Totalitaryzm – system rządów politycznych połączony z uzasadniającą jego istnienie ideologią, która głosi całkowite podporządkowanie jednostki i pełną kontrolę przez państwo społeczeństwa.

Pakt Ribbentrop‑Mołotow – porozumienie zawarte między ZSRS i III Rzeszą 23 sierpnia 1939 r., jego tajny protokół przewidywał m.in. podział ziem polskich.

Faszyzm – doktryna polityczna i ustrojowa powstała na początku lat 20. XX we Włoszech. Głosiła kult państwa i solidaryzm społeczny, występując przeciwko demokracji, liberalizmowi i pluralizmowi politycznemu. Był ustrojem totalitarnym.

Okupacja – czasowe zajęcie jakiegoś terenu (np. państwa) przez wrogie siły i wprowadzenie tam swojej władzy.

Generalne Gubernatorstwo – utworzone na części ziem polskich, nie wcielonych do III Rzeszy jednostka terytorialna nad którą władzę cywilną i wojskową sprawowały hitlerowskie Niemcy.

Deutsche Volksliste – niemiecka lista narodowościowa podzielona na 4 kategorie oznaczające stopień pochodzenia niemieckiego. Osoby wpisane na Volkslistę, w zależności od kategorii, miały pewne przywileje w porównaniu z ludnością polską.

Roboty przymusowe – prace wykonywane przez pracowników wbrew swojej woli, za którą nie otrzymują oni wynagrodzenia lub było ono bardzo niewielkie.

Tajne komplety – określenie nielegalnych zajęć i wykładów organizowanych poza szkołami w okresie zaborów lub okupacji. Najczęściej odbywało się w prywatnych domach.

Deportacja – przymusowe przesiedlenie (wywózka), najczęściej do odległego miejsca, połączone z ograniczeniem wolności.

Propaganda – celowe działania, które mają doprowadzić do określonych zachować i poglądów. Służy ona do upowszechnienia dogodnych informacji dla nadawcy. W języku potocznym synonim kłamstwa i manipulacji.

Zbrodnia katyńska – zbrodnia popełniona przez policję polityczną Związku Sowieckiego na Polakach wiosną 1940 roku. Wzięci do niewoli Polacy (ponad 21 tys. ludzi) uznani za „wrogów władzy sowieckiej” zostali zamordowani strzałem w tył głowy. Przez 50 lat (1940‑1990) władze ZSRS zaprzeczały swojej odpowiedzialności za ten czyn.

Holokaust – zaplanowany, instytucjonalnie zorganizowany i systematycznie przeprowadzony przez nazistowskich Niemców i ich pomocników mord na prawie 6 milionach europejskich Żydów w latach II wojny światowej.

Obóz koncentracyjny – odizolowane miejsce przetrzymywania znacznej liczby osób bez wyroku sądowego, które uznano za niepożądane lub niewygodne dla władz. Miał służyć izolacji, niewolniczej pracy i eksterminacji osób tam przebywających.

Getto – wydzielona część miasta przeznaczona do zamieszkania przez Żydów, utworzona przez władze III Rzeszy na terenach okupowanych. Mieszkający w niej Żydzi żyli w bardzo trudnych warunkach.

Żegota – Rada Pomocy Żydom; polska podziemna organizacja działająca w czasie II wojny światowej niosąca pomoc prześladowanym Żydom.

Sprawiedliwy wśród narodów świata – odznaczenie izraelskie nadawane osobom, które bezinteresownie i z narażeniem życia ratowały Żydów podczas II wojny światowej.

Kolaboracja – współpraca z wrogiem, zaborcą lub okupantem

Dziwna wojna – określenie sytuacji trwającej od września 1939 do maja 1940 r. wojny na froncie zachodnim. Gdzie po formalnym wypowiedzeniu wojny przez Wielką Brytanię i Francję nie nastąpiły działania zbrojne.

Kapitulacja – poddanie się części lub całości wojska przeciwnikowi. Może być bezwarunkowa lub pod pewnymi wcześniej ustalonymi warunkami. Najczęściej kończy konflikt zbrojny.

Ruch oporu – oddziały, których celem jest walka z okupantem kraju najczęściej sposobami partyzanckimi. Swoją działalność rozpoczynają najczęściej po zaprzestaniu regularnych działań wojennych.

Alianci – państwa walczące przeciwko Niemcom i ich sojusznikom podczas II wojny światowej

Bitwa o Anglię – kampania lotnicza toczona między lotnictwem niemieckim i brytyjskim od lipca do października 1941 r. Jej celem była obrona Anglii przed atakami niemieckimi i planowanym desantem morskim. Zakończyła się zwycięstwem wojsk alianckich, co uniemożliwiło III Rzeszy desant na Wyspy Brytyjskie.

Polskie Siły Zbrojne (PSZ) – polskie formacje wojskowe utworzone jesienią 1939 r. na Zachodzie Europy, na podstawie porozumień z Francją i Wielką Brytanią. Dowodził nimi Naczelny Wódz. Istniały do 1947 r., kiedy to zostały rozwiązane przez Brytyjczyków.

Polskie Państwo Podziemne – istniejące w czasie II wojny światowej tajne struktury państwa polskiego na terenach okupowanych przez III Rzeszę i ZSRS. Istniało od 27 września 1939 do 1 lipca 1945 roku.

Rząd na uchodźstwie – polski rząd w latach 1939‑1990 będący jedyną legalną, w świetle polskiego prawa, kontynuacją władz Rzeczypospolitej Polskiej po wybuchu II wojny światowej. Jego siedzibą był najpierw Paryż, następnie Angers, a od 1940 r. Londyn. Zakończył swoją działalność po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta Polski.

Armia Krajowa (AK) – Siły Zbrojne w Kraju; tajne siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej działające na okupowanych ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej. Były podporządkowane Naczelnemu Wodzowi. Pierwszym dowódcą został gen. Stefan Grot‑Rowecki. Działała od 14 lutego 1942 do 19 stycznia 1945 r. i liczyła nawet do 390 tys. żołnierzy.

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – marionetkowy i tymczasowy organ władzy wykonawczej Rzeczypospolitej Polski utworzony w 1944 r. i zdominowany przez komunistów. Działał pod ścisłą kontrolą Stalina.

Akcja „Burza” – operacja militarna zorganizowana przez Armię Krajową przeciwko niemieckiemu wojsku w ostatnich dniach okupacji, tuż przed wkroczeniem na ziemie polskie Armii Czerwonej. Rozpoczęła się w styczniu 1944 r. i jej głównym celem było pokazanie władzy sowieckiej, że na wyzwolonych terenach gospodarzami są Polacy.

Armia Czerwona – siły zbrojne Rosji Sowieckiej w latach 1918‑1946.

Wielka Trójka – określenie przywódców mocarstw alianckich podczas II wojny światowej (Stanów Zjednoczonych – Roosevelt; Wielkiej Brytanii – Churchill; ZSRS - Stalin), którzy omawiali sprawy wojenne i kształt przyszłego świata na konferencjach międzynarodowych w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (obie 1945).

Sojusznicza Rada Kontroli – urząd powołany do życia po kapitulacji Niemiec w maju 1945 r., w skład którego wchodzili przedstawiciele zwycięskich mocarstw – Wielkiej Brytanii, USA, ZSRS oraz Francji. Był najwyższym organem prawodawczym i  administracyjnym działającym na terenie okupowanych Niemiec. Jego powołanie przewidziano na konferencji w Jałcie w lutym 1945 r.

ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych – organizacja międzynarodowa, następczyni Ligii Narodów, powstała w październiku 1945 r. Jej głównymi celami są zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz promocja przestrzegania praw człowieka.

Blitzkrieg – inaczej wojna błyskawiczna, termin oznaczający szybki i zmasowany atak siłami zbrojnymi, najczęściej wszystkich typów (lotnictwo, marynarka, wojska lądowe), w celu zajęcia kraju.

Wielka wojna ojczyźniana – propagandowy termin określający wojnę sowiecko‑niemiecką z lat 1941‑1945.

Państwa Osi – państwa należące do obozu sojuszu III Rzeszy, Włoch i Japonii, walczące przeciw aliantom podczas II wojny światowej.

Lend‑Lease Act – dosłownie umowa pożyczki‑dzierżawy, ustawa z 1941 r. pozwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych sprzedawać i udostępniać rządom innych państw broni, amunicji i innych towarów z obszaru obronności.