Mapa przedstawia drugą Rzeczpospolitą podczas niemieckiej okupacji. 1939 Dolny Śląsk, Wielkopolska, korytarz pomorski, Suwalszczyzna i Wolne Miasto Gdańsk zostały bezpośrednio włączone do Rzeszy. Z Małopolski, Lubelszczyzny i Mazowsza Niemcy utworzyły Generalne Gubernatorstwo. Pozostałe regiony Polski w 1939 roku zostały przejęte przez ZSRR. Część Spisza i Orawy zostały włączone do Słowacji. Po ataku Rzeszy na ZSRR w 1941 roku do Rzeszy zostało włączone Podlasie, a do Generalnego Gubernatorstwa włączono wschodnią Galicję. Pozostałe wschodnie tereny Polski znalazły się na obszarze Komisariatu Rzeszy Wschód oraz Komisariatu Rzeszy Ukraina. Opisano: Tereny II Rzeczypospolitej włączone do III Rzeszy: 8 października 1939 r., tuż po zakończeniu kampanii wrześniowej, Adolf Hitler podpisał dekret o przyłączeniu zachodnich rubieży pokonanej Polski bezpośrednio do III Rzeszy. W skład omawianych terenów wchodziły dawne województwa: pomorskie, poznańskie, śląskie, większość łódzkiego, połowa warszawskiego, a także Suwalszczyzna i kilka powiatów na Kielecczyźnie oraz w Małopolsce. Anektowane obszary podzielono na dwa duże okręgi: Kraj Warty oraz Gdańsk-Prusy Zachodnie, podczas gdy resztę ziem przyłączono do już istniejących dystryktów niemieckich: Prus Wschodnich i Górnego Śląska. Większość tych ziem była częścią Niemiec jeszcze przed I wojną światową, choć jak się wydaje, głównym powodem bezpośredniego przejęcia właśnie tych terytoriów był względnie wysoki poziom ich rozwoju gospodarczego.

Według oficjalnej propagandy nazistowskiej były to ziemie „rdzennie niemieckie”, mimo że ludność niemiecka stanowiła w większości tamtejszych okręgów zdecydowaną mniejszość. Zdając sobie z tego sprawę, równolegle do włączenia ziem zachodniej Polski do III Rzeszy rząd niemiecki ogłosił dekret o umocnieniu niemieckości, który zapowiadał przeprowadzenie akcji germanizacyjnej na wielką skalę. Przebiegała ona dwutorowo: z jednej strony wysiedlano zamieszkałą na tych ziemiach ludność polską (m.in. do Generalnego Gubernatorstwa lub na roboty przymusowe do Rzeszy), z drugiej — kolonizowano opuszczone obszary ludnością pochodzenia niemieckiego (tzw. volksdeutschami) z terenów Europy Środkowej i Wschodniej. Całą akcję określono mianem „Heim ins Reich”(Powrót do Rzeszy).

Los ludności polskiej na włączonych do Niemiec terenach był nie do pozazdroszczenia. Brutalnie wysiedlono stamtąd tysiące Polaków, a pozostałych pozbawiono prawa do posiadania większości przedsiębiorstw i nieruchomości. Ponadto wypowiedziano wojnę kulturze polskiej, postrzeganej jako zagrożenie dla forsowanej przez rząd polityki germanizacyjnej: język polski został zakazany, instytucje kultury były zamykane, a bezcenne dzieła sztuki grabione i niszczone.

Generalne Gubernatorstwo: Tereny, które po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 r. nie zostały włączone bezpośrednio do III Rzeszy, w październiku tego samego roku przekształcono w Generalne Gubernatorstwo. Stanowiło ono wydzielony obszar dawnych ziem polskich, który – przynajmniej na czas toczonej właśnie wojny – miała dalej zamieszkiwać ludność polska, przekształcona jednak w niewykwalifikowaną tanią siłę roboczą. W Generalnym Gubernatorstwie utworzono cztery dystrykty: warszawski, lubelski, krakowski i radomski. W 1941 r., po zajęciu przez Wehrmacht wschodnich terenów dawnej II Rzeczypospolitej, do Generalnego Gubernatorstwa przyłączono także obszar Galicji z Lwowem.

Jeszcze podczas wojny polsko-niemieckiej terytorium przyszłego Generalnego Gubernatorstwa stało się widownią zbrodni popełnianych przez żołnierzy III Rzeszy, a także oddziały SS. Nie pomagały przy tym apele generałów takich jak Johannes Blaskowitz, którzy ostrzegali Hitlera, że takie metody nie pomogą w zarządzaniu podbitym krajem. Od samego początku za standard w podejmowaniu działań mających na celu utrzymanie nazistowskiej kontroli nad anektowanym obszarem uważano terror i bezwzględność. Generalne Gubernatorstwo, jako terytorium przez samych Niemców uznane za polskie, stało się głównym poligonem, na którym wspomniane wyznaczniki niemieckiej polityki okupacyjnej były z przerażającą precyzją stosowane w praktyce.

Obiektem szczególnie zaciętych ataków stała się polska inteligencja, która w przekonaniu nazistów stanowiła główną przeszkodę na drodze do uczynienia z narodu polskiego kasty „podludzi”, a w przyszłości, prawdopodobnie, całkowitego wyniszczenia miejscowej ludności. Ponurym symbolem tej okrutnej walki z polskością jest tzw. akcja „AB”, podczas której w podwarszawskich Palmirach, na terenie Puszczy Kampinoskiej, dokonano masowych egzekucji osób związanych z kulturą polską. Ofiarami tego mordu byli m.in. Maciej Rataj, marszałek Sejmu w okresie II Rzeczypospolitej, oraz Janusz Kusociński, złoty medalista olimpijski z okresu międzywojnia.

Brutalność okupacji niemieckiej przejawiała się również w sferze gospodarczej. Generalne Gubernatorstwo poddane było niezwykle intensywnej ekonomicznej eksploatacji, głównie ze względu na odgórnie narzucony obowiązek znaczących dostaw żywności do Rzeszy. Owe kontyngenty realizowane były kosztem gwałtownego obniżenia norm żywieniowych ludności polskiej, której przedstawiciele musieli w zdecydowanej większości zadowolić się ok. 500 kaloriami dziennie. Podobnie jak na terenach włączonych bezpośrednio do Rzeszy dochodziło tu do przejmowania przez Niemców dawnych zakładów państwowych, a także przedsiębiorstw prywatnych i majątków ziemskich.

Terytorium Generalnego Gubernatorstwa stało się również centralnym punktem w niemieckich planach zagłady ludności żydowskiej z całej okupowanej Europy. Wybór właśnie tego miejsca podyktowany był względami praktycznymi. To na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i na wschód od jej granic mieszkało najwięcej Żydów. Tak zwanym ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej miały zajmować się obozy zagłady — „fabryki śmierci”, jak się je często obecnie nazywa — wśród których prym wiodły te zlokalizowane na terytorium Generalnego Gubernatorstwa: w Bełżcu, Majdanku, Treblince i Sobiborze. W tym bezprecedensowym akcie masowego mordu zginęło blisko 6 mln europejskich Żydów, w tym ok. 3 mln z terenów dawnej Polski.

Tereny okupowane przez III Rzeszę: Kiedy w grudniu 1941 r. wojska niemieckie zbliżyły się do Moskwy na odległość zaledwie 30 km, pod panowaniem III Rzeszy znajdował się blisko 1 mln km² terenów położonych na wschód od Generalnego Gubernatorstwa. Z zachodniej części tego terytorium utworzono dwa Komisariaty Rzeszy: Ukraina i Wschód. W skład pierwszego z nich wchodziła większość ziem dzisiejszego państwa ukraińskiego, drugi zaś obejmował obszar państw bałtyckich oraz część Białorusi.

Okupacja terenów wschodnioeuropejskich przez Niemców była niezwykle brutalna. Zgodnie z rasistowską ideologią Hitlera narody słowiańskie zamieszkujące te obszary uznawane były za gorsze i w związku z tym traktowano je jak podludzi, ich ziemie były natomiast postrzegane jako przyszła niemiecka „przestrzeń życiowa” (niem. Lebensraum). Führer nie zgodził się nawet na sugerowane przez jego doradców ograniczenie wcielania w życie polityki rasowej do momentu ostatecznego zwycięstwa nad Związkiem Sowieckim. Była to brzemienna w skutki decyzja, gdyż ludność podbitych terenów, początkowo uradowana z wyzwolenia od rządów sowieckich, szybko rozczarowała się brutalnością niemieckich zdobywców.