Przeczytaj
Zmierzch Karolingów
Co wskazuje na to, że cesarz ukazany został w pełni monarszego majestatu?
Po śmierci Karola Wielkiego w 814 r. władzę objął jego jedyny żyjący syn Ludwik Pobożny. Nowy cesarz nie potrafił uporać się z narastającymi konfliktami dynastycznymi, w których główne role odgrywali trzej jego synowie: Lotar, Ludwik, nazwany później Niemieckim (ponieważ rządził germańskim wschodem państwa), i Karol Łysy. Najstarszy z nich, Lotar, był przeciwny podziałowi cesarstwa. Gdy Ludwik Pobożny wydzielił dzielnice wszystkim synom, Lotar zbuntował się i doprowadził do detronizacjidetronizacji ojca.
Jednak jego zwycięstwo okazało się pyrrusowepyrrusowe. Zaniepokojeni wzrostem potęgi brata Ludwik i Pepin wystąpili przeciwko niemu. Lotara zdradzili też bliscy mu możnowładcy, zmuszając go do uwolnienia ojca. W 831 r. cesarz Ludwik Pobożny odzyskał wolność. Rebelia pogrążyła natomiast Lotara, który został wygnany do Italii. Jego bracia otrzymali natomiast nowe nadania ziemskie.
Traktat w Verdun
Po śmierci Ludwika Pobożnego w 840 r. wybuchła wojna domowa między braćmi, która zakończyła się kolejną porażką Lotara, walczącego o zdobycie i utrzymanie całej władzy w swoim ręku. Zwycięzcy – Ludwik Niemiecki i Karol Łysy – doprowadzili do układu sankcjonującego podział cesarstwa. Decyzja ta była korzystna dla możnowładców, którzy byli powiązani z konkretną dzielnicą państwa, rozdrobnienie kraju wzmacniało bowiem ich wpływy – znaleźli się oni bliżej władcy i mogli z tego czerpać większe profity.
Zjazd braci odbył się w 843 r. w Verdun. Zawarty tam traktat przyznawał Karolowi Łysemu władzę na zachodzie państwa frankijskiego, gdzie przeważała ludność posługująca się językami romańskimijęzykami romańskimi. Królestwo Karola Łysego w późniejszych wiekach przekształciło się we Francję. Ludwik Niemiecki utrzymał w swoim posiadaniu wschód cesarstwa karolińskiego. Lotar natomiast zachował godność cesarską i dwie główne stolice karolińskie – Akwizgran i Rzym – wraz z ziemiami ciągnącymi się od Morza Północnego po środkową Italię.
Państwo zachodniofrankijskie Karola Łysego najszybciej uległo dezintegracjidezintegracji. Składające się nań hrabstwa dążyły do niezależności. Zasiedlona przez Celtów Bretania na północy oraz zamieszkała przez germańskie plemię Wizygotów Akwitania na południu stały się odrębnymi księstwami.
Stracone szanse na zjednoczenie
Karol Łysy zamiast jednoczeniem państwa zajmował się filozofią i sztuką. Po śmierci Lotara przejął jednak część Lotaryngii, a po śmierci Ludwika Niemieckiego – Italię. W tej sytuacji uzyskał wsparcie papieża Jana VIII, który koronował go w 875 roku na cesarza rzymskiego. Mimo sprzyjających okoliczności Karol Młot nie zdołał zjednoczyć ponownie podzielonych ziem frankijskich. Na przeszkodzie znów stanęli lokalni możnowładcy oraz najazdy Saracenów – muzułmańskich plemion arabskich z południa, pogańskich Normanów z północy i Madziarów ze wschodu.
Po śmierci Karola Łysego cesarzem został władający Italią Karol Otyły, a królem zachodniofrankijskim został syn Karola Łysego – Ludwik Jąkała. W 888 roku możnowładcy zachodniofrankijscy podzielili się; jedni wybrali na króla hrabiego Odona z rodu Robertynów, inni – Karola III Prostaka (syna Ludwika II Jąkały). W tym samym czasie rządziło więc dwóch królów, potem na zmianę ich potomkowie – wyniszczająca państwo rywalizacja trwała przez sto lat.
Ostatnim królem z dynastii Karolingów był Ludwik V Gnuśny. Rządził on jedynie przez jeden rok (zmarł w 987 roku), niewiele zdziałał i dlatego kronikarze nadali mu przydomek qui nihil facit – „który nic nie zrobił”. Po 987 roku władzę przejęli królowie z rodu Robertynów, dając początek dynastii Kapetyngów.
Nowa fala najazdów
Jednym z ważniejszych powodów słabnięcia autorytetu Karolingów były najazdy germańskich plemion ze Skandynawii, zwanych NormanamiNormanami lub wikingami. Ich ataki okazały się trudne do odparcia, a następcy Karola Wielkiego nie radzili sobie z zagrożeniem.
Opisz duńskie łodzie.
Skandynawowie w stopniu doskonałym opanowali umiejętność żeglugi. Na swoich lekkich i szybkich statkach żaglowo‑wiosłowych swobodnie poruszali się po Bałtyku, Morzu Północnym i Oceanie Atlantyckim. Według islandzkiej Sagi o Grenlandczykach jako pierwsi Europejczycy dotarli do Ameryki. Miał tego dokonać Leif (syn Eryka Rudego, założyciela normańskich osad na Grenlandii), który około roku 1002 dopłynął do należącej obecnie do Kanady Ziemi Baffina i półwyspu Labrador, jednak nie osiedlił się tam.
Normanowie napadali na Europę i błyskawicznie wpływali rzekami w głąb lądu. Następnie znienacka uderzali na zaskoczone i nieprzygotowane do obrony miasta. Ich wyprawy miały początkowo charakter łupieżczy, choć z reguły także kupiecki. Tę część zdobyczy, której nie chcieli lub nie mogli zabrać ze sobą do ojczyzny, wikingowie sprzedawali w kraju stanowiącym cel ich ataku.
Co wskazuje na to, że wikingowie zajmują się ochroną cesarza?
Najeźdźcy szukali także nowych ziem, aby się na nich osiedlić. W IX w. Norwegowie i Duńczycy zdołali zająć pewne terytoria pod swoje osadnictwo w Brytanii i Irlandii. W tym samym czasie na wschodzie Waregowie (głównie Szwedzi) stworzyli ważny szlak handlowy, prowadzący rzekami Wołchowem i Dnieprem, a potem przez Morze Czarne, do Konstantynopola. Aby skuteczniej kontrolować drogę, zaczęli się osiedlać w grodach i miastach Słowian wschodnich, a od połowy IX w. wspólnie z plemionami słowiańskimi tworzyli organizmy polityczne nad Dnieprem i Wołchowem.
Na przełomie IX i X wieku wódz normański Rollon opanował ujście Sekwany i utworzył tam księstwo Normandii. Zawarł przy tym pokój z królem zachodniofrankijskim Karolem Prostakiem. Normanowie przyjęli wówczas wiarę chrześcijańską, przy okazji przejmując język romański.
W XI w. poddani następców Rollona wyprawili się na Morze Śródziemne, odebrali Arabom Sycylię i południową Italię i zbudowali tam własne królestwo. Nie mniejszą aktywnością wykazali się też sami książęta Normandii; jeden z nich – Wilhelm Zdobywca – podjął udaną wyprawę wojenną do Brytanii w 1066 roku i został królem Anglii.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DovGFLOOw
Film nawiązujący do upadku dynastii Karolingów.
Wskaż, jakie dokładnie prowincje otrzymali synowie Ludwika Pobożnego zgodnie z ustaleniami traktatu w Verdun.
Słownik
(gr. thrónos - tron) pozbawienie panującego władcy tronu, zwykle przy użyciu siły
osłabienie lub rozpad na elementy czegoś; tu w znaczeniu rozpadu państwa frankijskiego
wywodząca się z łaciny ludowej podrodzina języków indoeuropejskich; najpopularniejsze wśród nich są obecnie języki: francuski, włoski, hiszpański i portugalski
(od starofrankijskiego Nortmann - człowiek północy) - określenie potomków wikingów, którzy osiedli w północnym regionie królestwa frankijskiego, nazywanego Normandią
zwycięstwo osiągnięte nadmiernym kosztem; wyrażenie to nawiązuje do Pyrrusa, króla Epiru, który wprawdzie wygrał bitwę z Rzymianami pod Ausculum w 279 roku p.n.e., ale poniósł przy tym ogromne straty własne
Słowa kluczowe
Karol Łysy, Lotar, Ludwik Niemiecki, Normanowie, średniowiecze, traktat w Verdun, Waregowie, wikingowie, Wilhelm Zdobywca, państwo zachodniofrankijskie, państwo wschodniofrankijskie, Europa wczesnego średniowiecza
Bibliografia
Einhard, Życie Karola Wielkiego, tłum. J. Parandowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1950.
Faber G., Merowingowie i Karolingowie, Warszawa 1994.
Michałowski R., Historia Powszechna. Średniowiecze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Wczesne średniowiecze. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4. oprac. J. Włodarczyk, Warszawa 1960.