Kolonie
Lekcja wykracza poza podstawę programową, nauczyciel może z niej zrezygnować.
Przypomnij sobie, czym były kolonie greckie w starożytności:
wskaż na mapie, na jakich terenach się znajdowały,
wymień, kto je zakładał,
kto w nich mieszkał,
określ, jaki był ich związek z krainami, na terenie których powstawały.
Co oznacza termin „kolonizacja na prawie niemieckim”? Jakie były jej skutki dla ziem polskich, na których się ona dokonywała?
XVI wiek – podboje Portugalczyków i Hiszpanów
Po odkryciu i zagospodarowaniu bezludnych wysp: Madery, Azorów oraz Wysp Zielonego Przylądka, Portugalczycy założyli faktorię handlową „Elmina”. Jej zadaniem była kontrola i organizacja wymiany handlowej, np. wzdłuż wybrzeży afrykańskich, a w Azji – z Goa, Cejlonem, Kalikat oraz Macao.
Początki hiszpańskiego imperium kolonialnego wiążą się z odkryciami Kolumba. Nawet jeśli zachowane zostały wcześniejsze miejsce osadnicze, jak np. Meksyk (wcześniej Tenochtitlan), czy Cuzco, Hiszpanie częściej zakładali nowe ośrodki (Hawana, Lima, Buenos Aires, Bogota) i na sposób europejski wiązali je z rolniczym zapleczem. Wsparciem dla administracji kolonialnej były struktury Kościoła katolickiego. Z inicjatywy kościoła powstały: uniwersytet w Santo Domingo na Karaibach oraz uniwersytety w Meksyku i Limie.
Kolonie i imperium Holendrów
Holendrzy, korzystający już w XVI wieku z wymiany handlowej z koloniami hiszpańskimi w Ameryce, dobrze rozumieli, jakie korzyści ekonomiczne płyną z posiadania zamorskich kolonii. Gdy Hiszpania zamknęła dla Holendrów port morski w Sevilli, ci zaczęli rabować hiszpańskie statki, a po zawarciu przez Hiszpanię unii z Portugalią, także statki należące do Portugalii. Jednak choć piractwo stanowiło intratny interes, trudno było opierać na nim trwałe relacje ekonomiczne. Z czasem Holendrzy wyparli Portugalczyków m.in. z Kraju Przylądkowego, Cejlonu oraz z Japonii. System kolonialny Holandii opierał się na wzorach portugalskich faktorii i nie prowadził osadnictwa rolniczego na większą skalę, poza południowym krańcem Afryki.
Budowa imperium kolonialnego Anglików
Anglicy włączyli się w rywalizację kolonialną w XVI wieku, jednak dopiero dwieście lat później ekspansja brytyjska nabrała przyspieszenia. Imperium ułatwiało przepływ ludności przeludnionych miast do kolonii, dbając, aby nie ponosiła żadnych strat w nowym miejscu. Anglicy zdobyli także i założyli kolonie na tzw. „wyspach cukrowych” posiadających doskonałe warunki dla zakładania plantacji trzciny cukrowej (Barbados - 1632; Jamajka - 1655) oraz nielegalnie wymieniali się towarami z koloniami hiszpańskimi. W Afryce zakładali faktorie umożliwiające handel niewolnikami, a w Azji starali się kontrolować jak największe tereny.
Budowa imperium kolonialnego przez Francję
Francuzi zaczęli zakładać kolonie dopiero w początkach XVII w. w późniejszej Kanadzie. Mimo tego, że Francja była najludniejszym krajem Europy, nie powstał mechanizm, który skłaniałby osadników do wyjazdu z Francji i osiedlania się w tzw. „Nowej Francji” (czyli Kanadzie) czy założonej w początkach XVIII w. „Luizjanie” w dorzeczu Missisipi.
Znacznie bardziej owocne okazały się próby pozyskania przez Francję „wysp”. Takie kolonie jak Haiti, Gwadelupa, Martinica, Saint Lucia itp. stały się one największymi producentami cukru. Sukcesem zakończyły się również próby zdobycia przyczółków w Azji, gdzie Francuzi przez długi czas skutecznie rywalizowali w Brytyjczykami.
Rywalizacja między krajami europejskimi o kolonie
W 1756 roku wybuchła tzw. wojna siedmioletnia, którą możemy nazwać pierwszą wojną o światowym zasięgu. Działania zbrojne toczyły się wprawdzie głównie w Europie, ale także w Ameryce Północnej, Indiach, u wybrzeży Afryki i na Karaibach. Anglicy, Holendrzy i Francuzi nie respektowali „podziału świata” i stref wpływów hiszpańskich oraz portugalskich, ale łamali także monopol handlu z koloniami. Prowadziło to do otwartych konfliktów, które często przenosiły się z odległych kolonii na kontynent.
Efektem tej konfrontacji stał się upadek pierwszego imperium kolonialnego Francuzów, a w dalszej perspektywie również osłabienie innych państw kolonialnych i dawnych systemów eksploatacji terytoriów zamorskich.
Scharakteryzuj imperium kolonialne wylosowanego kraju europejskiego. Na czym polegało znaczenie posiadania imperium dla tego kraju?
Wskaż na mapie obszary wchodzące w skład imperium kolonialnego wylosowanego kraju.