-427 - -347 Platon Żył w Atenach. Żeby pokazać, jak poglądy Platona oddziaływały na późniejszych filozofów, podzielmy je na pięć działów:, -427 Nauka o ideach Ontologia Platona głosiła istnienie niematerialnych bytów, nazywanych przez filozofa ideami. Są one tożsamymi ze sobą, niezłożonymi, niezmiennymi (w przeciwieństwie do zjawisk, które istnieją w przyrodzie) i doskonałymi bytami duchowymi (spirytualizm). Idee są realnymi odpowiednikami pojęć (realizm), które są poznawalne tylko rozumowo. Istnieją transcendentnie, czyli poza rzeczywistością materialną, w której żyje człowiek. Głównym problemem platońskiego idealizmu jest stosunek idei do rzeczy – idee są wzorami zmiennych rzeczy materialnych., -427 Nauka o duszy Platon zachował obecne wcześniej w greckiej filozofii przekonanie o biologicznej funkcji duszy – była ona czynnikiem życia, który wprawia martwą materię w ruch. Kluczowa była jednak funkcja poznawcza duszy, którą cechowała duszę rozumną. Z twierdzenia, że to dusza poznaje idee, wyprowadzał Platon pogląd o nieśmiertelności duszy oraz religijną koncepcję metempsychozy – wędrówki dusz. Wiązało się z tym silne przeciwstawienie duszy ciału, a stąd koncepcja duszy jako bytu niematerialnego., -427 Nauka o przyrodzie Platon był przekonany, że świat, w którym żyje człowiek – stworzony przez Demiurga na wzór doskonałych idei – jest w związku z tym możliwie najlepszym światem. Koncepcja celowej i rozumnej przyrody prowadziła Platona do twierdzenia o doskonałości świata., -427 Nauka o poznaniu Utożsamienie duszy z rozumem prowadziło Platona do koncepcji poznania inteligibilnego – dusza poznaje idee bez udziału zmysłów, bezpośrednio je oglądając. Platon głosił więc wyższość poznania rozumowego nad zmysłowym – poznawalne za pomocą rozumu pojęcia ogólne wyprzedzają postrzeżenia zmysłowe., -427 Etyka Oprócz koncepcji czterech cnót kardynalnych – mądrości, męstwa, umiarkowania i sprawiedliwości – Platon jest autorem teorii miłości. Miłość jest właściwym duszy dążeniem do osiągnięcia dobra. Poprzez miłość do przedmiotów zmysłowych, np. pięknych ciał, człowiek ma szansę wznieść się do umiłowania idei piękna., -25 Aleksandryjski schemat metafizyczny W wyniku kontaktu filozofii z judeochrześcijańską myślą religijną głównym problemem metafizyki stał się Bóg oraz jego relacja do świata. Metafizyka filozofów aleksandryjskich starała się pogodzić ze sobą dualizm (Boga i świata, ducha i materii, dobra i zła) z monizmem spirytualistycznym – przekonaniem, że Bóg – a nie materia – jest jedyną prawdziwą rzeczywistością. Aleksandryjski schemat metafizyczny, inspirowany między innymi Platońską nauką o ideach, składał się z trzech elementów: Boga, Logosu oraz materii., -25 - 50 Filon z Aleksandrii żydowski filozof i teolog, twórca aleksandryjskiego schematu metafizyki, w którym wykorzystał Platońską koncepcję bytu idealnego, modyfikując ją w duchu religijnym. Boga, byt idealny, pojmował osobowo, zaś idee interpretował jako myśli i czyny Boga., -25 Boga i materię dzieli przepaść. Bogu przypisywane są cechy platońskiego bytu idealnego: jest niezależny, samoistny, niezłożony niezmienny, wieczny i transcendentny. Materia, podobnie jak u Platona, jest bezkształtna, bezwładna i bezduszna. Logos jest ogniwem łączącym te skrajności, idealnym prawzorem materialnych rzeczy; u Filona Logos to zapożyczone od Platona idee, interpretowane jednak w duchu religijnym, jako myśli Boga., 100 - 200 Patrystyka Wchodu Tak zwani Apologeci Wschodu byli pierwszymi filozofami chrześcijańskimi – czerpiąc z tradycji greckiej, dążyli do rozwiązania problemów filozoficznych na gruncie Ewangelii. Ich działalność, prowadzona na terenach wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego, rozpoczęła się w II w. n.e.
Interesujące ich problemy to:
- problem jedności Boga;
- problem stosunku Boga do świata;
- problem duszy;
- stworzenie nowej, zgodnej z Ewangelią metafizyki., 100 Platońskie źródła metafizyki chrześcijańskiej Na metafizykę chrześcijańską idealizm Platoński oddziaływał głównie za pośrednictwem aleksandryjskiego schematu metafizycznego, który legł u jej podłoża.
Istotną rolę odegrała również Platońska nauka o duszy. Koncepcja nieśmiertelnej i niematerialnej duszy jedynie pośrednio wynika z Ewangelii – została więc przejęta przez Apologetów z filozofii greckiej. Również pogląd, że ciało jest czymś obcym naturze ludzkiej – więzieniem duszy – ma pochodzenie Platońskie. Traducjanizm, czyli teoria, że wszystkie dusze istnieją odwiecznie, a przy narodzinach człowieka są nie tworzone, lecz tylko wprowadzane w ciała, nawiązywała z kolei do Platońskiej koncepcji preegzystencji duszy., 185 - 254 Orygenes Filozof i teolog wczesnochrześcijański, jako filozof nawiązujący do Platona (koncepcja preegzystencji duszy), stoików i neoplatonizmu, 185 Przeciwstawienie rozumnej duszy i ciała Istnieje jakieś podobieństwo między umysłem i Bogiem, którego duchowym obrazem jest właśnie umysł, i dlatego umysł może zrozumieć cokolwiek z natury Bóstwa, zwłaszcza jeśli oczyści się i oddali od materii cielesnej.

Orygenes, De principiis, w: Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 301, 185 Człowiek jest według Orygenesa bytem pośrednim. Na skutek grzechu dusza została związana z pierwiastkiem obcym jej naturze – ciałem. Ma jednak możliwość wznieść się w hierarchii duchów lub upadać dalej, wybierając zło. To platońska (a źródłowo orficka) myśl o wędrówce duchów, które wznoszą się ku ideom lub upadają w cielesność. Dualizm duszy i ciała u Orygenesa jest bardziej radykalny niż u Platona – ciało jest czymś całkowicie obcym naturze duszy. O boskim pochodzeniu duszy świadczy jednak możliwość poznawania niematerialnych przedmiotów za pomocą rozumu – to znowu myśl platońska., 185 Piękno Wszechświat jest tworem bożym i jako taki nosi na sobie znamiona bożej doskonałości, musi być więc z racji swojej doskonałości ograniczony. […] Całość stworzenia jest arcydziełem bożym i przez to musi mieć granice i ład, które są zasadą piękna i harmonii oraz antytezą chaosu. Ograniczoność przestrzenna świata wypływa więc z jego piękna. Znamienne jest tu pokrewieństwo myśli Orygenesa z neoplatonizmem i znaczenie, jakie przypisuje on pięknu.

Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 297., 185 Doskonałość świata W poglądzie swoim na doskonałość świata jest Orygenes całkowicie platonikiem. Mówi on, że świat stworzony przez Boga jest w pełni doskonały, co więcej, każdy byt, a specjalnie człowiek jest doskonały w swoim rodzaju. Zauważmy, że znajdujemy tu więcej aprioryzmu platońskiego niż realnego optymizmu chrześcijańskiego.

Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 297., 204 - 269 Plotyn Filozof grecki, autor teorii emanacji, która stanowiła syntezę poglądów Platona i filozofów aleksandryjskich. Twórca neoplatonizmu., 204 Plotyn akceptuje dualizm duszy i ciała, zgodnie z którym są one przeciwstawnymi elementami w człowieku. Jego system metafizyczny był jednak monistyczny i spirytualistyczny – istnieje tylko jeden, idealny byt – Prajednia. Dla jego sformułowania istotna była Platońska ontologia – koncepcja idei.

Plotyńska Prajednia jest ponad bytem, ale ma w sobie pełnię wszystkiego, czego udziela. […] Ze względu na transcendencję Jedni nie można o niej orzekać, ale ze względu na to, że jest ona możnością wszystkiego, Plotyn opisuje ją za pomocą całego szeregu określeń. Jednia nie jest ‘czymś’, a zatem, zgodnie z platońskim przekonaniem, nie jest ona nawet bytem. Raczej udziela ona bytu, sama będąc poza bytem i poza umysłem.

Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 229., 325 - 394 Grzegorz Nysseńczyk Filozof i teolog wczesnochrześcijański, nawiązujący do Platońskiego idealizmu., 325 Platońska interpretacja dogmatu Trójcy Świętej Jakże osoby boskie mogą stanowić jedną substancję? Mogą, bo wprawdzie każda osoba boska jest oddzielna, ale boskość ich jest jedna i ta sama. Nazwa »bóg« oznacza nie osoby (w takim razie byłoby trzech bogów), lecz istotę, która jest jedna. Przyjąwszy Platoński punkt widzenia, Grzegorz nie widział już w dogmacie Trójcy nic szczególnego i tajemniczego; gdybyśmy – pisał – nazwę człowiek stosowali nie do jednostkowych ludzi, lecz do tego, co stanowi ich istotę, to Piotr, Paweł i Barnaba byliby nie trzema, lecz jednym człowiekiem.

Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, PWN, Warszawa 1997, s. 189., 325 Platońska interpretacja stworzenia Gatunek miał [Grzegorz] za pierwotniejszy od jednostek; w związku z tym uważał, że pierwotnym tworem Boga był człowiek jako gatunek, wieczny a pozbawiony cech jednostkowych; jako gatunek nie istniał on realnie, lecz tylko idealnie w umyśle Boga.

Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, PWN, Warszawa 1997, s. 189., 354 - 430 Augustyn Filozof i teolog, czołowy przedstawiciel Patrystyki.

Augustyn stworzył pierwszy całościowy wykład nauki chrześcijańskiej, oparty na neoplatonizmie, koncentrujący się na Bogu i losie człowieka zgubionego przez grzech i zgubionego przez łaskę
Leksykon PWN

Poznanie (iluminizm) polegało na uczestnictwie w ideach boskich., 354 Idee jako wzory rzeczy a problem stosunku Boga do Stworzenia Zasada uczestnictwa sformułowana przez Augustyna jest oparta na założeniu, że nic nie może się samo doskonalić, ponieważ nie może dać sobie tego, czego nie posiada. Tylko pierwsze zasady są wieczne i niezmienne, zatem świat duchowy, w którym tkwi nasz rozum, może stać się doskonały tylko poprzez uczestnictwo w boskich ideach – prawdach. […] Wedle augustyńskiej zasady egzemplaryzmu we wszystkich bytach odbija się coś z Boga, wszystkie one są jego podobiznami lub śladami.

Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 343., 354 Poznawcza funkcja duszy Dusza stworzona do poznania prawdy jest podłożem niezniszczalnej Prawdy ([nawiązanie do platońskiego dialogu] Fedon) i nosicielką wiecznych prawd. […] A więc dusza ulega zniszczeniu w tym stopniu, w jakim błądzi, ale błąd może jej tylko szkodzić, nie może jej zniweczyć.

Stefan Świeżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, Warszawa-Wrocław 2000, s. 353., 354 Augustynizm to ogólna nazwa kierunków myślowych opartych na filozofii Augustyna. Augustynizm był jednym z dwóch kluczowych nurtów filozofii średniowiecznej, konkurencyjnym wobec tomizmu. Podczas gdy filozofia Tomasza z Akwinu opierała się na filozofii Arystotelesa, najważniejszymi punktami odniesienia dla augustynizmu były platonizm oraz neoplatonizm., 800 - 1200 Spór o uniwersalia Jedną z głównych kwestii dyskutowanych przez filozofię średniowieczną były uniwersalia (powszechniki). Ten problem epistemologiczny dotyczył stosunku porządku pojęciowego do rzeczywistości pozamyślowej. Platońska koncepcja idei, czyli realnie istniejących przedmiotów pojęć ogólnych (piękno samo w sobie itd.) położyła podwaliny pod skrajny realizm, czyli stanowisko, zgodnie z którym rzeczywistość pozamyślowa jest idealnie adekwatna do naszych pojęć. Skrajny realizm utrzymywał się w Europie przede wszystkim w okresie od IX do XII wieku.
Czy własności takie jak czerwień oraz krągłość istnieją realnie w otaczającej mnie rzeczywistości, czy też są tylko pojęciami znajdującymi się w moim umyśle? Przekonanie, że czerwień oraz kolistość istnieje ma platońską genezę., 1400 - 1500 Odrodzenie Po teocentrycznej, zainteresowanej przede wszystkim Bogiem, filozofii średniowiecza XV i XVI wiek to czas działalności humanistów – uczonych, którzy zainteresowani byli człowiekiem i jego wytworami. Zainteresowaniu temu towarzyszył antropocentryzm, czyli skłonność do patrzenia na wszystkie sprawy z perspektywy człowieka.
Studiowanie człowieka wymagało sięgnięcia do autorów starożytnych. Najważniejszym filozofem dla renesansowego humanizmu był Platon. Jego pisma, nieznane na Zachodzie, zostały przywiezione w XV wieku z Bizancjum wraz z kultem postaci Platona, będącego w oczach uczonych Odrodzenia mistykiem i okultystą.
Platonizm dotarł do humanistów w interpretacji Plotyna – a więc jako starożytny neoplatonizm. Odrodzenie przejęło Platońską teorię miłości, łącząc ją z nauką o miłości Boga. Renesansowe odczytanie Platona było eklektyczne – godziło go z elementami teologii chrześcijańskiej, żydowskiej czy z filozofią Arystotelesa., 1600 - 1700 Nowożytny racjonalizm Po eklektycznej filozofii Renesansu XVII wiek charakteryzuje się dążeniem do wytworzenia systemów filozoficznych. Zainteresowanie matematyką (Leibniz, Pascal, Kartezjusz) łączy się ze spekulatywną metodą uprawiania filozofii. Jej podstawą jest w XVII wieku racjonalna epistemologia, na której opiera się metafizyka. Choć można wskazać różne źródła XVII-wiecznego racjonalizmu, jednym z nich jest Platońska nauka o poznaniu., 1596 - 1650 René Descartes (Kartezjusz) Francuski filozof, fizyk i matematyk. Twórca dualistycznej metafizyki oraz jej uzasadnienia – racjonalnej epistemologii.
Platońskie rozróżnienie duszy i materii jest obecne w dualizmie duszy i ciała Kartezjusza. Jednakże, choć u Platona dusza spełniała również pewne biologiczne funkcje, dualizm Kartezjusza była skrajny – dusza i ciało są od siebie niezależne.
Koncepcja idei była tylko jedną z inspiracji filozofii Kartezjusza. Platońska teoria poznania inteligibilnego łączy się z Kartezjańskim racjonalizmem. Poznanie rozumowe jest tu nie tylko uważane za lepsze niż niepewne poznanie zmysłowe. W istocie to niezależny od doświadczenia ogląd rozumu umożliwia późniejsze postrzeżenia zmysłowe. W tym sensie natywizm Kartezjusza – przekonanie, że w umyśle człowieka istnieją pewne wrodzone, niezależne od doświadczania idee – nawiązuje do nauki o poznaniu Platona – teorii anamnezy.