Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z mapami, a następnie wykonaj polecenia.

RMbqtr33oWoGc1
Mapa interaktywna przedstawia tereny państwa Mandżukuo. Cesarstwo Mandżukuo, marionetkowe państwo, podporządkowane Japonii w latach 1934-1945, zostało utworzone na obszarach, które były okupywane przez Cesarstwo Japonii od 1931 do końca 1933 roku. Mandżukuo zajmowało tereny Mandżurii z miastami Harbin i Xinjing (Changchum), Mukden oraz Jehol (od 1933 roku pod okupacją japońską) z miastem Chengde. Mandżuko graniczyło od południa z Cesarstwem Japonii, które obejmowało Koreę z Seulem i Pusan, Tajwan, Wyspy Riukiu i Okinawa oraz cztery główne wyspy Hokkaido, Honsiu, Sikoku i Kiusiu oraz południową część Sachalinu. Mandżukuo graniczyło od południowego-zachodu z Republiką Chińską, od zachodu z Mongolską Republiką Ludową, a od północy i północnego-wschodu ze Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich. Opisane elementy mapy interaktywnej: Cesarstwo Japonii. Wystąpienie Japonii z Ligi Narodów w relacji obserwatora niemieckiego, 25.02.1933 r.
Wolno zawarły się wielkie drzwi sali konferencyjnej za małym Japończykiem. Był on ostatnim w delegacji japońskiej, która dnia 25 lutego 1933 r. opuściła nadzwyczajne Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów i tym samym przypieczętowała wystąpienie Japonii z międzynarodowej organizacji ludów w Genewie.
- Anarchy in China! – zawołał Matsuoka. – Japonia jako najbliższy sąsiad musi się postarać o zaprowadzenie ładu. W Chinach nie ma centralnego rządu – oświadczył – kraj się rozpadł, Tybet jest niezależny, Turkiestan już nie utrzymuje łączności z właściwymi Chinami, a Mongolia Zewnętrzna od lat jest częścią Rosji. Dlatego życzeniem Japonii było zawsze, by najbliżej leżąca jej Mandżuria stała się legalnie rządzonym krajem.
– Okazaliśmy bardzo dużo cierpliwości – podniesionym głosem zawołał na sali Matsuoka — ale ta cierpliwość już się wyczerpała!
Po jego przemówieniu poddano pod głosowanie raport komisji w sprawie konfliktu mandżurskiego, tak zwany raport Lyttona. Można w nim było przeczytać, iż Japonia nie ma powodu do akcji militarnej oraz że w narodzie mandżurskim przed przybyciem Japończyków nie było nawet śladu ruchu niepodległościowego. Czterdzieści dwie delegacje głosowały za sprawozdaniem. Tylko Matsuoka wydał z siebie głuche zirytowane „nie”.
– Rząd Japoński wyraża głębokie ubolewanie z powodu dopiero co dokonanego przyjęcia raportu Lyttona – oświadczył Matsuoka w krótkim przemówieniu końcowym po głosowaniu. – Japonia zmuszona jest wyciągnąć wniosek, iż współpraca z Ligą Narodów w tej sprawie przestała teraz być możliwa. […]
Nie było jeszcze wtedy wiadomo, czy Japonia naprawdę i definitywnie opuściła Ligę Narodów. Potwierdzenie tego faktu nadeszło dopiero miesiąc później w proklamacji rządu japońskiego z dnia 27 marca. […]

Źródło: Paul Schmidt, Statysta na dyplomatycznej scenie, Kraków 1962, s. 248–249. Obszary okupowane przez Cesarstwo Japonii do końca 1933 r. 17.4.1934 r., Tokio. Oświadczenie Japonii w sprawie stosunków z Chinami
Wskutek szczególnego położenia, w jakim znajduje się Japonia w swych stosunkach z Chinami, jej poglądy i stanowisko w sprawach dotyczących Chin mogą nie pokrywać się pod każdym względem z poglądami i stanowiskiem obcych narodów; jednak należy sobie zdać sprawę, że obowiązkiem Japonii jest dokonać najwyższego wysiłku, żeby wypełnić swą misję i wywiązać się z ciążących na niej szczególnych odpowiedzialności we Wschodniej Azji.
[…]
Po wypadkach w Mandżurii i w Szanghaju wszelka akcja zbiorowa, podjęta przez obce Mocarstwa, nawet pod pozorem pomocy technicznej lub finansowej, w obecnych wyjątkowych czasach nabiera znaczenia politycznego. Tego rodzaju przedsięwzięcia, doprowadzone do końca, muszą wywołać komplikacje, które nawet mogą spowodować konieczność dyskutowania nad zagadnieniami w rodzaju podziału Chin, co byłoby największym możliwym nieszczęściem dla Chin, a zarazem odbiłoby się w sposób jak najbardziej poważny na Japonii i we Wschodniej Azji.
Wskutek tego Japonia musi zasadniczo przeciwstawić się takim poczynaniom, chociaż nie będzie ona uważała za konieczne wtrącanie się do rokowań samodzielnych pomiędzy jakim bądź obcym krajem a Chinami w sprawach finansowych lub handlowych dopóty, dopóki rokowania te będą korzystne dla Chin i nie będą zagrażały pokojowi we Wschodniej Azji.
Jednakowoż, dostarczanie Chinom samolotów wojennych, urządzanie w Chinach lotnisk, wysyłanie do Chin instruktorów lub doradców wojskowych albo pożyczanie pieniędzy na cele polityczne oczywiście prowadziłoby do nadwyrężenia przyjaznych stosunków między Japonią, Chinami a innymi Krajami oraz do zakłócenia pokoju i porządku we Wschodniej Azji. Japonia przeciwstawi się takim projektom.

Źródło: Stanisław Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 3, 1935–1939, Poznań 1992, s. 524–526. Cesarstwo Mandżukuo, marionetkowe państwo, podporządkowane Japonii w latach 1934 – 1945.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ROOZtBJH54Vkj1
Mapa przedstawia Sukcesy faszyzmu w latach trzydziestych. Na mapie zaznaczono tereny Trzeciej Rzeszy Niemieckiej, tereny przez nią anektowane i okupowane, Wolne Miasto Gdańsk, Włochy w 1939 roku, Albanię, zajętą przez Włochy w 1939 roku, Nadrenię i Austrię. Obszar Trzeciej Rzeszy Niemieckiej oraz tereny przez nią anektowane i okupowane zajmowały obszar zachodniego wybrzeża Morza Bałtyckiego od Hamburga do Królewca w Prusach Wschodnich z wyłączeniem Wolnego Miasta Gdańsk, wobec którego Niemcy miały roszczenia terytorialne (tak zwany korytarz pomorski), tereny po lewej stronie Odry, na południu sięgające aż do Pragi i Monachium. Na południu Trzecia Rzesza Niemiecka graniczyła z Protektoratem Czech i Moraw z Pragą oraz z Austrią z Wiedniem. Od wschodu Trzecia Rzesza Niemiecka graniczyła z Nadrenią, której od wschodu sąsiadami była Holandia, Belgia, Luksemburg, Francja, Lichtenstein i Szwajcaria. Opisane elementy mapy interaktywnej: III Rzesza Niemiecka, tereny przez nią anektowane i okupowane. 14.10.1933 r., Berlin.
Depesza ministra spraw zagranicznych Konstantina von Neuratha do Arthura Hendersona komunikująca o wystąpieniu Niemiec z Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów

Berlin, 14.X.1933
Panie Prezesie,
W imieniu Rządu Rzeszy Niemieckiej mam zaszczyt donieść Panu co następuje: Wobec przebiegu ostatnich narad Mocarstw zainteresowanych w sprawie rozbrojenia, jest stwierdzone w sposób ostateczny, że Konferencja Rozbrojeniowa nie spełni swego jedynego zadania, mianowicie doprowadzenia do powszechnego rozbrojenia. Równocześnie, jest rzeczą stwierdzoną, że to niepowodzenie Konferencji Rozbrojeniowej należy przypisać wyłącznie brakowi woli państw silnie uzbrojonych wykonania swych zobowiązań traktatowych w przedmiocie rozbrojenia. Z tego powodu stało się niemożliwym urzeczywistnienie przyznanego Niemcom prawa do równouprawnienia i został przekreślony warunek uprzedni, od którego, na początku bieżącego roku, Niemcy uzależniły swe ponowne wzięcie udziału w pracach Konferencji.
Wskutek tego Rząd Niemiecki widzi się zmuszonym opuścić Konferencję Rozbrojeniową.
Proszę przyjąć, Panie Prezesie, zapewnienia mojego najwyższego szacunku.
Baron von Neurath.

Źródło: Stanisław Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 3, 1935–1939, Poznań 1992, s. 450. Nadrenia. Memorandum niemieckie w sprawie remilitaryzacji Nadrenii z 7 III 1936 r.
Rząd Niemiecki zwrócił uwagę rządów pozostałych sygnatariuszy Lokarneńskiego Paktu Reńskiego na to, że zobowiązania, które Francja zaciągnęła w nowym Pakcie, nie dadzą się pogodzić z zobowiązaniami, wypływającymi dla niej z Paktu Reńskiego. […]
[…] Francja, gwałcąc Pakt Lokarneński, odpowiedziała zawarciem skierowanego wyłącznie przeciwko Niemcom sojuszu wojskowego ze Związkiem Radzieckim. Dzięki temu Pakt Reński, zawarty w Locarno, stracił swe wewnętrzne znaczenie i w praktyce przestał istnieć. Wobec tego i Niemcy ze swej strony nie uważają się w dalszym ciągu za związane tym wygasłym Paktem. […]
W interesie zasadniczego prawa każdego narodu do zabezpieczenia swych granic i do zapewnienia sobie możliwości obrony przywrócił zatem niemiecki Rząd Rzeszy z dniem dzisiejszym pełną i nieograniczoną suwerenność Rzeszy w nadreńskiej strefie zdemilitaryzowanej. Żeby jednak zapobiec mylnemu pojmowaniu jego zamiarów i uczynić niewątpliwym czysto obronny charakter tego zarządzenia, jak również dać wyraz swemu niezmiennemu i trwałemu pragnieniu istotnego uspokojenia Europy w gronie równouprawnionych i jednakowo szanowanych państw, niemiecki Rząd Rzeszy oświadcza, że gotów jest zawrzeć nowe porozumienie w celu utrwalenia systemu europejskiego bezpieczeństwa na podstawie poniższych propozycji:
1. Niemiecki Rząd Rzeszy oświadcza gotowość nawiązania natychmiast rokowań z Francją i Belgią, na temat utworzenia obustronnej strefy zdemilitaryzowanej i już teraz wyraża swą zgodę na propozycję dotyczącą jej szerokości i rozległości z zastrzeżeniem zupełnej równości.
2. Dla zapewnienia nietykalności i nienaruszalności granicy zachodniej, Rząd Niemiecki proponuje zawrzeć pakt nieagresji pomiędzy Niemcami, Francją i Belgią, przy czym gotów jest ustalić jego czas trwania na 25 lat. […]
7. Wobec tego, że Niemcy osiągnęły wreszcie równouprawnienie i że przywrócona została pełna suwerenność na całym terytorium Rzeszy Niemieckiej, uważa niemiecki Rząd Rzeszy, iż nie istnieje już główny powód wystąpienia jego w swoim czasie z Ligi Narodów. Jest on zatem gotów wstąpić ponownie do Ligi Narodów.

Źródło: Wiek XX w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 106–108. Austria. Ustawa Rzeszy w sprawie ponownego zjednoczenia Austrii z Rzeszą Niemiecką, 13.03.1938 r.
Art. I. Wydana przez austriacki Rząd Związkowy Ustawa Związkowa Konstytucyjna w sprawie ponownego zjednoczenia Austrii z Rzeszą Niemiecką z dnia 13 marca 1938 staje się ustawą Rzeszy Niemieckiej. Ma ona brzmienie następujące:
[…]
Na podstawie artykułu III punkt 2 Związkowej Ustawy Konstytucyjnej […] Rząd Związkowy postanowił:
Artykuł 1
Austria jest krajem Rzeszy Niemieckiej.
Artykuł 2
W niedzielę, dnia 10 kwietnia 1938 r. odbędzie się wolne i tajne głosowanie ludowe niemieckich mężczyzn i kobiet Austrii w wieku ponad 20 lat w sprawie ponownego zjednoczenia z Rzeszą Niemiecką.
Artykuł 3
W głosowaniu ludowym rozstrzyga większość oddanych głosów.
Artykuł 4
Przepisy potrzebne do wykonania i uzupełnienia niniejszej Związkowej Ustawy Konstytucyjnej będą wydane w drodze rozporządzenia.
Artykuł 5
1. Niniejsza Związkowa Ustawa Konstytucyjna wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
2. Wykonanie niniejszej Związkowej Ustawy Konstytucyjnej powierza się Rządowi Związkowemu.
Art. II. Prawa, obowiązujące obecnie w Austrii, pozostają na razie w mocy. Prawa Rzeszy wprowadza w Austrii Wódz i Kanclerz Rzeszy albo upoważniony przezeń do tego Minister Rzeszy.
Art. III. Minister Spraw Wewnętrznych Rzeszy upoważniony jest do wydawania, w porozumieniu z zainteresowanymi Ministrami Rzeszy, ustaw i rozporządzeń, potrzebnych do wykonania i uzupełnienia niniejszej ustawy.
Art. IV. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Źródło: Wiek XX w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 112–113. Włochy w 1939 r. 6.11.1937 r., Rzym. Protokół o przystąpieniu Włoch do paktu antykominternowskiego
Rząd Rzeszy Niemieckiej, Rząd Włoski i Cesarski Rząd Japoński,
zważywszy, że Międzynarodówka Komunistyczna w dalszym ciągu zagraża stale cywilizowanemu światu na Zachodzie i na Wschodzie, zakłóca i niszczy jego pokój,
przekonane, że jedynie ścisła współpraca wszystkich państw zainteresowanych w utrzymaniu pokoju i porządku może ograniczyć i usunąć to niebezpieczeństwo,
zważywszy, że Włochy, które od pierwszych chwil istnienia Rządu Faszystowskiego zwalczały z nieugiętą stanowczością to niebezpieczeństwo i wytępiły na swym obszarze Międzynarodówkę Komunistyczną, postanowiły stanąć przeciw wspólnemu wrogowi ramię w ramię z Niemcami i Japonią, również ożywionymi taką samą wolą obrony przed Międzynarodówką Komunistyczną,
zgodziły się na następujące postanowienia, zgodnie z art. II układu przeciw Międzynarodówce Komunistycznej, zawartego dnia 25 listopada 1936 r. w Berlinie między Niemcami i Japonią:
Art. I. Włochy przystępują do układu przeciw Międzynarodówce Komunistycznej oraz do protokołu dodatkowego do tego układu, zawartego dnia 25 listopada 1936 r. między Niemcami i Japonią, którego tekst zawarty jest w załączniku do niniejszego protokołu.
Art. II. Trzy mocarstwa podpisujące niniejszy protokół zgadzają się, że Włochy uważane będą za pierwotnego sygnatariusza układu i protokołu dodatkowego do tego układu, wymienionego w poprzednim artykule, przy czym podpisanie niniejszego protokołu posiada tę samą moc co i podpisanie tekstu oryginalnego wymienionego układu i protokołu dodatkowego do tego układu.
Art. III. Protokół niniejszy stanowi integralną część wspomnianego układu i protokołu dodatkowego do tego układu.
Art. IV. Protokół niniejszy sporządzony został w języku niemieckim, włoskim i japońskim, przy czym wszystkie te teksty są autentyczne. Protokół niniejszy wchodzi w życie z dniem podpisania.
Na dowód czego niżej podpisani, dobrze i należycie do tego upoważnieni przez swe Rządy, podpisali niniejszy protokół i wycisnęli na nim swe pieczęcie.

Źródło: Stanisław Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 3, 1935–1939, Poznań 1992, s. 248.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Na podstawie mapy opisz zmiany granic, do jakich doszło przed wybuchem wojny w wyniku ekspansjonistycznych działań państw faszystowskich.

RLdmxEVR8DAdA
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Wyjaśnij, co spowodowało wystąpienie Japonii z Ligi Narodów.

RVOeC7veNsFBo
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Opisz sposób, w jaki Niemcy próbowały nadać pozór legalizmu przeprowadzonej w 1938 r. aneksji Austrii.

Rt8TuaLnVcwve
(Uzupełnij).