Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą interaktywną, a następnie wykonaj kolejne polecenia.

R5CvsnbxV2qYc1
Mapa świata przedstawia wielkie odkrycia geograficzne. Są na niej zaprezentowane obszary odkryte przez poszczególne kraje oraz trasy wypraw.
Trasy wypraw są następujące:
Krzysztof Kolumb w 1492 roku wypłynął z Hiszpanii i dotarł do wysp Karaibskich, wrócił w 1493 roku.
Vasco da Gama wypływając z Portugalii opłynął Afrykę od południa i dotarł do zachodnich Indii, a następnie wrócił do Portugalii. Wyprawa trwała od 1497 do 1499 roku.
W 1498 roku John Cabot wypłynął z Anglii i dotarł do wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej.
Amerigo Vespucci wypłynął z Półwyspu Iberyjskiego i przepłynął wzdłuż całego wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej, następnie zawrócił, dopłynął do zachodniej Afryki i wrócił do Europy wzdłuż jej wybrzeża. Wyprawa trwała od 1501 do 1502 roku.
Ferdynand Magellan wypłynął z Półwyspu Iberyjskiego, dotarł do Ameryki Południowej i opłynął ją od południa, wpływając na Ocean Spokojny. Dotarł do Filipin, gdzie zginął. Jego wyprawa opłynęła Indonezję i przez Ocean Indyjski dopłynęła do Południowej Afryki, skąd skierowała się na północ i wróciła do Europy. Wyprawa trwała od 1519 do 1522 roku.
Franciszek Ksawery wyruszył z Włoch i drogą lądową dotarł do Portugalii, stamtąd wypłynął i opływając Afrykę od południa dotarł do Indii, następnie przepłynął cieśninę Malakka i wzdłuż wybrzeża wschodniej Azji dotarł do Japonii. Wyprawa trwała od 1541 do 1552 roku.
Francis Drake wyruszył z Anglii, płynął wzdłuż wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej. opłynął dookoła Ziemię Ognistą i skierował się na północ wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Dotarł zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Skierował się na zachód, dotarł do Indonezji, skąd dopłynął do Południowej Afryki i wrócił do Europy. Wyprawa trwała od 1579 do 1580 roku.
Willem Barents wypłynął z północnych Niemiec i dotarł do Spitsbergen, a następnie do Nowej Ziemi. Jego wyprawa trwała od 1596 do 1597 roku.
Obszary odkryte przez poszczególne kraje są następujące:
Anglicy odkryli Nową Funlandię i wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej.
Portugalczycy odkryli wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej, południowy Madagaskar, prawie całe południowe, wschodnie i zachodnie wybrzeże Afryki, zachodnie wybrzeże Indii, wybrzeże dzisiejszego Bangladeszu, wybrzeże północno-wschodniego Omanu, obszar wokół cieśniny Ormuz, Sumatrę, Jawę, Półwysep Malajski i północną część Celebesu.
Francuzi odkryli południową część półwyspu Labrador.
Hiszpanie okryli prawie całe wybrzeże Ameryki Południowej z wyjątkiem południowo-zachodniego fragmentu i obszarów zdobytych przez Portugalczyków. Odkryli także całą Amerykę Środkową wraz ze wszystkimi wyspami, Meksyk, południowe wybrzeże Ameryki Północnej, Filipiny, północne fragmenty Nowej Gwinei i Borneo.
Na mapie wokół równika przebiega tak zwany równikowy pas ciszy.
Na mapie przedstawiono portugalsko-hiszpańską linię podziału świata według traktatu w Tordesillas z 1493 roku. Hiszpanii przypadła zachodnia Grenlandia, Ameryka Północna, Ameryka Południowa z wyjątkiem wschodniej części, wschodnia Australia, Nowa Zelandia, cała Oceania, Japonia i wschodnia Syberia. Cała reszta świata przypadła Portugalii.
Opisane elementy mapy interaktywnej są następujące:
1. Krzysztof Kolumb był włoskim żeglarzem i kupcem, który wiele lat spędził w służbie władców państw iberyjskich, pływając po otaczających je akwenach, w tym po Oceanie Atlantyckim. Prawdopodobnie podczas jednego ze swoich rejsów Kolumb doszedł do przekonania, że płynąc z Europy w kierunku zachodnim, można dotrzeć do Indii. Początkowo nie mógł znaleźć chętnych do sfinansowania podobnej wyprawy. Dopiero w 1492 r. władcy Hiszpanii Izabela Pierwsza Kastylijska i Ferdynand Drugi Aragoński zgodzili się pokryć koszty ekspedycji, gwarantując Włochowi znaczne profity w przypadku odniesienia przez niego sukcesu. Flotylla Kolumba, licząca trzy statki, wypłynęła z Europy 3 sierpnia i po długiej podróży 12 października 1492 r. dotarła do archipelagu Bahamów. Stamtąd odkrywca przedostał się na Kubę oraz Haiti. Niemal natychmiast po jego powrocie władcy hiszpańscy wysunęli roszczenia do nowo odkrytych terytoriów, które ostatecznie zostały uznane przez papieża Aleksandra Szóstego. Do końca swego życia Kolumb był przekonany, że lądy, do których dopłynął, stanowiły część Indii, dlatego tubylczą ludność nazwał Indianami. Dopiero jego rodak Amerigo Vespucci wykazał w swoich pracach z początku szesnastego wieku, że odkryte tereny muszą stanowić osobny kontynent, oddzielający Europę od Azji.
2. Nie tylko Hiszpanie byli żywo zainteresowani odkryciem drogi morskiej do Indii, która wyswobodziłaby Europejczyków od uciążliwego turecko-arabskiego pośrednictwa w handlu. W tym swoistym wyścigu udział brali także Portugalczycy, których państwo, położone na samym skraju kontynentu, było niejako przeznaczone do ekspansji morskiej. Należy zaznaczyć, że portugalscy odkrywcy odbywali wyprawy w kierunku Indii już od początku piętnastego wieku, w przeciwieństwie jednak do Kolumba usiłowali dostać się tam, płynąc w kierunku wschodnim. Ich trasa prowadziła więc wokół Afryki. Pierwszym Europejczykiem, któremu udało się dopłynąć do Indii, był Vasco da Gama. W 1497 r. wypłynął on z Lizbony na czele czterech statków. W maju 1498 r. dobił do indyjskiego portu Kalikat. Do rodzinnego kraju wrócił dopiero we wrześniu następnego roku, z załogą uszczuploną o blisko dwie trzecie pierwotnego składu. Marynarzy zdziesiątkował szkorbut, choroba związana z poważnym niedoborem witaminy C w organizmie. Da Gama powrócił do Indii w 1502 r. na czele dużej flotylli, dzięki której włączył okolice Kalikatu w skład powstającego portugalskiego imperium kolonialnego.
3. Postępy Portugalczyków i gigantyczny, choć niespodziewany sukces Kolumba zmotywowały Anglików do działań na własną rękę. W 1497 r. król Henryk Siódmy zatrudnił Johna Cabota, włoskiego żeglarza i naturalizowanego Anglika, i zlecił mu odnalezienie drogi do Azji. Cabot, podzielając przekonanie Kolumba, zdecydował się popłynąć na zachód. 24 czerwca 1497 r. wylądował w Nowej Fundlandii, którą natychmiast uznał za teren należący do angielskiego monarchy. Podczas swoich wypraw w latach 1497–1498 Cabot opłynął większość wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Był pierwszym Europejczykiem od czasów wikingów z jedenastego wieku, który dotarł w tamte rejony.
4. W 1500 r. portugalska wyprawa morska płynąca wzdłuż wybrzeży Afryki w kierunku Indii zboczyła z trasy i trafiła na tereny dzisiejszej Brazylii, o których istnieniu wcześniej nie wiedziano. Z punktu widzenia władców portugalskich była to sprawa najwyższej wagi, gdyż w 1494 r. w traktacie z Tordesillas Portugalia i Hiszpania podzieliły między siebie tereny zamorskie i wyznaczyły linię graniczną przebiegającą 370 mil na zachód od Wysp Zielonego Przylądka. Terytoria leżące na zachód od tej linii miały należeć do korony hiszpańskiej, położone zaś na wschód – do Portugalii. Odkrycie Brazylii było zaskoczeniem dla wszystkich, gdyż podczas podziału nie brano pod uwagę istnienia tak wielkich mas lądu w tym rejonie. Niespodziewanie Portugalia zyskiwała ogromne terytoria zamorskie. Zadaniem wyprawy Ameriga Vespucciego z lat 1501–1502 było zbadanie tych ziem, rozeznanie się w ich wielkości i charakterze. To właśnie podczas tej ekspedycji Vespucci miał jako pierwszy Europejczyk dojść do wniosku, że tereny, do których dopłynął Kolumb, stanowią osobny kontynent i nie mają nic wspólnego z Indiami. Na cześć tego wiekopomnego odkrycia obszary te zaczęto nazywać, od imienia Vespucciego, Ameryką.
5. Ferdynand Magellan był portugalskim żeglarzem w służbie króla Hiszpanii. Kiedy trafił na dwór Karola Pierwszego (przyszłego cesarza Karola Piątego Habsburga) w 1517 r., potwierdzono już istnienie Ameryki, a także odkryto drogę morską do Indii. Podróżnik zaproponował jednak monarsze zorganizowanie wyprawy w celu dotarcia do Moluków (Wysp Korzennych, słynących z drogocennych przypraw), na co władca ostatecznie się zgodził. Magellan wypłynął z Hiszpanii 10 sierpnia 1519 r. i udał się, śladami Kolumba i Vespucciego, w kierunku zachodnim z zamiarem opłynięcia Ameryki od południa w rejonie ujścia La Platy. Kiedy flotylla czterech okrętów tam dopłynęła, okazało się, że nie jest to koniec Ameryki, ale jedynie rodzaj gigantycznej zatoki przy ujściu rzek Parany i Urugwaju. Magellan został w związku z tym zmuszony do przezimowania na terenie Patagonii. Po buncie części załogi i dezercji jednego ze statków ekspedycja ruszyła dalej. W listopadzie 1520 r. pokonała cieśninę oddzielającą Ocean Atlantycki od Spokojnego (nazwanego tak przez samego Magellana) i skierowała się ku dzisiejszej Indonezji. Cieśnina ta do dzisiaj nosi nazwę Cieśniny Magellana. W czasie pobytu na Filipinach Magellan zginął w jednej z potyczek, reszcie załogi udało się dotrzeć do celu podróży – do Moluków. Pozyskano tam przychylność okolicznego sułtana oraz, co ważniejsze, 25 ton goździków, wartych fortunę na rynkach europejskich. Ostatecznie do Hiszpanii, opłynąwszy kontynent afrykański, powrócił zaledwie jeden statek, noszący proroczą nazwę „Victoria”.
6. Rozszerzanie się wpływów państw europejskich na innych kontynentach niosło za sobą również ekspansję wiary chrześcijańskiej. O ile na terenach tak zwanego Nowego Świata działalność misyjna była uproszczona ze względu na brak rozwiniętych struktur państwowych tamtejszych ludów, o tyle w Azji Europejczycy spotkali się z wysoko rozwiniętymi cywilizacjami o własnych tradycjach i wierzeniach. Na terenie Indii działalność religijna znajdowała się niemal w całości w rękach Portugalczyków, którzy w 1534 r. założyli biskupstwo w Goa. Bardzo szybko rozpoczął tam działalność misyjny zakon jezuitów, zatwierdzony przez papieża w 1540 r. Zaledwie rok później (w 1541 r.) do Indii przybył Franciszek Ksawery, który rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę działalność misyjną. Nie ograniczał się przy tym do samych Indii. Do najsłynniejszych obszarów jego działalności należały również Malaje oraz przede wszystkim Japonia. Przyszły święty zmarł podczas przygotowywania wyprawy misyjnej do Chin w 1552 r. Trudno przecenić znaczenie działalności Franciszka Ksawerego dla upowszechniania pozytywnego wizerunku religijności oraz kultury chrześcijańskiej. Z racji swego ogromnego wkładu na tych polach nazywa się go apostołem Indii i Japonii, a także największym misjonarzem od czasów świętego Pawła z Tarsu.
7. W drugiej połowie szesnastego wieku, kilka dekad po wyprawach Cabota, władcy angielscy ponownie zainteresowali się terenami zamorskimi, szczególnie Ameryką. Obszary te znajdowały się jednak pod pełną kontrolą Hiszpanów i Portugalczyków. Początkowo więc działalność angielska na tych terytoriach ograniczała się głównie do uprawiania korsarstwa, tj. zatrudniania prywatnych okrętów przez monarchów i upoważniania ich do prowadzenia działań wojennych w imieniu Korony. Najsłynniejszym angielskim korsarzem był bez wątpienia Francis Drake. W 1577 r. królowa Elżbieta Pierwsza zleciła Drake’owi zorganizowanie wyprawy wzdłuż hiszpańskich posiadłości na zachodnim wybrzeżu obu Ameryk. Ten, posłuszny rozkazom monarchini, przebył Atlantyk i przedostał się przez Cieśninę Magellana na Ocean Spokojny. Na tym akwenie rozpoczął działalność korsarską na szeroką skalę, co było tym łatwiejsze, że hiszpańskie statki, które przewoziły cenne towary na swoich pokładach, pływały tu bez żadnej eskorty. W 1579 r. Drake dopłynął do wybrzeży dzisiejszej Kanady, a następnie ogłosił tereny Kalifornii częścią monarchii angielskiej. Stamtąd rozpoczął podróż powrotną, śladami Magellana, przez Moluki i wzdłuż Afryki. W chwili postawienia stopy na ziemi angielskiej w 1580 r. Francis Drake stał się pierwszym kapitanem, który opłynął glob.
8. Pod koniec szesnastego wieku nasiliła się rywalizacja handlowa państw iberyjskich (znajdujących się wówczas w unii personalnej) z Holandią. Kupcy holenderscy zmuszeni zostali więc do szukania bezpośrednich kontaktów z krajami azjatyckimi. Jednym z przejawów tych poszukiwań były wyprawy Willema Barentsa w celu odkrycia północno-wschodniej drogi morskiej do Azji. Najsłynniejsza i najdonioślejsza z wypraw Barentsa miała miejsce w latach 1596–1597. Holenderski podróżnik wyruszył z Amsterdamu na czele zaledwie dwóch statków z zamiarem przepłynięcia Oceanu Arktycznego wzdłuż północnych wybrzeży Azji. Wyprawa zatrzymała się jednak na wyspie Nowa Ziemia, gdzie jego okręt (drugi obrał inną drogę) utknął wśród lodów. Zmusiło to załogę do podjęcia decyzji o przezimowaniu na lądzie, w którym to celu zbudowano prowizoryczny domek. W czasie zimy marynarze wielokrotnie atakowani byli przez niedźwiedzie polarne, które wchodziły nawet na unieruchomiony statek. Wreszcie w czerwcu 1597 r., wobec nieustępowania lodu, członkowie wyprawy postanowili odpłynąć w kierunku zachodnim na dwóch niewielkich łodziach. W drodze powrotnej zmarł Willem Barents, na cześć którego nazwano morze rozciągające się między Europą a Azją.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Wymień przyczynę wyprawy Ferdynanda Magellana. Czy ekspedycja zakończyła się sukcesem?

R77uAj81OFTae
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Podaj, jakie przypuszczenie zostało potwierdzone przez wyprawę Magellana z lat 1519–1522.

R77uAj81OFTae
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 4

Określ, w jaki sposób rywalizacja między państwami europejskimi przyczyniła się do nasilenia ich ekspansji kolonialnej.

REIC3kYKzMpbP
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 5

Zapoznaj się z poniższą mapą, a następnie na podstawie wiedzy wyniesionej z multimedium określ jej terminus ante quem, tj. najpóźniejszą datę jej powstania. Uzasadnij odpowiedź.

R1VgtftfPnzOr
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R17Nv9Yc2aauo
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).