Badania laboratoryjne w procesie produkcji szkła
CES.04. Organizacja procesów wytwarzania wyrobów ze szkła - Technik technologii szkła 311925
Laboratorium wykonujące badania fizyczne i fizykochemiczne szkła
WYCIECZKA WIRTUALNA
Przy pomocy Wycieczki wirtualnej zobacz wnętrze laboratorium wykonującego badania fizyczne i fizykochemiczne szkła oraz elementy, które się w nim znajdują.
Opisy wszystkich funkcji występujących w interfejsie Wycieczki wirtualnej zawarto w Instrukcji użytkownikaInstrukcji użytkownika.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D12X8iMui
Zapoznaj się z opisami Wycieczki wirtualnej, pt. ,,Laboratorium wykonujące badania fizyczne i fizykochemiczne szkła”. Ilustracja startowa przedstawia wnętrze laboratorium. Opisano różnego rodzaju sprzęty i urządzenia.
STANOWISKO OCENY MAKROSKOPOWEJ SUROWCÓW SZKLARSKICH. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko oceny makroskopowej surowców szklarskich wyposażone jest w pojemniki na surowce – na ilustracji jest zamykany plastikowy pojemnik, moździerz ceramiczny - ma postać naczynia w kształcie misy wraz z tłuczkiem, wstrząsarkę z zestawem sit – to zestaw sit ułożonych jedno na drugim, pędzle, wagę laboratoryjną - składa się z płaskiej części służącej do ważenia oraz z przycisków i wyświetlacza, lupę powiększającą – składa się z soczewki oraz rączki, mikroskop monokularowy – składa się między innymi ze stolika ręcznie regulowanego, wyposażony jest w rewolwer z czterema soczewkami obiektywowymi, podświetlenie, oraz suszarkę – ma postać komory. Opisy wyposażenia. 1. Waga laboratoryjna to podstawowy przyrząd służący do wyznaczania masy ciał z użyciem siły grawitacji. 2. Lupa powiększająca jest to przyrząd optyczny, który służy do bezpośredniej obserwacji drobnych, blisko położonych przedmiotów, dająca powiększenie tych przedmiotów. 3. Mikroskop monokularowy to instrument służący do uzyskiwania silnie powiększonych obrazów małych przedmiotów, do prowadzenia badań laboratoryjnych preparatów przy dużym powiększeniu. 4. Moździerz ceramiczny wykorzystuje się do szybkiego rozdrabniania surowców ceramicznych. 5. Pojemniki na surowce. Pojemnik na surowce szklarskie musi być przechowywany w ściśle określonych warunkach, np. co do wymagań bhp. Używany jest do przechowywania niewielkich ilości materiałów szklarskich. 6. Pędzle. Pędzel w laboratorium chemicznym może służyć do oczyszczania próbek szklanych lub oczyszczania stosowanego sprzętu laboratoryjnego, np. szkiełek nakrywkowych. 7. Wstrząsarka z zestawem sit. Wstrząsarka stosowana jest w szczególności do przesiewania bardzo lekkich materiałów o małych rozmiarach cząstek wymagających skutecznego rozproszenia. 8. Suszarka przeznaczona jest do suszenia materiałów wilgotnych w tym m.in. surowców szklarskich, mas, półproduktów, wyrobów gotowych itp. w zakresie temperatur od 5 stopni Celsjusza powyżej temperatury otoczenia do 300 stopni Celsjusza.
STANOWISKO DO BADANIA ODPORNOŚCI NA WYSOKĄ WILGOTNOŚĆ. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko do badania odporności na wysoką wilgotność z kondensacją jest wyposażone w komorę klimatyczną. Na zdjęciu jest komora, przypomina szafę. Próbka. Badanie odporności na działanie czynników środowiska przeprowadza się dla trzech próbek szkła warstwowego o wymiarach nieprzekraczających 300 na 300 mm, z jedną oryginalną krawędzią, pozbawionych widocznych nieuzbrojonym okiem wad. Zasada badania. Badanie odporności na działanie wysokiej wilgotności z kondensacją polega na przechowywaniu badanej próbki w komorze klimatycznej przez 14 dni w odpowiednich warunkach – w temperaturze równej 50°C i wilgotności wynoszącej 80%. Po upływie 14 dni wykonuje się oględziny próbki z odległości od 30 do 50 cm na tle białego ekranu oświetlonego światłem rozproszonym. Z oceny jest wyłączony obszar położony w odległości mniejszej niż 15 mm od obrzeża oryginalnego i 25 mm od obrzeża ciętego. Norma. PN‑EN ISO 12543‑4:2011. Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe.
STANOWISKO DO BADANIA ODPORNOŚCI NA WYSOKĄ TEMPERATURĘ. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko do badania odporności na wysoką temperaturę jest wyposażone w cieplarkę. Na zdjęciu jest zamknięta obudowana komora. Zasada badania. Badanie odporności na działanie wysokiej temperatury polega na umieszczeniu próbki w cieplarce w temperaturze 100°C na 2 godziny. W pierwszym etapie próbkę zanurza się w kąpieli wodnej o temperaturze 60°C. Po wyrównaniu temperatury próbkę należy wyjąć z wody i kontynuować jej ogrzewanie do 100°C. Po zakończeniu ogrzewania trzeba wykonać jej oględziny z odległości od 30 do 50 cm na tle białego ekranu oświetlonego światłem rozproszonym. Z oceny jest wyłączony obszar położony w odległości mniejszej niż 15 mm od obrzeża oryginalnego i 25 mm od obrzeża ciętego. Norma. PN‑EN ISO 12543‑4:2011. Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe.
STANOWISKO DO BADANIA WYTRZYMAŁOŚCI NA UDERZENIE WAHADŁEM Z OPONAMI. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko do badania wytrzymałości szyb na uderzenie wahadłem z oponami jest wyposażone w: metalową ramę, z gumowym wyścieleniem, służącą do zamocowania badanej szyby; wahadło o masie 50 kg zawieszone na stalowej linie, na końcu którego znajdują się dwie opony napełnione powietrzem o ciśnieniu wewnętrznym równym 0,35 MPa; podnośnik, umożliwiający podniesienie wahadła na żądaną wysokość. Norma. PN‑EN 12600:2004. Szkło w budownictwie. Badanie wahadłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego. Próbka. Oznaczenie wykonuje się dla czterech próbek szkła bezpiecznego lub ochronnego szkła laminowanego o wymiarach 876 na 1938 mm. Zasada badania. Przeprowadzenie badania wytrzymałości na uderzenie wahadłem, które symuluje przypadkowe zderzenie się człowieka z taflą szkła, rozpoczyna się po zamocowaniu szyby w metalowej ramię. W pierwszej kolejności wahadło podnosi się na wysokość 190 mm. Po zwolnieniu zaczepu liny odciągającej spada ona swobodnie, uderzając w środek geometryczny próbki. Jeśli próbka nie uległa zniszczeniu, to wymienione czynności powtarza się, podnosząc wahadło kolejno na wysokość 450 i 1200 mm. Badane szkło można przypisać do danej klasy wówczas, gdy w wyniku uderzenia opon z określonej przez normę wysokości żadna z czterech próbek nie ulega zniszczeniu lub pęka w sposób bezpieczny. Dla klasy trzeciej jest to wysokość 190 mm, natomiast dla klasy drugiej i pierwszej odpowiednio 450 i 1200 mm. W przypadku szkła hartowanego o bezpiecznym pęknięciu mówimy wtedy, gdy rozpada się na drobne tępe kawałki, a wybrane po 3 minutach 10 największych, niespękanych fragmentów szkła, które pozostały uwięzione w ramie, mają łączną masę w przeliczeniu na powierzchnię nie większą niż 65 centymetrów kwadratowych. Do oceny wybiera się jedynie odłamki nieosłonięte przez ramę. Szkło, które można zaklasyfikować do trzeciej klasy wytrzymałości, jest oceniane jako bezpieczne. W przypadku szkła laminowanego pękanie bezpieczne występuje wówczas, gdy pomimo obecnych pęknięć i szczelin w szybie nie powstaje otwór lub rozdarcie, przez które może przejść kula o średnicy 76 mm wciskana siłą 25 niutonów. Ponadto całkowita masa oderwanych od folii kawałków szkła w przeliczeniu na powierzchnię nie może być większa niż 10 000 milimetrów kwadratowych, a masa największego fragmentu również w przeliczeniu na powierzchnię, nie powinna przekraczać 4400 milimetrów kwadratowych.
STANOWISKO KONTROLNO–POMIAROWE. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko kontrolno‑pomiarowe wyposażone jest w: termometry laboratoryjne cieczowe, są długie i wypełnione cieczą; termometr termoelektryczny – ma postać niewielkiego pudełka, do którego na spiralnie zwiniętym przewodzie podpięto czujnik temperatury; pirometr, niewielki czujnik, który umożliwi bezdotykowy pomiar temperatury; pehametr, urządzenie z czujnikiem zamieszczonym na niewielkim ramieniu, manometr - ma tarczę z miarką i przewód; suwmiarka – na podłużnej prowadnicy osadzone są dwie, ruchome szczęki. Opisy wyposażenia. 1. Pehametr to urządzenie do pomiaru potencjałów mierzących różnicę napięć między elektrodą szklaną a referencyjną. Inaczej można powiedzieć, że pehametr służy do pomiaru aktywności jonów wodorowych w roztworze, którą wyraża się jako pH. 2. Termometr termoelektryczny to jedna z grup czujników temperatury, które służą do pomiaru i kontroli temperatury, służy głównie do pomiaru temperatury w zakresie wysokiej i bardzo wysokiej temperatury. 3. Suwmiarka to urządzenie służące do pomiarów wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych przedmiotów oraz ich głębokości, a wszystko to z dokładnością do setnych części milimetra. 4. Termometry laboratoryjne cieczowe. Termometr laboratoryjny to sprzęt laboratoryjny służący do pomiaru temperatury rozmaitych substancji, zwykle umieszczonych wewnątrz szklanej aparatury. 5. Manometr służy przede wszystkim do mierzenia ciśnienia wody oraz gazów. 6. Pirometr jest urządzeniem służącym do bezdotykowego pomiaru temperatury. W praktyce oznacza to, że możesz zmierzyć temperaturę ciała lub przedmiotu, nie dotykając go, ponieważ sprzęt ten działa w oparciu o wykrywanie poziomu promieniowania cieplnego, które jest emitowane przez poddawane pomiarom ciało.
STANOWISKO DO BADANIA WYTRZYMAŁOŚCI MECHANICZNEJ. Wyposażenie stanowiska. Stanowisko do określania wytrzymałości szkła na zginanie w drodze badania na próbkach podpartych na dwóch podporach jest wyposażone w prasę do zginania szkła – maszynę wytrzymałościową. Na ilustracji jest urządzenie, które w górnej części ma dach w kształcie piramidy. Następnie ma komorę z płaską płyta, pod którą znajduje się pionowo element w kształcie walca. Całość konstrukcji stoi na nóżkach. Norma: PN‑EN 1288‑3:2002. Szkło w budownictwie. Określenie wytrzymałości szkła na zginanie. Część 3: badanie na próbkach podpartych na dwóch podporach (czteropunktowe zginanie). Próbka. Badanie przeprowadza się dla szkła hartowanego, laminowanego i wzmocnionego termicznie, o wymiarach 1100 na 360 mm z tolerancją ± 5 mm. Przed badaniem próbki sezonuje się przynajmniej przez 4 h w temperaturze laboratorium przy wilgotności względnej od 40 do 70%. Krawędzie próbek powinny być przygotowane tak samo jak dla szyb produkowanych na danej linii produkcyjnej. Sposób obróbki obrzeży powinien być zgodny z normą PN‑EN 12150‑1 + A1:2019‑06, która podaje stopnie wykończenia krawędzi przed hartowaniem, takie jak obrzeże zebrane, zeszlifowane, zeszlifowane wygładzone i wypolerowane. Im gładsze krawędzie, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia mikrodefektów powierzchni, które mogą wpłynąć na wynik oznaczenia. Zasada badania. Badanie rozpoczyna się od zmierzenia szerokości grubości przygotowanych próbek z dokładnością odpowiednio 1 mm i 0,05 mm. Pomiar szerokości należy wykonać trzykrotnie, a grubości czterokrotnie. Do pomiarów zaleca się wybranie obszaru na zewnątrz wałków zginających lub na końcach próbki, aby zminimalizować ryzyko uszkodzenia powierzchni kluczowej podczas wykonywania oznaczenia. W dalszej kolejności próbkę trzeba załadować do maszyny wytrzymałościowej. Zasada działania pracy polega na kontrolowanym nacisku wałków zginających na badaną próbkę szkła aż do momentu jej zniszczenia. W prasie nacisk jest skierowany od dołu ku górze, co pozwala na wyeliminowanie wpływu ciężaru próbki na wynik oznaczenia. Wytrzymałość na zginanie jest określona w N/mmIndeks górny 22.
INSTRUKCJA BHP. Wydział Inżynierii materiałowej i Ceramiki B‑6 Laboratorium 123, 124
Data sporządzenia.
Spis treści:
Uwagi ogólne, Środki ochrony indywidualnej, Klasyfikacja substancji niebezpiecznych i ich mieszanin, Oznakowanie opakowań z substancjami i mieszaninami niebezpiecznymi, Karta charakterystyki, Oznakowanie miejsc służących do przechowywania lub zawierających substancje i mieszaniny niebezpieczne, Potencjalne zagrożenia, Zasady bezpiecznej pracy w Laboratorium, Gospodarka odpadami, Postępowanie w sytuacjach awaryjnych
I. Uwagi ogólne:
1. W laboratorium należy przestrzegać ustaleń zawartych w niniejszej INSTRUKCJI BHP.
2. W Laboratorium mogą przebywać wyłącznie pod opieką pracowników lub innych wyznaczonych i przeszkolonych osób, studenci uczestniczący w zajęciach dydaktycznych, którzy zostali, za pisemnym potwierdzeniem, zapoznani z ustaleniami niniejszej instrukcji oraz kartami charakterystyk stosowanych substancji chemicznych i ich mieszanin
3. Prowadzący zajęcia jest odpowiedzialny m.in. za: dopuszczenie do zajęć studentów, którzy zostali zaznajomieni z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, potencjalnymi zagrożeniami, zasadami bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym oraz środkami profilaktycznymi. Realizacja tego obowiązku powinna być udokumentowana. Student powinien potwierdzić podpisem przyjęcie do wiadomości i stosowania przepisy i zasady, z którymi został zapoznany. Dopuszczenie do zajęć tych studentów, którzy zostali wyposażeni w odpowiednie środki chroniące przed zagrożeniami i urazami, jeżeli mogą wystąpić podczas zajęć.
4 . Podstawowym obowiązkiem student a jest: przestrzeganie przepisów i zasad BHP, wykonywanie czynności zgodnie z przepisami i zasadami BHP oraz zgodnie z wydanymi w tym zakresie Instrukcjami i poleceniami prowadzącego zajęcia, dbanie o należyty stan powierzonego im sprzętu itp. oraz o prządek i ład w miejscu nauki, stosowanie środków ochrony indywidualnej zgodnie z przeznaczeniem, niezwłoczne zawiadomienie prowadzącego zajęcia o zauważonym wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego, zgłaszanie prowadzącemu zajęcia zamiaru wyjścia z laboratorium podczas zajęć.
5. Należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy z urządzeniami elektrycznymi: zasilanie aparatur y badawczej może być włączane przez pracowników.
II. Środki ochrony indywidualnej.
W Laboratorium obowiązuje nakaz stosowania następujących środków ochrony indywidualnej: Nakaz stosowania fartucha bawełnianego (zapiętego). Nakaz stosowania ochrony rąk. Nakaz stosowania ochrony oczu.
III. Klasyfikacja substancji niebezpiecznych i ich mieszanin.
Substancje niebezpieczne i mieszaniny niebezpieczne (ustawa z dnia 25.02.2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach; Dz.U. Nr 63; poz.332 z póź. zm.). są to substancje i mieszaniny zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii: substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych, substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających, substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne, substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne, substancje i mieszaniny łatwopalne, substancje i mieszaniny bardzo toksyczne, substancje i mieszaniny toksyczne, substancje i mieszaniny szkodliwe, substancje i mieszaniny żrące, substancje i mieszaniny drażniące, substancje i mieszaniny uczulające, substancje i mieszaniny rakotwórcze substancje i mieszaniny mutagenne, substancje i mieszaniny działające szkodliwe na rozrodczość substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.
IV. Oznakowanie opakowań z substancjami i mieszaninami niebezpiecznymi.
Wszystkie opakowania substancji chemicznych znajdujących się w Laboratorium muszą być oznakowane w sposób umożliwiający ich jednoznaczną identyfikację. Oryginalne opakowania substancji i mieszanin niebezpiecznych, dostarczone przez producent a lub importera odczynnika, powinny zawierać etykietę m.in. z nazwą i danymi producent a/ importera, piktogramami określającymi rodzaj zagrożenia, zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia oraz środki ostrożności: substancje i mieszaniny chemiczne wprowadzone do obrotu do 31.05.2015 (dla niektórych mieszanin okres przejściowy do 2017r.) - oznakowanie według Dyrektywy w sprawie substancji niebezpiecznych 67/ 548/EWG oraz Dyrektywy w sprawie preparatów niebezpiecznych 1999/ 45/ WE, w tym: piktogramy zagrożeń - symbole koloru czarnego na żółto‑pomarańczowym tle, o kształcie kwadratu zwroty wskazujące zagrożenia R(Risk phrases) oraz środki ostrożności S (Safety phrases). Substancje i mieszaniny chemiczne wprowadzone do obrotu od 01.06.2015 - oznakowanie według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 1272/ 2008 z 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin CLP (Classificat ion‑Labelling‑Packaging), w tym: piktogramy zagrożeń - symbole koloru czarnego na białym tle, o kształcie rombu z czerwoną obwódką zwroty wskazujące zagrożenia H (Hazard statements) oraz środki ostrożności P (Precautionary statements) Kolby, butelki itp. zawierające roztwory mieszanin sporządzone na potrzeby zajęć dydaktycznych oraz badań, powinny posiadać etykietę z nazwą substancji, piktogramami określającymi rodzaj zagrożenia, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie oznakowania tj. rozporządzeniem nr 1272/ 2008 z 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin. Kolby, butelki itp. zawierające roztwory mieszanin sporządzone na potrzeby zajęć dydaktycznych oraz badań, powinny posiadać etykietę z nazwą substancji, piktogramami określającymi rodzaj zagrożenia, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie oznakowania tj. rozporządzeniem nr 1272/ 2008 z 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin.
Tabela przedstawia oznakowania opakowań z substancjami niebezpiecznymi. Dyrektywa 67/ 548/ EWG i 1999/ 45/ WE. Rozporządzenie nr 1272/ 2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP). Piktogram WE to pomarańczowy kwadrat z grafiką. Piktogram CLP to romb o czerwonej krawędzi z grafiką.
Rodzaj zagrożenia WE: E, substancja wybuchowa
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Niestabilne materiał y wybuchowe.
Materiał y wybuchowe z podklas 1.1, 1.2, 1.3, 1.4.
Substancje i mieszaniny samoreaktywne, typy A, B.
Nadtlenki organiczne, typy A, B.
Piktogram: płomienie wybuchu.
Rodzaj zagrożenia WE: O, substancja utleniająca:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Gazy utleniające, kat.1.
Ciecze utleniające, kat.1, 2, 3.
Ciał a stał e utleniające, kat.1, 2, 3.
Piktogram: płomienie na okręgu.
Rodzaj zagrożenia WE: T+, substancja bardzo toksyczna:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Działanie uczulające na drogi oddechowe, kat.1.
Działanie mutagenne na komórki rozrodcze, kat.1A, 1B, 2.
Rakotwórczość, kat.1A, 1B, 2.
Działanie szkodliwe na rozrodczość, kat.1A, 1B, 2.
Działanie toksyczne na narządy docelowe – narażenie jednorazowe, kat.1, 2.
Działanie toksyczne na narządy docelowe – narażenie powtarzane, kat.1, 2.
Zagrożenie spowodowane aspiracją, kat.1
Piktogram: czaszka na skrzyżowanych kościach.
Rodzaj zagrożenia WE: T, substancja toksyczna:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Toksyczność ostra, kat .1,2,3.
Piktogram: czaszka na skrzyżowanych kościach.
Rodzaj zagrożenia WE: C, substancja żrąca:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Działanie żrące na skórę kat.1A, 1B, 1C.
Poważne uszkodzenie oczu, kat.1.
Działanie korodujące na metale, kat.1.
Piktogram: substancje w próbówkach.
Rodzaj zagrożenia WE: F+, substancja skrajnie łatwopalna, F, substancja wysoce łatwopalna:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Gazy łatwopalne, kat.1.
Wyroby aerozolowe łatwopalne, kat.1, 2.
Ciecze łatwopalne, kat.1, 2, 3.
Ciał a stałe łatwopalne, kat.1, 2.
Substancje i mieszaniny samoreaktywne, typy B,C, D, E, F.
Ciecze piroforyczne, kat.1.
Ciał a stałe piroforyczne, kat.1.
Substancje i mieszaniny samonagrzewające się, kat.1, 2.
Substancje i mieszaniny, które w kont akcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne, kat.1, 2, 3.
Nadtlenki organiczne, typy B, C, D, E, F.
Piktogram: płomień.
Rodzaj zagrożenia WE: Xn, substancja szkodliwa:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Toksyczność ostra (droga pokarmowa, po naniesieniu na skórę, po narażeniu inhalacyjnym), kat.4.
Działanie drażniące na skórę, kat.2.
Działanie drażniące na oczy, kat.2.
Działanie uczulające na skórę, kat.1.
Działanie toksyczne na narządy docelowe – narażenie jednorazowe, kat.3.
Działanie drażniące na drogi oddechowe - Skutek narkotyczny.
Piktogram: litera x.
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Gazy pod ciśnieniem: sprężone, skroplone, skroplone schłodzone, rozpuszczone.
Piktogram: litera x.
Rodzaj zagrożenia WE: N, substancja niebezpieczna dla środowiska:
Rodzaj zagrożenia (CLP):
Ostre zagrożenie dla środowiska wodnego kat.1.
Przewlekł e zagrożenie dla środowiska wodnego kat .1,2.
Piktogram: uschnięte drzewo, martwa ryba.
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia:
Według: Dyrektywa 67/ 548/ EWG i 1999/ 45/ WE.
Zwrot „R” (Risk) np. R10. Znaczenie: Produkt łatwo palny.
Zwrot „R” (Risk) np. R12. Znaczenie: Produkt skrajnie łatwopalny.
Zwrot „R” (Risk) np. R15. Znaczenie: W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne gazy.
Zwrot „H” 200 – 299, zagrożenia fizyczne. Znaczenie: np. H220 – Skrajnie łatwopalny gaz.
Zwrot „H” 300 – 399, zagrożenia dla zdrowia ludzi. Znaczenie: np. H318 - Powoduje poważne uszkodzenie oczu.
Zwrot „H” 400 – 499, zagrożenia dla środowiska. Znaczenie: np. H400 - Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.
Według: Dyrektywa 67/ 548/ EWG i 1999/ 45/ WE.
Zwrot „ S” np. S15. Znaczenie: Przechowywać z dala od źródeł ciepła.
Zwrot „ S” np. S25. Znaczenie: Unikać zanieczyszczenia oczu.
Zwrot „ S” np. S30. Znaczenie: Nie dodawać wody.
Zwrot „ S” np. S37. Znaczenie: Nosić rękawice ochronne.
Zwrot „ S” np. S49. Znaczenie: Przechowywać tylko w oryginalnym pojemniku.
Według: Rozporządzenie nr 1272/ 2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP).
Zwrot „P” 100 – 199 ogólne. Znaczenie: np. P102 – Chronić przed dziećmi.
Zwrot „P” 200 – 299 zapobieganie. Znaczenie: np. P234 – Przechowywać wyłącznie w oryginalnym pojemniku.
Zwrot „P” 300 – 399 reagowanie. Znaczenie: np. P315 – Natychmiast zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza.
Zwrot „P” 400 – 499 przechowywanie. Znaczenie: np. P403 – Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu.
Zwrot „P” 500 - 599 usuwanie. Znaczenie: np. P501 – Zawartość/ pojemnik usuwać do …
V. Karta charakterystyki
1. Karta charakterystyki (ang. SDS – Safety Data Sheet) dostarcza informację o substancji lub mieszaninie m.in. o jej właściwościach fizykochemicznych, niezbędnych środkach związanych z ochroną zdrowia i bezpieczeństwa ludzi w miejscu pracy oraz z ochroną środowiska. 2. Kar ta charakterystyki powinna uwzględniać j akie informacje jak: 1. Identyfikacja substancji/ mieszaniny. 2. Identyfikacja zagrożeń. 3. Skład substancji / informacja o składnikach. 4. Środki pierwszej pomocy. 5. Postępowanie w przypadku pożaru. 6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska. 7. Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie. 8. Kont rola narażenia/ środki ochrony indywidualnej. 9. Właściwości fizyczne i chemiczne. 10. Stabilności reaktywność. 11. Informacje toksykologiczne. 12. Informacje ekologiczne. 13. Postępowanie z odpadami. 14. Informacje dotyczące transportu. 15. Informacje dotyczące przepisów prawnych. 16. Inne informacje.
VI. Oznakowanie miejsc służących do przechowywania lub zawierających substancje i mieszaniny niebezpieczne.
Oznakowanie miejsc magazynowania substancji i mieszanin niebezpiecznych powinno spełniać wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25.08.2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub mieszaniny niebezpieczne.
Symbol żółtego trójkąta z wykrzyknikiem: Ogólny znak ostrzegawczy - ostrzeżenie o niebezpieczeństwie.
Symbol żółtego trójkąta z grafiką substancji wylewanych z próbówek: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami żrącymi.
Symbol żółtego trójkąta z płomieniem: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami łatwopalnymi lub ostrzeżenie o wysokiej temperaturze.
Symbol żółtego trójkąta z płomieniem na okręgu: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami o właściwościach utleniających.
Symbol żółtego trójkąta z grafiką wybuchu: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami o właściwościach wybuchowych.
Symbol żółtego trójkąta z literą x: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami szkodliwymi lub drażniącymi.
Symbol żółtego trójkąta z czaszką na skrzyżowanych kościach: Ostrzeżenie przed substancjami i mieszaninami toksycznymi.
VII. Potencjalne zagrożenia:
a. zagrożenia chemiczne
zachlapanie oczu substancją chemiczną - użyj natrysku do przemywania oczu znajdującego się;
w Laboratorium, następnie skontaktuj się z lekarzem (podaj nazwę substancji);
oblanie ciał a substancją żrącą lub zapalenie się odzieży - użyj prysznica bezpieczeństwa;
znajdującego się w przedsionku wejścia do magazynu chemicznego (pomieszczenie nr 2.19);
reakcja alergiczna na stosowany w trakcie reakcji odczynnik – znacząca większość odczynników
wykorzystywanych w laboratorium podczas zajęć dydaktycznych przygotowywana jest w niskich;
stężeniach niestwarzających dużego zagrożenia chemicznego, niemniej obowiązuje m.in.;
stosowanie rękawic ochronnych podczas pracy z odczynnikami chemicznymi;
inhalacja par lub gazów stanowiących produkt y reakcji – prace stwarzające ryzyko narażenia;
inhalacyjnego muszą być wprowadzone wyłącznie pod dygestorium;
b. zagrożenia mechaniczne i nieporządek
oparzenia termiczne - dotknięcie gorącego szkła, ot war tego ognia, łaźni wodnej (piaskowej);
zranienia skór y - skaleczenia ostrymi krawędziami np. pęknięte szkło laboratoryjne;
poślizgnięcia, potknięcia– dbał o ład i porządek w laboratorium np. zamykanie drzwi szafek;
usuwanie zanieczyszczeń blatów i podłogi, niezastawianie przejść i dojść;
VIII. Zasady bezpiecznej pracy w Laboratorium.
Czynności przed rozpoczęciem ćwiczenia: 1. Zapoznaj się z instrukcją wykonania Kwiczenia m.in. metodą badawczą, niezbędną aparaturą, właściwościami stosowanych odczynników, ich kartami charakterystyk, zasadami bezpiecznego obchodzenia się z nimi. 2. Załóż wymagane środki ochrony indywidualnej np.: fartuch, rękawice ochronne, okular y ochronne, zwiąż długie włosy.3.Przygotuj stanowisko pracy tj. odpowiednio do zakresu ćwiczenia dokonaj oględzin aparatur y, szkła laboratoryjnego (np. pęknięte wymień na nieuszkodzone), przynieś odczynniki, próby do analizy, zgłoś zamiar uruchomienia aparatur y prowadzącemu zajęcia.
Czynności w trakcie wykonywania ćwiczenia: 1. Przed pobraniem substancji chemicznej z pojemnika zapoznaj się z treścią etykiety na opakowaniu. 2. Do nabierania substancji stałych stosuj odpowiednie łopat ki lub łyżeczki. 3. Ciekłe odczynniki chemiczne pipetuj wyłącznie przy pomocy nasadki, gruszki lub innego urządzenia mechanicznego. 4. Do Ćwiczeń używaj ilości substancji wynikające z opisu doświadczenia (nigdy większe). 5. Butle z odczynnikami bezpośrednio po użyciu szczelnie zamknij i odstaw we właściwe miejsce. 6. Na stole laboratoryjnym trzymaj tylko przedmiot y i rzeczy związane z bezpośrednim wykonywaniem ćwiczenia. 7. Czynności, podczas których stosuje się lub otrzymuje palne, toksyczne albo żrące gazy bądź lotne ciecze wykonuj pod wyciągiem. 8. Przy ogrzewaniu substancji nigdy nie kieruj wylotu naczynia w stron siebie oraz otaczających osób. 9. Gorącą aparaturę, naczynia dotykaj za pomocą odpowiednich szczypiec lub rękawic termoochronnych. 10. Sprawdzając zapach substancji opary kieruj ruchem wachlującym ręki w stronę nosa. 11. Podczas pracy z cieczami unikaj ich rozchlapywania. 12. przenosząc butelki i kolby z zawartością chwytaj za szyjkę naczynia i dodatkowo podtrzymuj od strony dna. 13. Do mycia szkła i naczyń laboratoryjnych używaj wody wodociągowej, a do ich płukania wody destylowanej. 14. Z przyrządów korzystaj zgodnie z ich instrukcją obsługi. 15. Unikaj gromadzenia większej ilości odczynników na stole laboratoryjnym. 16. Praca z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami żrącymi: wszelkie czynności z cieczami stężonymi żrącymi, lotnymi i wydzielającymi opar y żrące prowadź pod wyciągiem (np. dymiący kwas siarkowy, kwas azotowy itp.) z obowiązkowym użyciem środków ochronnych (fartuch, rękawice ochronne, okular y ochronne); rozcieńczając stężone kwasy, zwłaszcza siarkowy, zawsze wlewaj kwas do wody; stężone substancje żrące przenoś wyłącznie w naczyniach zamkniętych. 17. Praca z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami gorącymi: stosuj mieszanie podczas podgrzewania mieszaniny reakcyjnej, a gdy jest to technicznie niemożliwe – użyj kamyczków wrzennych; nie ogrzewaj naczyń reakcyjnych trzymając je w rękach – użyj uchwytu; nie nachylaj się nad ot war tym, ogrzewanym naczyniem; podczas ogrzewania roztworu w probówce, wylot probówki kieruj zawsze w stronę, gdzie nikogo nie ma (nie na siebie czy na pracującą obok osobę); do przenoszenia gorących naczyń do reakcji w wysokich temperaturach używaj szczypiec, uchwytów i izolujących rękawic; tygle do topienia i inne rozgrzane naczynia wyciągaj z pieca za pomocą odpowiednich szczypiec. 18. Praca z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami toksycznymi i bardzo toksycznymi: prace z ww. substancjami lub innymi, przy których wydzielają się gazy lub pary, w ilościach szkodliwych; lub uciążliwych dla zdrowia prowadź w sprawnie działającym dygestorium; o każdej zauważonej niesprawności działania urządzeń wentylacyjnych powiadom prowadzącego zajęcia; zabrania się wylewania ww. substancji do zlewu. 19. Praca z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami łatwopalnymi:
a. z substancjami łatwopalnymi (np. rozpuszczalniki organiczne) pracuj z dala od źródeł otwartego ognia;
b. ogrzewanie prowadź wyłącznie za pomocą elektrycznych łaźni wodnych, olejowych lub piaskowych;
c. cieczy palnych niskowrzących nie przenoś i nie pozostawiaj w ot war tych naczyniach;
d. destylację prowadź na stanowisku wyposażonym w tacę wypełnioną piaskiem o pojemności uniemożliwiającej rozlanie się substancji w przypadku pęknięcia lub rozszczelnienia aparatury.
20. Praca z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami rakotwórczymi i mutagennymi:
a. przestrzegaj stosowanie środków ochrony indywidualnej;
b. do ćwiczeń używaj ilości substancji wynikające z opisu doświadczenia - nigdy większe;
c. stosowanie przez studentów substancji rakotwórczych i mutagennych jest eliminowane przez stosowanie; mieszanin w postaci roztworów w stężeniach poniżej 0,1% wag. głównego składnika o tych właściwościach.
21. Praca pod zmniejszonym ciśnieniem:
a. nie używaj wyszczerbionego lub popękanego szkła laboratoryjnego.
b. nie używaj kolb płaskodennych za wyjątkiem specjalnych kolb ssawkowych, wykonanych z grubego szkła
do sączenia pod zmniejszonym ciśnieniem.
b. wszelkie prace pod zmniejszonym ciśnieniem prowadź pod wyciągiem lub za specjalnym ekranem,
zabezpieczającym przed odłamkami szkła w przypadku implozji
c. w przypadku pracy z aparaturą próżniową grożącą implozją usuń z bezpośredniego sąsiedztwa substancje
łatwopalne, toksyczne, które w wyniku późniejszych reakcji mogą spowodować m.in. pożar.
22. Obsługa aparatur y badawczej:
a. Wszelkie urządzenia elektryczne włączaj do źródła a prądu dopiero po zmontowaniu i połączeniu wszystkich
części zestawu.
b. Podstawowym warunkiem właściwej pracy urządzeń i aparatur y jest przestrzeganie ich instrukcji obsługi.
c. Rozłączanie zestawów, w których wykorzystywany był prąd elektryczny rozpoczynaj od odłączenia źródła zasilania.
d. Zauważoną nieprawidłową pracę aparatur y, urządzenia używanego podczas ćwiczeń bezzwłocznie zgłoś
prowadzącemu zajęcia.
Czynności po zakończeniu ćwiczenia: 1. Wyłącz aparaturę badawczą w kolejności zgodnej z instrukcją obsługi. 2. Uporządkuj stanowisko pracy, w tym:
umyj używane szkło laboratoryjne;
pobrane odczynniki chemiczne, szkło laboratoryjne, aparaturę odnieś w wyznaczone miejsce;
sprawdź instalację wodną, gazową i elektryczną, która był a wykorzystywana podczas;
wykonywania ćwiczenia, czy została prawidłowo wyłączona, względnie zamknięta;
po zakończeniu ww. czynności starannie umyj ręce.
Czynności zabronione:
Wykonywanie doświadczeń, używanie odczynników w sposób inny niż wynikający z zakresu zajęć laboratoryjnych. Zamiana korków butelek z odczynnikami oraz wlewanie pozostałości zużytych odczynników do opakowań z czystymi odczynnikami. Pozostawianie bez nadzoru czynnej aparatury np. destylarki, palniki itp. - nieprawidłowe działanie tych urządzeń (nadmierna temperatura, wzrost ciśnienia, zatrzymanie mieszadła, zalanie wodą, brak wody chłodzącej itp.) może spowodować awarię groźną dla ludzi i laboratorium. Używanie uszkodzonych przyrządów, elementów aparatur y szklanej posiadającej widoczne rysy, pęknięcia lub wyszczerbienia. Stosowanie tej samej, zanieczyszczonej łopat ki/ łyżeczki do nabierania innych odczynników chemicznych. Dotykanie kabli i przewodów będących pod napięciem. Samowolne naprawianie aparatury. Spożywanie posiłków oraz picia napojów podczas pobytu w laboratorium. Wynoszenie z laboratorium odczynników chemicznych.
IX. Gospodarka odpadami:
Podczas zajęć laboratoryjnych obowiązuje bezwzględny zakaz wylewania do zlewu pozostałości
poreakcyjnych, resztek odczynników i innych ciekłych odpadów.
Odpady należy zbierać do przeznaczonych do tego celu i oznakowanych pojemników, zgodnie
z instrukcjami przekazanymi przez prowadzącego zajęcia.
Postępowanie w sytuacjach awaryjnych
W przypadku wystąpienia awarii, przy której występuje możliwość narażenia inhalacyjnego i/ lub
bezpośredniego działania czynnika chemicznego na skórę lub jeżeli przypadkowo zostanie rozsypana sucha substancja rakotwórcza lub mutagenna np. np. związki chromu (VI), student jest zobowiązany niezwłocznie powiadomić prowadzącego zajęcia.
Rozlanie substancji chemicznej – zbierz substancję przy użyciu dostępnych środków neutralizujących,
umyj i wytrzyj powierzchnię blatu, podłogi.
Zachlapanie oczu substancją chemiczną - użyj natrysku do przemywania oczu znajdującego się
w Laboratorium, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem (podaj nazwę substancji)
Niesprawne dygestorium – zgłoś prowadzącemu zajęcia, do czasu naprawy nie wykonuj ćwiczeń
wymagających sprawnej wentylacji.
Awaria urządzenia lub instalacji - zgłoś prowadzącemu zajęcia.
Zauważony wypadek albo zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego niezwłocznie zgłoś
prowadzącemu zajęcia. Zapewnij udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
Podczas pożaru ściśle stosuj się do poleceń prowadzącego zajęcia.
Apteczka pierwszej pomocy przedmedycznej znajduje się w Laboratorium, pom. nr 13.
Telefony alarmowe:
Centrum Powiadamiania Ratunkowego 112
Straż Pożarna 998, Pogotowie Ratunkowe 999
Zaopiniowanie instrukcji
przez Sekcję BHP
Potwierdzam zapoznanie się z Instrukcją BHP – Postępowanie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami dla studentów uczestniczących w zajęciach w Laboratorium z Chemii Fizycznej pok. 123 i 124, kartami charakterystyk stosowanych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz zobowiązuję się do przestrzegania zapisów w nich zawartych oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Poniżej znajduje się tabela z dwiema kolumnami. W jednej z nich wpisuje się imię i nazwisko, w drugiej podpis.
