Mapa interaktywna: Podboje Rzymu od III w. p.n.e. do II w. n.e.. Lista elementów: wodaZdobycze do końca II w. n.e., w tym:tekstrzekiDaty bitew lub przyłączenia do Rzymu, lata n.e.Daty bitew lub przyłączenia do Rzymu, lata p.n.e.wałyGranicePaskami zaznaczone są terytoria czasowo rzymskieArmenia: Pompejusz wtargnął na teren Armenii. Tutaj najpierw przybył do niego skłócony z ojcem syn Tigranesa. Niebawem zjawił się również sam Tigranes i w kornej postawie zgłosił gotowość kapitulacji w imieniu swoim i państwa […].
Godność panującego króla zachował, lecz tytułem kary musiał zapłacić olbrzymią sumę pieniężną, którą Pompejusz zgodnie ze swym zwyczajem przekazał w całości pod zarząd kwestora i wciągnął do ksiąg publicznych. Syria i inne prowincje, zagarnięte uprzednio przez Tigranesa, zostały mu odebrane i bądź przywrócone, bądź — jak w wypadku Syrii — wtedy po raz pierwszy poddane władzy narodu rzymskiego z obowiązkiem płacenia daniny.
_{Źródło: Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, ks. II, rozdz. 37.}Germania: Z klęsk groźnych i haniebnych dwie tylko w ogóle nawiedziły jego [tj. Augusta] panowanie i to jedynie w Germanii: jedną poniósł Loliusz, drugą Warus. Klęska Loliusza więcej niesławy przyniosła niż straty, lecz klęska Warusa mogła się okazać wprost zgubna, gdyż wycięto w pień trzy legiony z wodzem, legatami i wszystkimi wojskami posiłkowymi. Na wieść o tej klęsce kazał August rozstawić po Rzymie straże, aby zapobiec panice, na prowincjach przedłużył urzędowanie wojskowe dotychczasowym namiestnikom, aby władza nad sprzymierzeńcami utrzymała się w rękach doświadczonych i obeznanych z miejscowymi warunkami.
_{Źródło: Gajus Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, ks. II.}reszta terenówEgipt: Przyczyny wojny i preteksty, jakimi posługiwali się do jej wywołania [Oktawian, adoptowany syn Juliusza Cezara oraz wódz Marek Antoniusz] były następujące. Antoniusz oskarżył Cezara o usunięcie Lepidusa [współpracownika ich obu] z urzędu oraz o zawłaszczenie jego terytorium i oddziałów, które należały do niego […]; domagał się połowy tych ziem oraz połowy żołnierzy […]. Zarzuty Cezara [tj. Oktawiana, który przejął imię przybranego ojca] wobec Antoniusza był takie, że ten drugi dzierżył Egipt i inne kraje bez formalnego ich przydzielenia […]. On także wysunął żądania, domagając się połowy łupów, a przede wszystkim robił mu wyrzuty odnośnie do Kleopatry i jej dzieci, które Antoniusz uznał za swe własne, do darów, jakie na ich rzecz poczynił, a w szczególności do nadania Cezarionowi [synowi Cezara i Kleopatry] takiego właśnie imienia i wprowadzenia go do rodziny Cezara. […]
Gdy tylko Antoniusz dowiedział się o przybyciu Cezara, nie zwlekał, lecz od razu pospieszył ze swymi stronnikami do Akcjum.
_{Źródło: Kasjusz Dion, Historia rzymska, ks. L, rozdz. 1, 13.}

Gdy doszło do starcia, z jednej strony byli wszyscy: wódz, wioślarze, żołnierze, z drugiej — nikt prócz żołnierzy. Pierwsza rzuciła się do ucieczki Kleopatra. Antoniusz wolał towarzyszyć uchodzącej królowej, niż dzielić los walczących żołnierzy; imperator [tj. wódz], który miał obowiązek surowo karać zbiegów, zbiegł ze swojej armii. […]
W następnym roku [tj. w 30 r. p.n.e.] Cezar w pościgu za Antoniuszem i królową wkroczył do Aleksandrii, kładąc definitywny kres wojnom domowym.
_{Źródło: Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, ks. II, rozdz. 85, 87.}Nabytki za Augusta, w tym:Galia: Od dawna już Cezar nosił się z myślą obalenia Pompejusza, tak zresztą jak i Pompejusz chciał usunąć Cezara. Bo gdy Krassus, czekający tylko na śmierć jednego i drugiego, sam zginął w kraju Partów, z pozostałych dwóch jeden nie miał innego wyboru jak tylko zostać największym przez usunięcie partnera, który jeszcze był przy życiu; drugi zaś, by tego losu uniknąć, musiał uprzedzić krok tego, którego się bał.
Pompejusz uświadomił sobie to niebezpieczeństwo dopiero niedawno. Dotychczas bowiem Cezara w ogóle nie brał pod uwagę sądząc, że nietrudną będzie rzeczą tego, którego sam wywyższył [pomagając mu zdobyć konsulat], teraz samemu obalić.
Inaczej myślał Cezar. Ten mianowicie, mając przed sobą od samego początku jasno wytknięty cel, odsunął się na bok niby atleta od swych przeciwników i tam, daleko w Galii, ćwiczył siebie i swoją armię w zapasach wojennych [w latach 58–51 p.n.e.] a równocześnie wzbogacał sławę swych czynów, wznosząc się zwolna w swoich bohaterskich osiągnięciach do poziomów sławy samego Pompejusza.
_{Źródło: Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Cezar, rozdz. 28.}Bitynia-Pont: Kiedy do Rzymu doszedł meldunek, że wojna z piratami zakończona [w roku 67 p.n.e.], a Pompejusz wolny odwiedza miasta, jeden z trybunów ludowych, Malliusz, wystąpił z wnioskiem, żeby Pompejusz przejął obszar działań Lukullusa i jego siły zbrojne, przejął i Bitynię [w Azji Mniejszej], trzymaną przez Glabriona, i prowadził wojnę z królami [Pontu i Armenii], Mitrydatesem i Tygranesem, zatrzymując siły morskie i panowanie nad morzem, jakie otrzymał na początku [tj. przed wojną z piratami].
Oznaczało to, że w ręku jednego skupiła się naraz władza nad Rzymianami. Bo prowincje, do których zarządu na podstawie pierwszego wniosku jeszcze nie doszedł, Frygię, Likaonię, Galację, Kapadocję, Cylicję, górną Kolchidę, Armenię, teraz mu przydzielono wraz z obozami i siłami zbrojnymi, jakimi Lukullus prowadził [wcześniej] wojnę z Mitrydatesem i Tygranesem.
Wśród arystokracji rzymskiej mniej mówiło się o tym pozbawieniu Lukullusa sławy z dokonanych osiągnięć i o tym nasłaniu mu raczej następcy triumfu niż wojny, choć uważano, że człowiekowi dzieje się krzywda i odpłaca się niewdzięcznością. Przykrzej odczuwano władzę Pompejusza jako próbę ustanowienia tyranii.
_{Źródło: Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Pompejusz, rozdz. 30.}Kartagina: W tym czasie [tj. w 149 r. p.n.e.] senat uchwalił zagładę Kartaginy — decyzja, która zapadła raczej dlatego, że Rzymianie chcieli wierzyć we wszystko, cokolwiek mówiono o Kartagińczykach, niż żeby przynoszono na ich temat wiarygodne informacje. I tak, został wtedy wybrany konsulem ubiegający się dopiero o edylat Publiusz Scypion Emilianus […]. Zburzył doszczętnie miasto nienawistne Rzymianom bardziej przez zawiść wyrosłą z rywalizacji o władzę niż z powodu jakiejś krzywdy doznanej podówczas […].
Kartagina uległa zniszczeniu w 672 roku swego istnienia, lat temu sto siedemdziesiąt trzy, za konsulatu Gneusza Korneliusza Lentulusa i Lucjusza Mummiusza. Taki kres przypadł w udziale współzawodniczce Imperium Rzymskiego we władztwie nad światem.
_{Źródło: Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, ks. I, rozdz. 12.}Grecja: Przez dwa lata [tj. w 170 i 169 r. p.n.e.] […] toczył Perseusz walki z konsulami z tak zmiennym powodzeniem, że najczęściej bywał górą i zdołał pozyskać do wspólnej akcji znaczną część Grecji. Nawet Rodyjczycy, w przeszłości wierni sojusznicy Rzymian, okazali chwiejność; pilnie bacząc komu los sprzyja, coraz wyraźniej zdawali się skłaniać ku stronie króla. […] Wtedy przez senat i lud rzymski został wybrany konsulem Lucjusz Emiliusz Paulus, już uprzednio — podczas pretury i pierwszego konsulatu — triumfator, mąż godzien pochwały o tyle, o ile cnotę można ogarnąć rozumem ludzkim, rodzony syn [Emiliusza] Paulusa, który pod Kannami z ociąganiem wszczynał walkę zgubną dla rzeczypospolitej, lecz mężnie oddał życie na polu chwały. Nowy konsul w walnej bitwie pod miastem Pydna w Macedonii [w 168 r. p.n.e.] rozgromił Perseusza, niszcząc jego armię i łupiąc obóz. Straciwszy wszelką nadzieję, król musiał uchodzić z Macedonii. Opuszczając ją zbiegł na wyspę Samotrakę, gdzie jako błagalnik szukał schronienia w świątyni. Tam przybył dowodzący flotą pretor Gnejusz Oktawiusz i perswazją raczej niż siłą sprawił, że zbieg zdał się na łaskę Rzymian. W ten sposób Paulus poprowadził w triumfie wielkiego i znakomitego króla.
_{Źródło: Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, ks. I, rozdz. 9.}Macedonia: Rzymianie niechętnie patrzyli na szybki wzrost sił [króla Macedonii] Perseusza. Szczególnie drażniąca była dla nich jego przyjaźń i dobre sąsiedzkie stosunki z Grekami, u których wodzowie rzymscy wzbudzili nienawiść do Rzymian. Zaniepokoiło ich też sprawozdanie, jakie złożyli wysłani do [żyjących nad Dunajem] Bastarnów posłowie, stwierdziwszy naocznie silne umocnienie w Macedonii, dostateczne przygotowanie i wyćwiczenie młodzieży. Kiedy się o tym Perseusz dowiedział, starał się rozproszyć podejrzenie wysyłając ze swej strony inne poselstwo. […]
Jakoż senat postanowił wydać wojnę Perseuszowi, w istocie rzeczy dlatego, że nie chciał mieć pod bokiem takiego roztropnego, pracowitego i ujmującego ludzi króla, który tak nagle się wybił, a był wrogo do Rzymian nastawiony jeszcze przez ojca, za pozór jednak posłużyły zarzuty, jakie wysunął [król azjatyckiego Pergamonu] Eumenes.
_{Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. IX, rozdz. 11.}Tereny zdobyte do upadku republiki, w tym:Tereny rzymskie przed 218 r. p.n.e.siatka