Liga Narodów - geneza i cele powołania
Wprowadzenie
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DYF7GJQ6S
Punkt czternasty orędzia Thomasa Woodrowa Wilsona do Kongresu, 8 stycznia 1918 roku
Punkt czternasty orędzia Woodrowa Wilsona do KongresuPunkt czternasty orędzia Woodrowa Wilsona do Kongresu – 8 stycznia 1918 roku
Winno być utworzone powszechne zrzeszenie narodów na podstawie uroczystych umów celem dania wszystkim państwo, wielkim i małym, wzajemnych gwarancji niezawisłości politycznej i całości terytorialnej.Punkt czternasty orędzia Woodrowa Wilsona do Kongresu, [w:] S. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Wiek XX w źródłach .Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, Warszawa 2002, s. 43–45.
Powiedz, czy przed 1918 rokiem istniała organizacja o charakterze międzynarodowym, która stawiała sobie za cel obronę „ustalonego porządku”. Jeśli tak, podaj jej nazwę.
Przypomnij, który z konfliktów w XIX wieku stał się inspiracją do powołania organizacji mającej pomagać ofiarom wojen i starać się zapewnić szacunek dla istoty ludzkiej.
Wyjaśnij, jak powinny wyglądać według prezydenta Wilsona (wykorzystaj 14 pkt orędzia) wzajemne relacje pomiędzy państwami w powojennej Europie.
Geneza Ligi Narodów
Skutki, zwłaszcza społeczne, I wojny światowej przyczyniły się w dużej mierze do powstania idei Ligi Narodów. Inicjatorem powołania organizacji był prezydent USA Woodrow Wilson. Swój pomysł zaprezentował na początku obrad konferencji paryskiej. Francja i Wielka Brytania przyjęły go sceptycznie, niemniej wkrótce uznały, że Liga Narodów może być dobrym instrumentem do realizacji ich polityki. Francja była zainteresowana przede wszystkim tym, żeby nowo powstała organizacja miała charakter antyniemiecki. Ostatecznie ustalono, że Liga będzie organizacją otwartą. Akces do niej mógł zgłosić każdy kraj, który zaakceptował postanowienia zawarte w Pakcie Ligi Narodów. Pakt stał się integralną częścią układu z Niemcami i wszedł w życie wraz z traktatem wersalskim.
Czy Liga Narodów okaże się „instrumentem” pozwalającym mocarstwom realizować własną politykę, czy rzeczywiście zapewni pokojowe współistnienie państw?
Członkowie i siedziba Ligi Narodów
Liczba państw wchodzących w skład Ligi Narodów zmieniała się. W okresie międzywojennym wahała się między 45 a 60.
Na podstawie mapy wypisz europejskich członków Ligi Narodów w kolejnych latach jej istnienia. Możesz zrobić to w formie tabeli.
Większość organizacji międzynarodowych ma własne logo, które jednoznacznie pozwala je zidentyfikować. Liga Narodów posiadała tzw. półoficjalny symbol.
Zastanów się nad „przekazem” symbolu (kolor, element gwiazdy). Zaprojektuj własne logo Ligi Narodów.
Pałac Narodów stał się siedzibą Ligi dopiero pod koniec okresu międzywojennego. Poszukaj informacji, gdzie wcześniej odbywały się posiedzenia Zgromadzenia i Rady.
Struktura Ligi Narodów
Zgromadzenie – miało rozpatrywać wszystkie kwestie związane z pokojem światowym, które mieściły się w ramach kompetencji Ligi. Zgromadzenie podejmowało uchwały, rezolucje, zalecenia. Było także ostatnią instancją rozstrzygającą spory między członkami Ligi. Decydowało o przyjęciu nowych członków, wyborze niestałych przedstawicieli Rady Ligi i wyborze sekretarza generalnego. Każdy członek Ligi dysponował jednym głosem (choć państwa członkowskie mogły być reprezentowane maksymalnie przez trzech delegatów). Podczas podejmowania decyzji obowiązywała zasada jednomyślności. Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia odbyło się w listopadzie 1920 roku. Ustalono, że posiedzenia mają się odbywać co najmniej raz w roku.
Znajdź ilustrację prezentującą obrady Zgromadzenia Ogólnego ONZ lub wykorzystaj poniższą. Porównaj z ilustracją przedstawiającą sesję Zgromadzenia Ligi Narodów. Powiedz, jakie dostrzegasz podobieństwa i różnice. Uwzględnij wygląd wnętrza, wyposażenie sal oraz występujące na nich osoby.
Rada – była to najważniejsza instytucja Ligi. Składała się ze stałych i niestałych członków. Początkowo stałymi przedstawicielami były: Francja, Wielka Brytania, Włochy i Japonia. Grono to miały również zasilić Stany Zjednoczone, ale że nie ratyfikowały traktatu i wróciły do polityki izolacjonizmuizolacjonizmu – nie uczestniczyły tym samym w pracach organizacji. W 1926 roku dołączyły Niemcy. Po wystąpieniu Niemiec i Japonii oraz przyjęciu ZSRR w latach 1933–1934 znowu było czterech członków stałych. W 1937 roku Radę opuściły Włochy, a w 1940 usunięto z niej ZSRR (po agresji tego państwa na Finlandię).
Początkowo było czterech członków niestałych. Nie wyznaczono im kadencji. W 1926 roku zmieniono to. Od tego czasu członków miało być dziewięciu i wybierano ich na 3‑letnią kadencję. W 1936 roku członków niestałych było już jedenastu. Do kompetencji Rady należało nakładanie sankcji, kontrola funkcjonowania systemu mandatowego, ochrona praw mniejszości narodowych, działalność mediacyjna i rozjemcza. Sekretariat – organ administracyjny Ligi, który zapewniał ciągłość prac, kierował bieżącą działalnością. Przygotowywał projekty rezolucji oraz ustaw. Przez prawie całe dwudziestolecie na jego czele jako sekretarz generalny stał Brytyjczyk Eric Drummond.
Organami specjalnymi były: Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze (rozstrzygał spory między państwami i wydawał opinie doradcze) i Międzynarodowa Organizacja Pracy (zajmowała się m.in. ograniczeniem pracy dzieci, ochroną praw pracowników, poprawą warunków pracy i zatrudnienia). Siedziba Ligi mieściła się w Genewie.
Cele Ligi Narodów
Pakt Ligi Narodów, składający się z 26 artykułów oraz wstępu, zakładał pokojową współpracę między narodami, jawność stosunków międzynarodowych, oparcie ich na sprawiedliwości i honorze. Podkreślał konieczność przestrzegania przepisów prawa międzynarodowego oraz poszanowania postanowień traktatowych. Postulował wyrzeczenie się siły w konfliktach międzynarodowych, choć uznawał możliwość prowadzenia tzw. legalnych wojen. Liga mogła podjąć „wszelkie środki służące zapewnieniu pokoju pomiędzy narodami”. Przewidywano różnego rodzaju sankcje, gdyby któreś z państw członkowskich, łamiąc zobowiązania, dokonało aktu agresji. Wśród przewidywanych sankcji były: możliwość zerwania stosunków dyplomatycznych, wykluczenie z organizacji, nałożenie sankcji ekonomicznych, kar finansowych. Brano też pod uwagę możliwość użycia siły militarnej (specjalnie utworzonej przez państwa członkowskie) w celu wyegzekwowania zobowiązań wobec Ligi.
Jednym z zadań Ligi miało być także kontrolowanie przestrzegania postanowień tzw. małego traktatu wersalskiego (czyli traktatu mniejszościowego). Rządy nowo powstałych państw europejskich miały obowiązek szanować prawa mniejszości narodowych zamieszkujących ich terytoria. Gdyby prawa te były łamane, istniała możliwość odwołania się do wspomnianej organizacji.
Jednym z pierwszych działań Ligi było stworzenie systemu opieki mandatowej nad koloniami niemieckimi oraz krajami odłączonymi od imperium tureckiego. System mandatowy zakładał przygotowanie tych krajów do uzyskania samodzielności i w konsekwencji niepodległości. Za najlepiej przygotowane do tego uznano między innymi Irak, Palestynę i Syrię. Państwa te uzyskały więc status mandatu typu A. Państwo, które sprawowało nad takim mandatem nadzór, miało służyć doradztwem i zarządzać administracyjnie. Mandat typu B obejmował państwa, które uznawano za słabiej rozwinięte i nieprzygotowane do tego, żeby w krótkim czasie uzyskać pełną samodzielność, np. kolonie niemieckie w Afryce. Mandat C – państwa, których droga do niepodległości miała być jeszcze długa, m.in. dawne posiadłości niemieckie na Pacyfiku.
Poszukaj informacji w internecie i przeciągnij wymienione tereny mandatowe w puste miejsca w tabeli.
Irak, Palestyna, Syria, Kamerun, Togo, Ruanda-Burundi, Afryka Południowo-Zachodnia, Samoa Niemieckie, Nauru
| Mandat A | Mandat B | Mandat C |
|---|---|---|
| Irak | Kamerun | Afryka Południowo-Zachodnia |
| Palestyna | Togo | Samoa Niemieckie |
| Syria | Ruanda-Burundi | Nauru |
Powiedz, co sądzisz o teorii, że niektóre narody wymagają czasowej lub długotrwałej opieki państw rozwiniętych? Czy takie przekonanie rzeczywiście było głównym powodem wprowadzenia systemu mandatowego? Może były inne czynniki? Jeśli tak, powiedz jakie.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DYF7GJQ6S
Pakt Ligi Narodów Artykuł pierwszy Pierwotnymi członkami Ligi Narodów
Pakt Ligii NarodówArtykuł 1
Pierwotnymi członkami Ligi Narodów są sygnatariusze wymienieni w Aneksie do niniejszego Paktu oraz inne państwa, również wyszczególnione w Aneksie, które bez żadnych zastrzeżeń do tego Paktu przystąpią, składając deklarację w Sekretariacie w przeciągu dwu miesięcy od chwili wejścia w życie Paktu, co zostanie notyfikowane innym członkom Ligi.
Każde państwo, dominium lub kolonia rządzące się samodzielnie, a nie wymienione w Aneksie, może zostać członkiem Ligi, jeżeli za jego przyjęciem wypowiedzą się dwie trzecie Zgromadzenia, pod warunkiem jednak, że da ono rzeczywiste rękojmię swych szczerych zamiarów przestrzegania zobowiązań międzynarodowych oraz że przyjmie ustalone przez Ligę normy dla swych sił zbrojnych oraz swych zbrojeń lądowych, morskich i lotniczych.
Każdy członek Ligi może za dwuletnim uprzedzeniem wystąpić z Ligi pod warunkiem, że wypełni do chwili wystąpienia wszystkie swoje międzynarodowe zobowiązania wraz z zobowiązaniami wynikającymi z niniejszego Paktu.
Artykuł 8
Członkowie Ligi uznają, że utrzymanie pokoju wymaga zmniejszenia zbrojeń narodowych do minimum dającego się pogodzić z bezpieczeństwem narodowym oraz z egzekucją zobowiązań międzynarodowych przez wspólną akcję.
Rada, uwzględniając geograficzne położenie i specyficzne warunki każdego państwa, opracuje plany takiego zmniejszenia celem przedłożenia ich poszczególnym rządom do rozważenia i decyzji. […]
Członkowie Ligi zobowiązują się udzielać sobie nawzajem szczerych i wyczerpujących informacji dotyczących stanu zaawansowania swych zbrojeń, programów wojskowych, morskich i lotniczych oraz stanu tych gałęzi przemysłu, które mogą być przystosowane do celów wojennych.
Artykuł 10
Członkowie Ligi zobowiązują się szanować i utrzymywać przeciwko wszelkiej napaści zewnętrznej całość terytorialną i obecną niezależność polityczną wszystkich członków Ligi. W razie napaści, jej groźby lub niebezpieczeństwa Rada wskaże środki, jak zapewnić wykonanie niniejszego zobowiązania.
Artykuł 11
Oświadcza się wyraźnie, że wszelka wojna lub groźba wojny, niezależnie od tego, czy dotyka bezpośrednio jednego z członków Ligi, czy też nie dotyka — interesuje całą Ligę i że Liga powinna przedsięwziąć wszelkie środki, mogące skutecznie zabezpieczyć pokój między narodami. W takim wypadku Sekretarz Generalny, na żądanie któregokolwiek członka Ligi, zwoła niezwłocznie Radę.
Oświadcza się poza tym, że każdy członek Ligi ma prawo w przyjacielski sposób zwrócić uwagę Zgromadzenia lub Rady na każdą okoliczność, która może wpłynąć na stosunki międzynarodowe i która grozi w następstwie zakłóceniem pokoju lub dobrego porozumienia między narodami, od którego zależy pokój.Pakt Ligii Narodów, [w:] K. Kocot, K. Wolfke, Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, Wrocław 1978.
Podaj dokładne zasady przynależności do Ligi oraz cele (niewymienione wcześniej w lekcji).
Wyjaśnij, jaki był stosunek Ligi Narodów do konfliktów i wojny.
Przyczyny słabości
Stany Zjednoczone, których przywódca był inicjatorem powstania organizacji, nie ratyfikowały paktu o jej powołaniu. Nigdy nie utworzono także wspólnych sił zbrojnych, które mogłyby podejmować działania przeciwko agresorom. Państwa, które rozpoczynały konflikty, występowały z Ligi, aby nie ponosić odpowiedzialności na jej forum. W 1933 uczyniła tak Japonia i Niemcy, a w 1937 Włochy. Brakowało współdziałania pomiędzy członkami Ligi. Trudno nie odnieść wrażenia, że państwa członkowskie zainteresowane były przede wszystkim realizacją własnych interesów, a tylko w niewielkim stopniu zachowaniem pokoju światowego. Powodem słabości Ligi mógł być także system głosowania. Obowiązująca zasada jednomyślności powodowała brak decyzyjności i wyłamywanie się z obrad państw.
Ostatnią decyzją Ligi Narodów było wykluczenie ZSRR po agresji na Finlandię. Później nie odbywały się już żadne posiedzenia. Liga przestała oficjalnie istnieć w 1946 roku. Jej majątek przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych.
Zamiast podsumowania
Przedstaw wymowę symboliczną rysunku. Do jakiego wydarzenia z historii Ligi Narodów odnosi się ilustracja?
Znajdź informacje na temat interwencji Ligi Narodów w latach 20. i 30. Oceń skuteczność tych działań.
Sformułuj trzy propozycje, które mogłyby zwiększyć skuteczność Ligi Narodów w utrzymaniu światowego pokoju i przeciwdziałaniu konfliktom światowym. Czy uważasz, że nadzieje narratora, wyrażone w dokumencie na stronie: www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/4334 są możliwe do spełnienia?
Uzupełnij tekst, wykorzystując podane poniżej informacje.
1918, Japonii, D. Lloyd George, czterech, Włoch, Genewie, Paryżu, Woodrow Wilson, traktat wersalski, Rada, 1919, sześciu
Inicjatorem utworzenia Ligi Narodów był .................................., który wystąpił z takim postulatem w pokojowym programie ogłoszonym w roku ................................... Pakt Ligi Narodów przyjęto w roku .................................. i stanowił on integralną część aktu prawa międzynarodowego pod nazwą ................................... Najważniejszym organem Ligi była .................................. składająca się z 4 stałych członków: Francji, .................................., Wielkiej Brytanii i .................................., oraz członków niestałych w liczbie .................................. państw. Siedziba Ligi znajdowała się w ...................................
Potrafię wytłumaczyć genezę Ligi Narodów.
Wiem, kiedy powstała Liga Narodów.
Rozumiem istotę funkcjonowania organizacji międzynarodowych.