Tkanki i organy roślinne
Łodyga - budowa i funkcje
Co łączy źdźbło trawy, pień sekwoi, bulwę ziemniaka i cierń robinii? Wszystkie są łodygamiłodygami, które w wyniku przystosowania do środowiska i pełnionej funkcji przybrały formy najlepiej służące przetrwaniu.
Łodyga stanowi rusztowanie rośliny i łączy jej części
Łodyga i osadzone na niej liście tworzą pęd rośliny. Pełni kilka głównych funkcji:
łączy korzeniekorzenie z liśćmiliśćmi, a u niektórych roślin również z kwiatamikwiatami i owocamiowocami,
uczestniczy w transporcie wody i soli mineralnych pobieranych przez korzenie oraz substancji odżywczych wyprodukowanych w liściach podczas fotosyntezyfotosyntezy,
utrzymuje w odpowiednim położeniu liście, kwiaty i owoce.
Przeprowadź doświadczenie dotyczące wykazania przepływu wody w łodydze. Zanotuj wyniki i wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
Co będzie potrzebne?
dwie zlewki
woda
barwnik
szklane bagietki
pipety Pasteura
dwie róże
skalpel
Wirtualne laboratorium ukazuje wykazywanie przepływu wody w łodydze. Po kliknięciu przycisku rozpocznij pojawia się stół laboratoryjny z następującymi sprzętami: kwiat róży, bagietki, woda, barwnik, woda destylowana, pipety, łyżeczki, butelka z wodorotlenkiem magnezu m g otwieramy nawias o ha zamykamy nawias dwa, butelka z wodorotlenkiem żelaza trzy ef e otwieramy nawias o ha zamykamy nawias trzy, dwie zlewki, marker, skalpel. W górnym prawym rogu widać przycisk ze znakiem zapytania. Po kliknięciu na niego pojawia się instrukcja. Punkt pierwszy. Podpisz zlewki: „zestaw pierwszy”, „zestaw drugi” i napełnij je do połowy wodą. Punkt drugi. Do zlewki oznaczonej jako „zestaw drugi” dodaj dziesięć kropli tuszu i zamieszaj jej zawartość. Punkt trzeci. Łodygi kwiatów przytnij ukośnie, a następnie ostrożnie natnij łodygi róż na trzech wysokościach (tak aby nacięcia nie były zanurzone w wodzie po umieszczeniu ich w zlewkach). Punkt czwarty. Wstaw jedną różę do czystej wody (zestaw pierwszy), drugą różę wstaw do wody z dodanym barwnikiem (zestaw drugi). Punkt piąty. Obserwuj, czy białe kwiaty róż zmieniają kolor i czy z nacięć wypływa płyn oraz jaką ma on barwę. Róża z zestawu pierwszego zachowała biały kolor płatków z nacięć na łodydze wypływa przezroczysty płyn. U róży z zestawu drugiego płatki róży zrobiły się czarne, a płyn wypływający z nacięć na łodydze również jest czarny.
Niebieskie storczyki to rośliny, które zostały poddane procesowi farbowania.
Woda zawarta w roślinach wyparowuje do otoczenia przez otwarte aparaty szparkowe obecne w liściach. Ciągła utrata wody powoduje, że konieczne jest stałe jej uzupełnianie. Woda jest pobierana z gleby za pomocą korzeni. Następnie musi zostać przetransportowana do pozostałych części rośliny - tak więc płynie łodygą w górę, aż do liści. Niekiedy przepływ wody odbywa się na bardzo duże odległości, gdyż drzewa mogą osiągać wysokość nawet kilkudziesięciu metrów. Tkanką, w której zachodzi transport wody w roślinie, jest drewnodrewno.
Łodygi zbudowane są według podobnego planu
Łodygi, podobnie jak pędy, mogą wyrastać nad powierzchnię gleby lub rosnąć pod ziemią. Chociaż łodygi nadziemne i podziemne różnią się kształtem, w każdej z nich można wyróżnić następujące elementy budowy: węzływęzły, międzywęźlamiędzywęźla i pąkipąki.
Na szczycie łodygi znajduje się pąk wierzchołkowy, w którym ukryty jest otoczony zawiązkami liści stożek wzrostustożek wzrostu. Dzięki obecnej w nim tkance twórczej roślina przyrasta na długość. Poniżej pąka wierzchołkowego z kątów liści wyrastają pąki boczne. Mogą wyrastać z nich pędy boczne, liście lub kwiaty.
Miejsca osadzenia pąków na łodydze nazywane są węzłami. Odcinki pomiędzy nimi to międzywęźla. Liczba i długość międzywęźli decyduje o wysokości rośliny.
Przeprowadź obserwację, aby porównać długości międzywęźli.
Problem badawczy: Porównanie długości międzywęźli.
goździk na długiej łodydze.
Zaobserwuj, skąd na łodydze wyrastają liście.
Ustal, skąd na łodydze wyrasta kwiat.
Policz międzywęźla, wskaż najmłodsze z nich, zmierz i porównaj długość międzywęźli na dole i na górze rośliny.
Wykonaj schematyczny rysunek pędu uwzględniający wszystkie obserwowane elementy.
Łodygi traw (np. zbóż, trzciny, bambusów, kukurydzy) mają postać źdźbła. Charakterystyczne dla ich budowy są puste w środku międzywęźla i zgrubiałe, wypełnione tkanką węzły. Pomimo delikatnej i lekkiej struktury źdźbła cechują się dużą wytrzymałością. Źdźbła bambusów słyną z szybkiego wzrostu: mogą się wydłużyć w ciągu doby nawet o jeden metr.
W poniższej galerii zdjęć przedstawiono łodygi trzciny cukrowej i łodygi bambusa:
Rozmieszczenie tkanek w łodydze umożliwia uzyskanie dużej odporności na złamanie i rozerwanie przy stosunkowo lekkiej budowie. W przekroju poprzecznym łodygi możemy wyróżnić następujące warstwy ułożone w formie pierścieni:
skórkę, czyli pojedynczą warstwę żywych komórek tworzącą okrywę młodych łodyg; jej komórki pokryte są z zewnątrz warstwą substancji, która ogranicza parowanie wody z powierzchni łodygi; aparaty szparkoweaparaty szparkowe umożliwiają wymianę gazową;
korę pierwotną, czyli środkową warstwę zbudowaną głównie z tkanki miękiszowejtkanki miękiszowej; jej komórki są ułożone blisko powierzchni i zawierają chloroplasty, co umożliwia im prowadzenie fotosyntezy; w korze pierwotnej mogą występować pasma tkanki wzmacniającejtkanki wzmacniającej, które usztywniają łodygę i chronią ją przed złamaniem;
walec osiowy zajmujący centralną część łodygi; wypełnia go tkanka miękiszowa, w której rozmieszczone są tkanki przewodzącetkanki przewodzące; tworzą one długie pasma łykałyka i drewnadrewna, biegnące przez całą długość łodygi i sięgające do pozostałych organów; niektóre rośliny pomiędzy łykiem a drewnem posiadają tkankę twórczątkankę twórczą; jej nieustannie dzielące się komórki powodują rozrastanie się warstwy drewna i łyka, dzięki czemu łodyga przyrasta na grubość;
rdzeń utworzony z luźno ułożonych komórek miękiszu, położonych w samym centrum łodygi; u niektórych roślin podczas wzrostu tkanka rdzenia ulega rozerwaniu, przez co łodyga jest pusta w środku.
Łodygi, pełniąc rolę rusztowania dla liści, kwiatów i owoców, muszą być odporne na złamania. Zastanów się, którą łodygę łatwiej jest złamać: bzu czy trawy. Załóż, że mają one taki sam obwód.
Drzewa i krzewy występujące w klimacie umiarkowanym przyrastają na grubość tylko wiosną i latem. Powstające w okresie wiosennym elementy tkanki przewodzącej – naczynia są szersze i tworzą jasną warstwę przyrostu. Drewno letnie tworzy warstwę ciemną, ponieważ jest zbudowane z naczyń o mniejszej średnicy. Obie warstwy widoczne na przekroju poprzecznym pnia drzewa stanowią słój przyrostu rocznego. Liczba słojów może być wykorzystana do określenia wieku drzewa.
Łodygi niektórych roślin pełnią specjalne funkcje
Łodygi, a często i całe pędy, mogą mieć nietypowe kształty. Jest to wynik przystosowania do pełnienia przez nie specjalnych funkcji. Łodygi takie uczestniczą w rozmnażaniu wegetatywnym, magazynują substancje zapasowe lub pełnią funkcje czepne umożliwiając wspinanie się roślin w stronę światła.
W poniższej galerii zdjęć przedstawiono niektóre modyfikacje łodyg
Przeprowadź obserwację, aby poznać przystosowania łodyg do pełnienia funkcji życiowych.
Problem badawczy: Rozpoznawanie przystosowań łodyg do pełnienia funkcji życiowych.
łodygi łubinu lub pomidora,
łodygi trawy lub bambusa,
łodygi powoju lub bluszczu,
bulwy ziemniaka lub kalarepy,
kłącze perzu lub kosaćca,
gałązki robinii (akacji), bzu lilaka lub jaśminu, forsycji lub innego krzewu liściastego.
Obejrzyj przygotowane łodygi roślin; zwróć uwagę na ich zabarwienie, kształt oraz grubość i długość.
Zaobserwuj, jak wygląda powierzchnia łodyg.
Podziel łodygi na zielne i zdrewniałe.
Wskaż, które z łodyg pełnią funkcję spichrzową.
Wyróżnij rośliny, których łodygi są długie i wijące.
Wyróżnij łodygi podziemne i nadziemne.
Wskaż te cechy budowy obserwowanych łodyg, które pozwalają im pełnić inne funkcje niż mechaniczną i przewodzącą.
To ważne!
Łodyga wraz z liśćmi, a u niektórych roślin również z kwiatami i owoc tworzy część rośliny zwaną pędem.
Pędy mogą być podziemne lub nadziemne.
W budowie łodygi wyróżnia się: pąk szczytowy, pąki boczne oraz węzły i międzywęźla.
Łodyga podtrzymuje liście, a u niektórych roślin również kwiaty i owoce oraz odpowiada za transport substancji pokarmowych i wody.
Zmodyfikowane łodygi pełnią funkcje spichrzowe i czepne oraz uczestniczą w rozmnażaniu wegetatywnym.
Na pożegnanie
B - 1. pąk boczny, 2. międzywęźle, 3. pąk wierzchołkowy, 4. węzeł
C - 1. pąk boczny, 2. międzywęźle, 3. pąk wierzchołkowy, 4. węzeł
D - 1. pąk boczny, 2. międzywęźle, 3. pąk wierzchołkowy, 4. węzeł
Wymień podstawowe funkcje łodygi.
Opisz, jakie funkcje u roślin mogą pełnić przekształcone łodygi. Podaj przykłady takich roślin.
Ułóż zestaw 4 zadania dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o łodydze. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Znasz już pęd. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.