Mapa przedstawia podział państwa Karolingów po traktacie w Verdun (843 rok). Wstęp. Państwo frankijskie doszło do szczytu potęgi za panowania Karola Wielkiego (lata 768-814). Zwieńczeniem tego było przyjęcie przez władcę korony cesarza rzymskiego z rąk papieża (rok 800). Cesarstwo jednak nie przetrwało długo. Traktat trzech braci (wnuków Karola Wielkiego, synów Ludwika Pobożnego) zawarty w Verdun w 843 roku przesądził o podziale państwa: Karol II Łysy otrzymał państwo zachodniofrankijskie (po Mozę i Rodan); Lotar I – środkowofrankijskie (od Atlantyku do Alp) oraz północne Włochy; Ludwik II Niemiec – wschodniofrankijskie (między Renem, Łabą i Dunajem). Bracia umówili się, że każdy z nich ma równorzędną pozycję. Oznaczało to, że każde z państw jest samodzielnym bytem i odtąd dzieje każdego z nich będą się toczyć odrębnymi torami. Karolingowie będą panować we „Francji zachodniej” do 987 roku, a we „Francji wschodniej” do 911 roku. Od schyłku IX stulecia można więc mówić o początkach takich bytów państwowych jak Francja i Niemcy. Przez wiele wieków toczyć się będzie między nimi rywalizacja o panowanie nad tzw. „średnią Francją”. Południowa jej część, między Saoną, Rodanem i Alpami (królestwo Burgundii) stanie się częścią Francji dopiero w XIV wieku. Północna część tzw. „średniej Francji” (Alzacja i Lotaryngia) oraz niektóre prowincje między Renem i Mozą, będą powodem sporu (i wojen) jeszcze w XX wieku. Państwo Karola Łysego. Zachodniofrankijskie państwo Karola II Łysego (panował w latach 843-877) dało początek Francji. Króla często przedstawia się jako władcę słabego, który nie potrafił skutecznie przeciwstawić się tendencjom odśrodkowym możnowładców. Kapitularz z Quierzy (kapitularz – inaczej zbiór praw) z 877 roku usankcjonował praktykę dziedziczenia godności hrabiego wraz nadanymi mu ziemiami. Przyczyniło się do to do powstania arystokracji feudalnej oraz przekształcenia się okręgów administracyjnych (zarządzanych przez hrabiów) w dziedziczne władztwa terytorialne. Jednak dzięki usankcjonowaniu praktyki dziedziczenia, Karol II Łysy zachęcił lokalnych możnowładców do podporządkowania się władzy centralnej, czyli zapobiegł rozpadowi królestwa. Przetrwało ono wygaśnięcie dynastii Karolingów i z biegiem czasu stało się Francją. Władca zręcznie też ubiegł spadkobierców Lotariusza, pozyskując przychylność papieża, co zapewniło mu koronę Włoch i potem – tytuł cesarza rzymskiego. Wbrew przydomkowi, Karol II Łysy, nie był wcale łysy. Jedna z teorii przypisuje ten przydomek faktowi, że w przeciwieństwie do braci początkowo nie dostał od ojca żadnego zabezpieczenia. Długo był pozbawiony ziemi oraz praw do tronu. Państwo Lotara. W jego skład wchodziło Królestwo Włoch, Burgundia, Prowansja, zachodnia Austrazja z Niderlandami i Fryzją – do ujścia Wezery. Po śmierci Lotara w 855 roku państwo rozpadło się na trzy królestwa, których władcami zostali jego synowie: Lotar II objął we władanie Lotaryngię składająca się z zachodniej Austrazji i dolnej Burgundii, Karol sprawował kontrolę nad Prowansją i górną Burgundią. Władcą Włoch został Ludwik II, ale nie zostawił męskiego potomka. Po śmierci Ludwika II koronę objął jego stryj – Karol II Łysy. Ludwik II w 824 roku wydał tzw. Konstytucję Rzymską (Constitutio Romana) na mocy, której podporządkował sobie papieży, co wykorzystał Karol II Łysy. Gdy Ludwik II zmarł, Karol II Łysy zaproponował papieżowi, że jeżeli to jego namaści na króla Włoch – Rzym odzyska niezależność od władzy królewskiej. W ten sposób, mając papieża za sojusznika, Karol II Łysy pozbawił dzieci swojego bratanka praw do królestwa ich ojca. Państwo Ludwika Niemieckiego. Przyszłe państwo niemieckie. Państwo wschodniofrankijskie, czyli Królestwo Wschodnich Franków, obejmowało część Lotaryngii, Fryzję (obecnie to Holandia, Dania i część północnozachodnich Niemiec) Turyngię, Frankonię, Saksonię, Szwabię i Bawarię. Ludwika II Niemieckiego można, niewątpliwie, nazwać prekursorem germańskiego „parcia na wschód”. W 844 roku zorganizował on pierwszą wyprawę wojenną przeciw Słowianom połabskim zamieszkującym tereny dzisiejszej Meklemburgii-Pomorza Przedniego oraz Szlezwik-Holsztynu, landów znajdujących się obecnie w granicach Niemiec.