Mapa ilustruje Rzeczpospolita w drugiej połowie XVII wieku. Rzeczpospolita po 1667 rok i jej lenna znaczna część Polski, Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa. Obszary pod władaniem Habsburgów austriackich Śląsk, i Czechy. Imperium osmańskie i jego lenno Chechy, Słowacja. Najazdy wojsk tureckich i tatarskich z terenów Słowacji (Jassy) przez Kamieniec Podolski, Chocim, Trembowla, Lwów, Zamość. Miasta oblegane przez wojska tureckie i tatarskie : Kamieniec Podolski, Trembowla, Lwów. Wyprawy Jana III Sobieskiego przeciwko Turkom i Tatarom z Południa Polski Zamość przez Żurawno, Chocim, Suczawa, Jassy. Wyprawa Jana III Sobieskiego pod Wiedeń w 1683 rok Kraków, Cieszyn, Ołomuniec, Brno, Wiedeń, Preszburg, Perkany, Koszyce, Nowy Sącz. Ważniejsze bitwy:
Bitwa pod Wiedniem
12 września 1683 r. wojska polsko-cesarskie, liczące około 65 tys. żołnierzy, zaatakowały obóz turecki pod Wiedniem. Głównodowodzącym został Jan III Sobieski, ponieważ w obozie sił sprzymierzonych najlepiej znał wroga. Wojskami cesarskimi dowodził książę Karol Lotaryński, oddziałami Rzeszy Niemieckiej feldmarszałek Georg Waldeck, a polskimi hetman wielki Stanisław Jabłonowski i hetman polny Mikołaj Sieniawski. Najpierw zaatakowali żołnierze cesarza, znajdujący się na lewym skrzydle armii koalicji. Zepchnęli Turków w kierunku Wiednia, co budziło obawę, że wróg wtargnie do miasta. Późnym popołudniem, po godzinie 17:00, doszło do szarży polskiej husarii i kawalerii cesarsko-bawarskiej, które z impetem wdarły się do obozu tureckiego. Głównodowodzący wojsk sułtana Kara Mustafa zarządził odwrót. Nazajutrz Jan III Sobieski wjechał do Wiednia, entuzjastycznie witany przez mieszkańców.
Bitwa pod Parkanami
Siły tureckie stosunkowo szybko podniosły się po klęsce pod Wiedniem. 7 października 1683 r. zaatakowały polskie oddziały pod Parkanami w północnych Węgrzech. Bitwa ta zakończyła się klęską Polaków, a król nieomal dostał się do niewoli. Dwa dni później, 9 października, doszło do kolejnego starcia. Tym razem w walkach udział wzięły nie tylko polskie wojska, ale i cesarskie, co pozwoliło im odnieść wyraźne zwycięstwo nad Turkami.
Bitwa pod Jazłowcem
W dniach 23−24 sierpnia 1684 r., miało miejsce oblężenie zamku w Jazłowcu, które zakończyło się jego odebraniem z rąk tureckich. W dalszej części kampanii Polacy zdobyli zamek w Żwańcu, po czym mieli przeprowadzić atak na Mołdawię, ale złe warunki pogodowe (ulewne deszcze), skłoniły króla do zarządzenia odwrotu. Kolejne wyprawy na Mołdawię, w 1685 i 1691 r., również nie doprowadziły do jej opanowania − hospodarzy mołdawski i wołoski okazali lojalność sułtanowi, a Turcy prowadzili wojnę szarpaną, przez co nie doszło do żadnej większej bitwy. W konsekwencji armia polsko-litewska wróciła do kraju bez sukcesów. Ostatecznie na mocy traktatu karłowickiego (1699), kończącego wojnę Ligii Świętej z Turcją, Rzeczpospolita odzyskała Podole i Bracławszczyznę, ziemie utracone w wojnie polsko-tureckiej z lat 1672−1676. Na podstawie fotografii wyjaśnij, skąd wiadomo, że w czasach swojej świetności budowla w Jazłowcu (dziś Ukraina) była zamkiem, a nie pałacem.
Kamieniec Podolski
W ramach kampanii z lat 1684 i 1685 wojskom polskim udało się wyprzeć Turków z Podola, jednak nie opanowały ważnej w tym rejonie twierdzy − Kamieńca Podolskiego. Nie posiadały doświadczenia w zdobywaniu tego rodzaju zabudowań, jak również brakowało im dobrej artylerii. Zdając sobie z tego sprawę, Jan III Sobieski zrezygnował z oblężenia. Działania Polaków ograniczyły się do założenia w okolicy Kamieńca obozu warownego, który nazywano Okopami Świętej Trójcy.
Oblężenie Budy
W 1684 wojska cesarskie zaatakowały znajdującą się od 1541 r. pod panowaniem tureckim Budę (współcześnie Budapeszt). Licząca 34 tys. żołnierzy armia cesarska przekroczyła Dunaj od strony Pesztu (na ilustracji po lewej stronie) i zaatakowała miasto, w którym stacjonowało 10 tys. Turków, dysponujących 200 działami. Siły Habsburgów spaliły przedmieścia Budy, jednak ostatecznie kontrataki Turków i trudne warunki pogodowe sprawiły, że po 109 dniach odstąpiono od oblężenia. Kolejną próbę zdobycia Budy przeprowadzono po dwóch latach, w 1686 r. Tym razem armia cesarska liczyła aż 74 tys. żołnierzy i zdobyła miasto, dokonując przy tym rzezi mieszkańców (Turków i Żydów). Po kolejnej zwycięskiej dla cesarza bitwie pod Mohaczem (1687) Węgry trafiły pod władanie Habsburgów, a pokój w Karłowicach (1699) przypieczętował tę zdobycz. Przyjrzyj się rycinie i podaj nazwę budynków, których obecność na ilustracji świadczy o tym, że większość mieszkańców Budy wyznawała islam.