Mowa króla polskiego na sejmie w 1661 r.
Konsyderując ja tedy, iż to już od dwóchset lat z linii macierzystej, a od siedmiudziesiąt z ojczystej, dom mój wolnymi waszmościów głosami na tym tronie jest posadzony; żem i sam w tej ojczyźnie zrodzony, wychowany i od waszmościów obrany panuję, […] żebym ja mógł i po śmierci mojej, na wdzięczne wspomnienie zasłużywszy, w sercach waszmościów trwać, przewiódłszy waszmościów przez zachęcenie i zezwolenie moje do wolnej elekcji, która tylko za żywota mojego przedsięwzięta, istotnie wolną być może […]. Nie potrzeba waszmościom wywodzić, co wszystkim wiadomo, jakie są korzyści elekcji, a jakie niebezpieczeństwa bezkrólewia. […] W dawnych bowiem czasach większa była prostota i szczerość i sprawiedliwość w przodkach naszych; nie znaliśmy się na interesach i względach panów cudzoziemskich, a dopiero na fakcjach. Oni też nie przejrzeli bogactw naszych, przyjaźń naszą lekceważyli. Na ten czas wojsk żadnych zaciągowych nie było; o borgowej służbie i z niej idącej konfederacji nigdy nie słychano; nie było niebezpieczeństwa, żeby jedna strona drugiej przemocą wpychała na tron pana; a lubo by to bywało, nie trzeba się było bać, żeby nas sąsiedzi między siebie rozerwali.
Obecnie, niestety! (o gdybym był fałszywym prorokiem) wszystkie te nieszczęścia zagrażają z coraz większą pewnością i obawiać się należy, iż bez takiej elekcji stanie się Rzeczpospolita łupem okolicznych narodów. Moskwa i Ruś odwołają się do ludów jednego z nimi języka i Litwę dla siebie przeznaczą; granice Wielkopolski staną otworem dla Brandenburczyka, a przypuszczać należy, iż o całe Prusy certować zechce, czy przez ugodę ze Szwedami, czy przez wojnę na własnym teatrze; zresztą dom austriacki, spoglądający łakomie na Kraków, nie opuści dogodnej dla siebie sposobności i przy powszechnym rozgrywaniu państwa nie wstrzyma się od zaboru.

B Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 17, Upadek międzynarodowego znaczenia polski w wieku XVII–XVIII, oprac. Z. Libiszowska, Warszawa 1960, s. 8.