Mapa interaktywna. Mapa przedstawia integrację europejską. Państwa założycielskie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w 1957 roku to: Niemcy, Holandia, Francja, Belgia, Luksemburg, Włochy. Niepowodzenie inicjatyw integracji politycznej (EWP) i wojskowej (EWO) w Europie spowodowało, że od połowy lat 50. członkowie EWWiS (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy) zaczęli myśleć o intensyfikacji gospodarczego współdziałania.

Traktaty rzymskie
Wynikiem tych działań było podpisanie 25 marca 1957 r., przełomowych dla dalszej przyszłości Starego Kontynentu, traktatów w Rzymie (stąd nazwa: traktaty rzymskie), które weszły w życie od początku następnego roku.

Europejska Wspólnota Gospodarcza
Najistotniejszy z nich tworzył Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Sześć państw wchodzących dotąd w skład EWWiS zgodziło się na stworzenie wspólnego rynku w ciągu 12–15 lat, stopniowe znoszenie ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między członkami nowej organizacji (w czteroletnich etapach) i wspólną taryfę celną wobec państw trzecich. Zakładano również likwidowanie przeszkód w przepływie osób, kapitału i usług.

Euratom
Drugi z traktatów – o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom), miał mniejsze znaczenie, ale w 1957 roku był bardzo poważnie traktowany przez szóstkę sygnatariuszy, którzy zamierzali koordynować badania nad wykorzystaniem energii atomowej do celów pokojowych. ponadnarodowego zwierzchnictwa.
_{Źródło: Jakub Tyszkiewicz, Edward Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2012, s. 745–746.} Państwa przyjęte do EWG do 1989 roku to: Wielka Brytania, Irlandia, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Dania.
Nowe perspektywy otworzyła dopiero rezygnacja de Gaulle’a, po votum nieufności, jakie wyrazili mu Francuzi w referendum 27 kwietnia 1969 r. Georges Pompidou [były prezydent Francji, przyp. red.] cofnął veto w sprawie uczestnictwa Wielkiej Brytanii we Wspólnym Rynku, co umożliwiło podjęcie negocjacji zakończonych sukcesem. 28 października 1971 r. Izba Gmin zaaprobowała wejście Wielkiej Brytanii do EWG. Do Wspólnoty dołączyły Irlandia i Dania. l stycznia 1973 r. „Szóstka” przekształciła się w „Dziewiątkę”; ludność krajów Wspólnego Rynku wzrosła do 250 mln i była zbliżona do liczby ludności Stanów Zjednoczonych bądź ZSRS.

_{Źródło: Krystyna Kersten, Europa zjednoczona, Europa podzielona (1944–1989), „Mówią Wieki” 1995, nr 6.}

Jednym z najważniejszych zadań było wejście Grecji do struktur EWG. Pierwszym krokiem w tym kierunku było reaktywowanie porozumienia o stowarzyszeniu z EWG. Do Grecji zaczęły ponownie napływać kredyty. Do rozmów w sprawie przyjęcia Aten do EWG przystąpiono w lipcu 1976 roku. Bardzo szybko kraje dziewiątki podjęły decyzję o integracji Grecji z EWG. Była to decyzja nie tylko gospodarcza, ale także polityczna, popierana szczególnie przez Francję. Już 28 V 1979 Grecja podpisała układ akcesyjny, a pełnoprawnym dziesiątym członkiem EWG została 1 I 1981, po tym, jak osiągnięto porozumienie w sprawie cen na artykuły rolne eksportowane przez Grecję do EWG. Pełne zrównanie w prawach z innymi krajami EWG nastąpiło 1 I 1988.
_{Źródło: Wielka Historia Świata, t. 12, Od drugiej wojny światowej do XXI wieku, pod red. W. Rojka, s. 73.}

Z punktu widzenia kształtowania się jedności Europy istotne znaczenie miało poszerzenie Wspólnoty Europejskiej o kolejne trzy państwa: Grecję (1981), Hiszpanię i Portugalię (1986). „Dziewiątka” przeobraziła się w „dwunastkę”. W tym czasie zrodziła się też idea pogłębienia integracji „Europy Narodów”, jak to określano, przez stworzenie telewizji europejskiej, ujednolicenie systemów wyborczych, wspólne prawa jazdy etc. Powołany przez Parlament Europejski komitet pod przewodnictwem irlandzkiego senatora Jamesa Dooge przedstawił propozycje rozszerzenia celów Wspólnoty, między innymi w kierunku ściślejszej współpracy politycznej.
_{Źródło: Krystyna Kersten, Europa zjednoczona, Europa podzielona (1944–1989), „Mówią Wieki” 1995, nr 6.} Rozszerzenie EWG o pięć landów NRD w 1990 roku. NRD stała się częścią wspólnoty można powiedzieć psim swędem – nie musiała spełniać żadnych warunków wstępnych, zawierać żadnych traktatów. Nie została też przyjęta do demokratycznej Europy jako państwo członkowskie, lecz jako nowe landy państwa założycielskiego. Zresztą NRD przez dziesięciolecia była faktycznie nieformalnym członkiem EWG, ponieważ w odróżnieniu od wszystkich innych krajów sowieckiego bloku w tzw. handlu międzystrefowym z Republiką Federalną nie płaciła ceł. Po zjednoczeniu Niemiec czternaście lat dłużej korzystała z unijnych funduszy na rozwój infrastruktury.
_{Źródło: Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej, „Pomocnik Historyczny Polityki” 2019, nr 1, s. 103–104.} Przekształcenie EWG w Unię Europejską w 1992 roku. Państwa, które przystąpiły do UE przed 2004 rokiem, to: Szwecja, Finlandia, Austria. Przyłączenie do wspólnoty Austrii, Szwecji i Finlandii nie budziło takich emocji, jak w przypadku państw śródziemnomorskich. Były zamożne, politycznie stabilne, a jednak i one przeszły wewnętrzny wstrząs. Wszystkie trzy w czasie zimnej wojny były w różnym stopniu sfinlandyzowane, nie należały do NATO, miały po części wygodny (Austria) status tarczy obrotowej między Wschodem i Zachodem, po części (Finlandia) były gospodarczo silnie związane z ZSRS. Po wejściu do UE nie tak łatwo potrafiły sobie znaleźć miejsce. Już pięć lat później Austria została przez Brukselę objęta sankcjami, bo do rządu weszła narodowo-populistyczna FPÖ Jörga Haidera. Szwedzi – podobnie jak Duńczycy – pozostali w wyniku referendum z 2003 r. przy narodowej walucie, koronie. A Finowie wprawdzie przyjęli euro, ale z czasem zafundowali sobie silną partię nacjonalistyczną Prawdziwych Finów. Przy okazji po raz drugi próbowali wejść do UE Norwegowie, ale ponownie – jak już pisaliśmy – niewielka, ale jednak większość była przeciwko.
_{Źródło: Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej, „Pomocnik Historyczny Polityki” 2019, nr 1, s. 103–104.} Państwa, które przystąpiły do UE w 2004 roku, to: Polska, Republika Czeska, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Węgry, Słowenia, Cypr, Malta, Słowenia. Rozszerzenie w 2004 r. Unii Europejskiej o dziesięć nowych państw: Cypr, Czechy, Estonię, Litwę, Łotwę, Maltę, Polskę, Słowację, Słowenię i Węgry było niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem w dotychczasowej historii Wspólnot Europejskich, poza ich powstaniem, gdyż oznaczało likwidację podziału Europy. Na uroczystości powitania nowych członków Unii, która odbyła się w Dublinie pod przewodnictwem Irlandii, podkreślano historyczne znaczenie tego rozszerzenia. W specjalnej deklaracji powiedziano, że nowych członków przyjmuje się do Unii z dumą i nadzieją, a rozszerzenie jest najlepszym dowodem, iż Unia jest przedsięwzięciem, które odniosło sukces. Premier Irlandii Bertie Ahem zapewnił nowe kraje członkowskie, że Unia Europejska nie zagraża ich indywidualności, a przeciwnie, pozwala rozwijać różnorodność każdego z krajów członkowskich. Pat Cox, przewodniczący Parlamentu Europejskiego, podkreślił, że nowi członkowie Unii będą odtąd mocno zakotwiczeni we wspólnocie wartości, jaką jest Unia. Natomiast przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi przypomniał, że rozszerzenie położyło definitywnie kres sztucznemu podziałowi kontynentu, który na ponad pół wieku narzuciła żelazna kurtyna.

Rozszerzenie Unii Europejskiej o dziesięć państw podniosło rangę tego ugrupowania w świecie. Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej liczył odtąd 445 mln konsumentów. Bernard Bot, minister spraw zagranicznych Holandii sprawującej prezydencję w drugiej połowie 2004 r., z poczuciem nieukrywanej dumy mówił 21 września 2004 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, że licząca 25 państw członkowskich Unia Europejska reprezentuje 13% członków ONZ i 30% światowej gospodarki. Państwa członkowskie Unii wnoszą 36% wkładu do budżetu zwyczajnego ONZ i prawie 50% wkładów nieobowiązkowych do funduszy i programów Organizacji. Dostarczają również 50 tys. żołnierzy do misji pokojowych działających pod egidą lub za zgodą ONZ.
_{Źródło: Stanisław Parzymies, Unia Europejska od Maastricht do Lizbony. Polityczne aspekty aktywności, Warszawa 2012, s. 276–277.} Państwa, które przystąpiły do UE po 2004 roku, to: Chorwacja, Rumunia, Bułgaria. Po sukcesie wielkiego wybuchu do UE przyjęto w 2007 r. dwa kolejne państwa byłego bloku komunistycznego – Rumunię i Bułgarię. Choć już z zastrzeżeniami i bez takiego poparcia w europarlamencie, jak przy uprzedniej dziesiątce. Wejście 26. i 27. państwa członkowskiego do wspólnoty opatrzono szeregiem klauzul ochronnych na wypadek, gdyby nie spełniały standardów unijnych, zarazem na szczycie UE wyraźnie stwierdzono, że więcej przyjęć na piękne oczy już nie będzie. Klauzule ochronne groziły ograniczeniem subwencji na rolnictwo o 25 proc., jeśli Sofia i Bukareszt nie poprawią służby weterynaryjnej, nie zwalczą korupcji i nie stworzą niezależnego wymiaru sprawiedliwości i skutecznej służby publicznej. Bułgaria ponadto miała ukrócić pranie brudnych pieniędzy, a Rumunia uzdrowić ściąganie podatków. Tylko 10 krajów przyznało Rumunom i Bułgarom pełen dostęp do swego rynku pracy.
_{Źródło: Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej, „Pomocnik Historyczny Polityki” 2019, nr 1, s. 105.}

Po Rumunii i Bułgarii było już tylko jedno rozszerzenie – za polskiej prezydencji w UE w 2011 r. zostały zakończone negocjacje akcesyjne z Chorwacją, rozpoczęte w 2005 r., gdy trybunał w Hadze stwierdził, iż Zagrzeb w pełni współpracuje przy ściganiu zbrodniarzy wojennych z lat 90. 1 czerwca 2013 r. – po jednoznacznym referendum – Chorwacja stała się 28. członkiem UE.
_{Źródło: Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej, „Pomocnik Historyczny Polityki” 2019, nr 1, s. 105.} Państwa kandydujące do UE to: Serbia, Czarnogóra, Albania, Macedonia, Turcja. […] kolejka chętnych jest nadal długa – przede wszystkim kolejne państwa bałkańskie. Turcja Erdoğana odwraca się świadomie od UE, Mołdawia w gospodarczej i politycznej beznadziei znów zdaje się zwracać ku Moskwie. A dramat Ukrainy trwa. Zerwanie w 2013 r. przez prezydenta Wiktora Janukowycza umowy stowarzyszeniowej z UE wywołało protesty w ramach tzw. euromajdanu, zakończone masakrą protestujących przez Berkut (siły specjalne), ucieczką Janukowycza i rosyjską agresją wobec Ukrainy – aneksją Krymu i militarnym wsparciem separatystów w Ługańsku i Donbasie. Prowadzone w ramach tzw. formatu normandzkiego, ale pod auspicjami UE, rozmowy w Mińsku nie przywróciły normalności. Byłoby polityczną i moralną klęską UE, gdyby Ukraina za swą wolę dochodzenia do Europy miała zostać pokarana przez Rosję rozbiorem kraju.
_{Źródło: Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej, „Pomocnik Historyczny Polityki” 2019, nr 1, s. 10.}