różne rodzaje zabaw konstrukcyjnych. Na pierwszym zdjęciu chłopiec buduje wieżę z klocków. Na drugim zdjęciu chłopiec siedzi na podłodze i układa z klocków węża. Na kolejnym zdjęciu chłopiec bawi się samochodzikiem prowadząc go na zbudowanym wcześniej torze. Na czwartym zdjęciu dziewczynka buduje z klocków dom. Na ostatnim zdjęciu jest namiot z koca rozłożonego pomiędzy dwoma krzesłami. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy konstrukcyjne
    Budowanie wysokiej wieży z klocków.
  2. Zabawy konstrukcyjne
    Budowanie pociągu lub węża z klocków - wieża pozioma.
  3. Zabawy konstrukcyjne
    Budowanie tunelu dla samochodów, drogi lub torów dla samochodów.
  4. Zabawy konstrukcyjne
    Budowanie domów, miast, własnych konstrukcji z różnego rodzaju klocków.
  5. Zabawy konstrukcyjne
    Budowanie namiotów lub bazy z koców, poduszek i tym podobnych.
Zabawy konstrukcyjne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

7

Zabawy dydaktyczne

RIv9WSFJeJq2b1
Ilustracja zatytułowana jest Zabawy dydaktyczne. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących różne rodzaje zabaw dydaktycznych. Na pierwszym zdjęciu grupa dzieci siedzi na podłodze i gra w grę memory. Na drugim zdjęciu jest sterta butów w różnych kolorach. Na kolejnym zdjęciu grupa dzieci siedzi na podłodze w kole. Jeden z chłopców trzyma piłkę. Na czwartym zdjęciu kilka dziewczynek wraz z opiekunką siedzi na podłodze. Jedna z dziewczynek trzyma piłkę. Na ostatnim zdjęciu grupa dzieci siedzi w kole. Przed nimi leżą przedmioty w różnych kolorach. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy dydaktyczne
    Memory – gra, która uczy koncentracji i rozwija pamięć. Składa się z kilku lub kilkunastu lub kilkudziesięciu par kartoników z obrazkami pasującymi do siebie. Zadaniem dzieci jest odnalezienie par.
  2. Zabawy dydaktyczne
    Strażnik – dzieci siadają w kole, jedna osoba – strażnik – siada w środku z zawiązanymi oczami. Pozostali zdejmują po jednym bucie i układają wokół niej. Są to skarby. Następnie każde dziecko kolejno, skradając się w ciszy, stara się odzyskać swego buta. Strażnik może poruszać tylko rękami, jeśli wskaże lub dotknie osobę skradającą się. Osoba ta siada i nie zdobywa w tej turze skarbu.
  3. Zabawy dydaktyczne
    Detektyw – jedna osoba - opiekunka lub dziecko - opisuje wybraną osobę z grupy, wskazując na jej indywidualne cechy. Pozostali starają się odgadnąć o kim mowa. Kto pierwszy odgadnie, wymyśla nową zagadkę, kto poda błędną odpowiedź, nie zdobywa punktu w tej rundzie.
  4. Zabawy dydaktyczne
    Pytanie i odpowiedź – dzieci stoją na obwodzie koła i podają sobie dwie piłki z rąk do rąk. Jedna piłka to pytania, druga odpowiedzi. Gdy opiekunka uderzy w tamburyno, dziecko, które trzyma piłkę oznaczającą pytanie, zadaje pytanie, a dziecko, które trzyma piłkę oznaczającą odpowiedź, powinno na nie odpowiedzieć.
  5. Zabawy dydaktyczne
    Klasyfikowanie według kolorów – dzieci siedzą na dywanie na obwodzie koła, w środku stoją kolorowe pudełka na klocki. Każde dziecko otrzymuje klocki w kolorach koszy. Zadaniem każdego jest wrzucenie klocka w kolorze odpowiednim do koloru kosza.
Zabawy dydaktyczne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

8

Zabawy ruchowe

R1ZNKgxqIuLyj1
Ilustracja zatytułowana jest Zabawy ruchowe. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących różne rodzaje zabaw ruchowych. Na pierwszym zdjęciu chłopiec biegnie pomiędzy pachołkami. Na drugim zdjęciu grupa dzieci gra w piłkę nożną na boisku. Na kolejnym zdjęciu dziecko skacze po kolorowych półkulach. Na czwartym zdjęciu dziewczynka przeskakuje nad linią namalowaną na chodniku, a druga dziewczynka trzyma ją za rękę. Na ostatnim zdjęciu grupa dzieci wykonuje ćwiczenia gimnastyczne. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy ruchowe
    Slalomy – przechodzenie slalomem pomiędzy pachołkami, którymi mogą być butelki, krzesła, poduszki, kubki, na różne sposoby, na przykład biegiem, na palcach, tyłem, na czworakach, z piłeczką na łyżce, z woreczkiem na głowie. Odległości między pachołkami i sposoby przechodzenia slalomu dostosowuje się do możliwości dziecka.
  2. Zabawy ruchowe
    Zabawy z piłką – toczenie piłki do siebie nawzajem, rzucanie i łapanie, rzuty do celu, slalom z piłką przy nodze.
  3. Zabawy ruchowe
    Tory przeszkód – można do tego wykorzystać krzesła - przechodzenie pod lub nad, poduszki - przechodzenie z jednej na drugą lub ich przeskakiwanie, taśmę malarską - wyznaczenie linii do „przechodzenia po linie” lub rozpięcie taśmy między krzesłami, by przechodzić pod nią i wiele innych. Ogranicza nas tylko wyobraźnia i wielkość mieszkania.
  4. Zabawy ruchowe
    Zabawy skoczne – podskoki obunóż lub na jednej nodze „jak daleko doskoczysz”, przeskakiwanie nad skakanką lub linką.
  5. Zabawy ruchowe
    Czarodziej i inne zabawy w naśladowanie – jedna osoba jest czarodziejem i zamienia uczestników zabawy, na przykład w zwierzęta. Kiedy powie „czary-mary, czary-mary zmieniam was lub nas w…” i poda nazwę zwierzęcia, to pozostali uczestnicy zabawy wraz z czarodziejem naśladują jego ruchy i odgłosy.
Zabawy ruchowe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

9

Zabawy manipulacyjne

R8b832VBhWUnC1
Ilustracja zatytułowana jest Zabawy manipulacyjne. Przedstawia pięć zdjęć ilustrujących różne rodzaje zabaw manipulacyjnych. Na pierwszym zdjęciu niemowlę trzyma bębenek. Na drugim zdjęciu niemowlę siedzi na podłodze przed tablicą z różnymi przedmiotami o różnym kształcie i fakturze: cymbałkami, dzwonkiem, kółkiem, kołami zębatymi, kalkulatorem i innymi przedmiotami. Na kolejnym zdjęciu chłopiec siedzi przy stoliku i bawi się plasteliną. Na czwartym zdjęciu chłopiec siedzi przy stole i układa budowlę z klocków. Na ostatnim zdjęciu jest sorter do dopasowywania figur o różnym kształcie - kwadratów, trójkątów, kół. Na ilustracji znajdują się punkty interaktywne, po kliknięciu których pojawia się ramka z tekstem oraz z tożsamym z nim nagraniem audio.
  1. Zabawy manipulacyjne
    Przedmiot lub zabawka czy grzechotka – podaj je dziecku, a będzie mogło je poznać zmysłem wzroku - zobaczyć), dotyku - poczuć fakturę, słuchu - usłyszeć dźwięk.
  2. Zabawy manipulacyjne
    Tablica manipulacyjna – tablica wykonana z płyty/drewna, do której są przymocowane różne przedmioty, o różnej strukturze i funkcjonalności, które występują także w naturalnym środowisku dziecka i którym ono zwykle bardzo się interesuje. Na tablicy wszystkie elementy muszą być bezpiecznie zamontowane, aby dziecko bez obaw i zagrożenia mogło się nimi bawić, co wpływa pozytywnie na rozwój motoryki małej, czyli sensomotoryki.
  3. Zabawy manipulacyjne
    Zabawy z masami plastycznymi, takimi jak: piankolina, ciastolina czy piasek kinetyczny zachęcają dzieci do wąchania, dotykania, obserwowania i poznawania świata wokół za pomocą zmysłów. Dziecko w ten sposób poznaje nie tylko siebie, ale również zjawiska zachodzące wokół.
    Przepis na piankolinę.
    Potrzebujesz:
    • kilograma mąki ziemniaczanej,
    • jedno opakowanie pianki do golenia,
    • odrobinę płynu do mycia naczyń, najlepiej białego lub bezbarwnego.
    Wykonanie piankoliny:
    Wszystkie elementy należy połączyć ze sobą w dużej misce lub plastikowej kuwecie. Z piankoliny można tworzyć rozmaite babki, budowle, zakopywać skarby, bawić się autami czy ludzikami, odciskać dłonie, a nawet pisać literki za pomocą wykałaczki. Do białej masy można dodać odrobinę barwników spożywczych, a nawet brokatu, co spowoduje, że zabawa nie będzie nudna. Możliwość mieszania różnych produktów daje dzieciom wiele radości i dostarcza pozytywnych przeżyć i emocji. Dzieci mają możliwość odkrywania i doświadczania świata, który je otacza.
  4. Zabawy manipulacyjne
    Składanie klocków, na przykład jeżyków z kolcami o właściwościach sensorycznych. Klocki-jeżyki wyróżniają się elastycznością, co w głównej mierze sprawia, że ich łączenie ze sobą lub późniejsze rozłączanie będzie dla dziecka nie tylko proste, ale i również przyjemne. Są one mocne i odporne, więc nie ma obaw o ich trwałe odkształcenie, nawet podczas intensywnej zabawy Można je w dowolny sposób naginać, żeby stworzyć z nich oryginalne konstrukcje i budowle. Mają odpowiednio duży rozmiar, posiadają różne elementy konstrukcyjne w ciekawych kształtach i ładnych kolorach, a także o różnych wielkościach, które można swobodnie ze sobą łączyć, żeby powstały zróżnicowane konfiguracje.
  5. Zabawy manipulacyjne
    Sortery kształtów dla niemowląt – pojemniki z otworami; mogą występować w różnych kształtach i wielkościach. Zabawa polega na tym, że dziecko dopasowuje kształt i kolor klocka do odpowiedniego otworu pojemnika.
Zabawy manipulacyjne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Miejsce na notatki

R9u6MgLPqWsE1

Powiązane ćwiczenia