Mapa przedstawia Europę podczas władztwa Habsburgów w czasach Karola Piątego. Na mapie zaznaczono granice cesarstwa Rzeszy, która przebiegała na granicy Rzeszy z Rzeczpospolitą, w dół od Morza Bałtyckiego po lewej stronie od miasta Gdańsk, z lewej strony Poznania, na południe pozostawiając Kraków poza obszarem Cesarstwa. Z Krakowa granica Cesarstwa prowadziła na terytorium Czech i Węgier, dzieląc je w zasadzie pionowo na pół na wysokości Bratysławy, pozostawiając na obszarze cesarstwa Austrię z miastem Wiedeń, a poza granicą Węgry. Granica dociera do wybrzeży Morza Adriatyckiego na prawo od Wenecji i prowadzi na północ obok Tyrolu, obejmując północne wybrzeże Półwyspu Apenińskiego od Nicei na północ wzdłuż granicy z Francją i Niderlandami, aż do brzegów Morza Północnego. W granicach Cesarstwa znajdowała się Rzesza z miastami Hamburg, Berlin, Wittenberga, Norymberga, Augsburg, Śląsk, Czechy z Pragą, Austria z Wiedniem, Styria, Karyntia, Tyrol, Szwajcaria, Niderlandy z Amsterdamem, Antwerpią, Gandawą, Brukselą, północna część Półwyspu Apenińskiego z Pawią i Mediolanem. Imperium Karola Piątego oprócz wymienionych terenów wchodzących w skład Cesarstwa zawierało także południową część Półwyspu Apenińskiego z Neapolem, Sycylią, Sardynią, Balearami oraz Hiszpanią. Kraje we władaniu Ferdynanda Pierwszego to na terenie Cesarstwa: Śląsk, Czechy, Austria, Tyrol i Węgry. Przeciwnikami Karola Piątego było Imperium Osmańskie, Francja oraz północne wybrzeże Afryki. Ziemie we władaniu Karola V. Hiszpania. W pierwszej połowie XVI w. Hiszpania wciąż była krajem zamożnym. Szybko wzrastała liczba ludności. Do portów hiszpańskich docierały dostawy złota z jej zamorskich kolonii w Ameryce Południowej. Hiszpanie bogacili się na handlu oraz eksploatacji „Nowego Świata”. Pomyślności gospodarczej towarzyszył intensywny wzrost demograficzny. W 1530 r. Hiszpanię zamieszkiwało blisko 5 mln ludzi, zaś pod koniec wieku liczba ta wzrosła do 8 mln. Za wzrostem liczby ludności nie nadążał jednak wzrost produkcji. Lokalne warsztaty nie były w stanie konkurować swoimi wyrobami ze znacznie tańszymi produktami z importu i w konsekwencji upadały. Ponadto napływ drogocennych kruszców przyczynił się do gwałtownego wzrostu cen. Inflacja przyczyniła się do gwałtownego kryzysu gospodarki hiszpańskiej w połowie XVI stulecia. Pogrążona w kryzysie Hiszpania zaczęła się upodabniać pod względem gospodarczym do krajów Europy Wschodniej: dominowało w niej rolnictwo, zaś uprzywilejowaną pozycję zajęła szlachta. Habsburgowie rządzili w kraju silną ręką, zwalczając wszelkie przejawy reformacji. „Heretyków”, czyli wyznawców innej religii niż rzymskokatolicka, władze uważały za wrogów państwa. Zwalczaniem reformacji zajmowała się inkwizycja, która posługiwała się niezwykle brutalnymi metodami. Habsburgowie, stosując cenzurę i ograniczanie kontaktów naukowych, odcięli kraj od wpływów zachodniej myśli naukowej. Niemcy. Ziemie niemieckie tworzyły trzon tzw. Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Formalnie w skład Rzeszy Niemieckiej wchodziły jeszcze Czechy, Niderlandy oraz włoskie posiadłości Habsburgów. Wprawdzie od 1438 r. władza cesarska należała do Habsburgów, ale ich wpływy w Niemczech były bardzo ograniczone. Wyboru cesarza dokonywali elektorzy. Wśród siedmiu elektorów znajdowali się najważniejsi książęta Rzeszy. Niemcy stanowiły w czasach wczesnonowożytnych dość luźny związek kilkudziesięciu państw, państewek oraz wolnych miast. Poszczególne części Niemiec bardzo różniły się między sobą poziomem rozwoju gospodarczego. Na przełomie XV i XVI w. Niemcy podzieliły się na dwa odrębne pod względem gospodarczym obszary, które rozgraniczała rzeka Łaba. W południowo-zachodniej części kraju zaczęła rozwijać się gospodarka kapitalistyczna, podczas gdy na północnym wschodzie dominowała gospodarka rolna oparta na pracy pańszczyźnianej chłopów. Problemy społeczne potęgowała jeszcze reformacja, która zdobyła sobie w Niemczech licznych zwolenników wśród przedstawicieli wszystkich grup społecznych. Posiadłości włoskie. Na przełomie średniowiecza i nowożytności Italia wciąż cieszyła się opinią politycznego i kulturalnego centrum Europy. Na Półwyspie Apenińskim rozkwitała kultura renesansu. Na początku XVI w. bogate miasta wciąż jeszcze czerpały ogromne zyski z handlu lewantyńskiego. Panowanie w Italii nadal gwarantowało przewagę na całym kontynencie. Włochy były jednak podzielone politycznie. To rozbicie sprawiło, że o wpływy w Italii rywalizowała Francja z Habsburgami. Zamożne miasta włoskie w wyniku zatargów wewnętrznych oraz wyniszczających wojen pomiędzy mocarstwami z pierwszej połowy XVI w. utraciły swoje znaczenie. Ponadto rozwój handlu oceanicznego sprawił, że handel lewantyński, źródło bogactwa miast włoskich, także podupadł. W dodatku ekspansja turecka ograniczyła możliwość korzystania ze szlaków śródziemnomorskich. Z tych powodów Morze Śródziemne stopniowo w czasach wczesnonowożytnych zamieniało się w obszar peryferyjny. Niderlandy. Jeden z najbogatszych, najbardziej ludnych i najsilniej zurbanizowanych obszarów nowożytnej Europy. Na stosunkowo niewielkim terytorium Niderlandów zamieszkiwało około 3 mln ludzi. Gęstość zaludnienia w połowie XVI w. była najwyższa w Europie i wynosiła 40 osób na 1 km2. W Niderlandach istniało 300 miast. Mieszkańcy północnych obszarów kraju, czyli Holandii i Zelandii, utrzymywali się przede wszystkim z handlu, a także działalności przemysłowej i rybołówstwa. Flandria i Brabancja położone w centrum kraju słynęły z silnych ośrodków przemysłowych. Prowincje południowe, obejmujące m.in. Luksemburg, miały charakter rolniczy. Ludność Niderlandów była bardzo zróżnicowana pod względem kulturalnym i językowym. Na północy przeważali germańscy Flamandowie, zaś na południu romańscy Walonowie. Ogromną rolę w gospodarce europejskiej pełniły wielkie centra handlowe i bankowe – Amsterdam i Antwerpia. Przedstawiciele wszystkich warstw społeczeństwa Niderlandów chętnie przechodzili w XVI w. na kalwinizm. Habsburgowie zdecydowanie występowali w obronie uprzywilejowanej pozycji Kościoła katolickiego. Franche-Comté. Część średniowiecznego Księstwa Burgundii. Franche-Comté to malownicza i górzysta kraina na pograniczu francusko-szwajcarskim na północny zachód od Alp. Ludność regionu posługiwała się głównie dialektem języka francuskiego. Architektura, obyczaje sztuka kulinarna i kultura przypominały tradycje szwajcarskie. Obszar w czasach nowożytnych pozostawał terytorium spornym pomiędzy Habsburgami a Francją. Ziemie we władaniu Ferdynanda I. Czechy. Posiadłości Habsburgów w Czechach odgrywały ważną rolę polityczną i gospodarczą. W kraju pomyślnie rozwijał się przemysł, zwłaszcza górnictwo i metalurgia oraz budownictwo. Jednakże dobra koniunktura zaczęła się załamywać w drugiej połowie XVI wieku. Wraz z wielkimi odkryciami geograficznymi Europejczyków dawne szlaki handlowe przebiegające przez Czechy straciły na znaczeniu. Do Europy docierały metale szlachetne zza oceanu, Czesi musieli zatem ograniczyć wydobycie w swoich kopalniach srebra, a metal ten stanowił znaczną część ich eksportu. Dodatkowo coraz bardziej wpływowa szlachta, w obawie przed konkurencją, ograniczała rozwój miast. Wzrost popytu na zboże w zachodniej części Europy wpłynął niekorzystnie na poziom życia chłopów zmuszanych do odrabiania pańszczyzny. Jednocześnie silne wpływy w kraju zdobywała reformacja. Dla Czechów przyjmowanie wyznań reformowanych wiązało się z walką o prawa narodowościowe i polityczne.
W siłę rosła szlachta, słabła zaś pozycja mieszczan. Zmagania o utrzymanie odrębności narodowej oraz politycznej łączyły się w Czechach z walką o swobody religijne. Habsburgowie w celu zwalczania reformacji sprowadzili do Czech jezuitów, konsekwentnie odmawiali też praw członkom wyznań reformowanych. W odpowiedzi protestanci czescy połączyli swoje siły przeciwko władcom. Węgry. Habsburgowie rywalizowali o wpływy na Węgrzech z Turcją. Ostatecznie zdołali utrzymać kontrolę jedynie nad stosunkowo niewielką, północno-zachodnią częścią kraju. Wśród Węgrów, począwszy od lat 30. XVI w., szybko rozprzestrzeniała się reformacja. Zwolenników zdobywały sobie nawet najbardziej radykalne jej odłamy, takie jak anabaptyzm i antytrynitaryzm. Habsburgowie skutecznie wspierali kontrreformację, przyjmując zasadę, że zasada tolerancji religijnej dotyczy jedynie szlachty.