Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą interaktywną i wykonaj kolejne polecenia.

Zapoznaj się z treścią mapy interaktywnej i wykonaj kolejne polecenia.

R1XmIoyUqCSju1
Mapa przedstawia zmiany granic Rzeczypospolitej w 17 wieku. Na rzecz Szwecji Rzeczypospolita utraciła Inflanty. Ziemie przyłączone do Rosji w pierwszej połowie 17 wieku to tereny na granicy z Cesarstwem Rosyjskim w okolicach miast Starodub i Biała. Ziemie przyłączone do Rosji po powstaniu Chmielnickiego to obszerny pas ciągnący się od Kijowa w dół na południe, zawierając miasta Hadzicz, Perejesław aż prawie do wybrzeża Morza Czarnego. Ziemie utracone na rzecz Turcji to był teren na granicy Rzeczypospolitej a Mołdawią i Jedysanem w Imperium Osmańskim i zawierał takie miasta jak Kamieniec Podolski, Biała Cerkiew i Korsuń. Opisane elementy mapy interaktywnej. Ziemie przyłączone do Szwecji. Fragment pokoju oliwskiego z 3 maja 1660 r.

IV. 1. Najjaśniejszy król i stany Królestwa Polskiego i W. Ks. Litewskiego na mocy niniejszego pokoju na wieczne czasy ustępują N. Królowi Szwedzkiemu, jego następcom królom i Królestwu Szwedzkiemu całe Inflanty za Dźwiną, które Szwecja podczas rozejmu dzierżyła i posiadała, jako też wszystkie części Inflant przed Dźwiną leżące i wyspę Runen, które także Szwecja dzierżyła i posiadała przez ciąg rozejmu. Król i Rzeczpospolita polska, żadnego prawa rościć też nie będą do Estonii i Ozylii. Z tej trony Dźwiny król i królestwo szwedzkie nie rozciągną granic posiadłości swojej w Kurlandii i Semigalii. Obie strony wyznaczą komisarzy dla rozgraniczenia krajów, komisja ta ma się zacząć w cztery tygodnie po podpisaniu traktatu, a we dwa tygodnie się ukończy.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 39, Panowanie Jana Kazimierza, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1923. Ziemie przyłączone do Rosji w I poł. XVII w. Fragment rozejmu w Dywilinie z 11 grudnia 1618 r.

W zamian za uzyskanie pokoju oddano Polakom następujące zamki i miasta: Smoleńsk, Biała, Rosławl, Drohobuż, Sierpiejsk, Trubeck, Nowogród Siewierski z ziemiami na tym i na tamtym brzegu Desny, dalej Czernichów, Monastersk. Polacy zaś mają zwrócić Borysów, Kozielsk, Możajsk, Mieszczersk i Wiaźmę z okolicą. W zamian za zwrot tych zamków Moskwa wyda Starodub, Poczajów, Popową Górę, Newel, Siebież, Krasnę (wymienione grody są na pograniczu polsko-rosyjskim w dorzeczu górnego i środkowego Dniepru), ziemie toropiecką i wieliską. Wszystkie zaś zamki i miasta z działami i całym wojennym aparatem mają być wydane, ziemie zaś z mieszkańcami, wyjąwszy kupców, którym pozostawia się wolność wyemigrowania. Michał nie ma używać tytułu inflanckiego, smoleńskiego, ani czernichowskiego, które według większej słuszności królowi Zygmuntowi się należą. Polacy mają zwrócić obraz św. Mikołaja Cudotwórcy, wywieziony z Możajska.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 36, Od Rokoszu Zebrzydowskiego do wojen kozackich, oprac. K. Tyszowski, Kraków 1923. Ziemie przyłączone do Rosji po powstaniu Chmielnickiego. Fragment rozejmu andruszowskiego z 30 stycznia 1667 r.

III. A które grody i ziemie w tej przeszłej wojnie są od Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego zawojowane i zostają pod władzą i dzierżeniem Jego Carskiej Wysokość: to jest Smoleńsk ze wszystką siewierską ziemią i z grodami i z ujazdami [tj. ziemiami], które z tego kraju od witebskiego i od połockiego i do Inflant i do lucińskiego ujazdu do Smoleńska, […] a z drugiego kraju gdzie są siewierskie grody, około Czernichowa wszystkie grody i ziemie, jakimikolwiek nazwiskami i uroczyszczami nazwane, zostawać mają wszystkie w stronie Jego Carskiej Wysokości. […]
IV. I to warujemy, że żadna nad Kozakami ukraińskimi, z tej strony Dniepru od Peresławia będącymi, pomsta czynioną być nie ma o to, że się niektórzy w stronę Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej udawali. W tych Kozaków z drugiej strony rzeki Dniepru od Kijowa będących, Jego Carska Wysokość od przysięgi sobie na poddaństwo uwalnia i w protekcję swoją przyjmować, ani do miast i grodów tam będących ustępować się, przez wszystek czas ten przymierny nie będzie i nie każe. A wzajem Jego Królewska Mość tych Kozaków z drugiej strony Dniepru rzeki, od Peresławia będących w protekcje swoją przyjmować i do miast i grodów tam będących wstępować się przez te przymierne lata nie będzie i nie każe.
VII. A sam gród Kijów […] w stronę Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej ma być oddany i oczyszczony przed pierwszą o wieczny pokój komisją, w tych przymiernych latach przypadającą, to jest w dwie lecie od teraźniejszego traktatu, rachując w roku przyszłym 1669, w miesiącu aprilu [tj. w kwietniu], dnia 15, według nowego kalendarza przypadającym.

Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 39, Panowanie Jana Kazimierza, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1923. Ziemie utracone na rzecz Turcji. Fragment rozejmu w Żurawnie z 7 kwietnia 1678 r.

Art. 6. Ukraina wzięta w dawnych swych granicach stosownie do wyrazów świętej ugody, ma być ustąpiona Kozakom, poddanym mojej najwyższej Porcie, bez żadnej sprzeczki w tej mierze, wyjąwszy dwie forteczki: Białą Cerkiew i Pawołocz, które lubo znajdują się w granicach Ukrainy, lecz mając wzgląd, że były dotąd w rękach polskich, moje najwyższa Porta chce przez szczególną łaskę pozwolić, żeby zostały pod ich panowaniem z okolicą do nich należącą. Lecz żeby pod tym pozorem ani na cal jeden nie rozszerzali się za granice oznaczone tym dwom forteczkom i ich okolicy. Na ten koniec moja najwyższa Porta wyznaczy i pośle komisarzów dla oznaczenia i odnowienia dawnych granic Podola, równie jak dla uregulowania terytorium, należącego do tych dwóch forteczek nazwanych Biała Cerkiew i Pawołocz, które, jako to już powiedziało się, zostaną, lubo w granicach Ukrainy, pod panowaniem polskim.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 40, Polska w okresie wojen tureckich, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1924.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Wskaż, które z przywołanych wyżej postanowień traktatowych nie weszły ostatecznie w życie. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do własnej wiedzy, tekstów źródłowych oraz mapy politycznej regionu.

Podaj, które z przywołanych wyżej postanowień traktatowych nie weszły ostatecznie w życie. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do własnej wiedzy, tekstów źródłowych oraz mapy politycznej regionu.

RsItuSQwb4ZpT
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Rozstrzygnij, czy wynik wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. był dowodem jej potęgi, czy słabości. Uzasadnij odpowiedź.

RNyxzKo9tsAd2
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).