Markowianie ratujący Żydów
Markowanie ratujących Żydów
Przykładowe scenariusze zajęć do filmu dydaktycznego
Projekt edukacyjny „Rodzina Ulmów” realizowany we współpracy Ośrodka Rozwoju Edukacji z Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej
im. Rodziny Ulmów w Markowej.
Opracowanie: Katarzyna Łysak.
Redakcja merytoryczna: Agnieszka Karczewska‑Gzik, Marcin Chorązki, Marcin Karkut.
Redakcja i korekta: Elżbieta Gorazińska.
Projekt okładki, layout, redakcja techniczna i skład: Wojciech Romerowicz.
Zdjęcie na okładce: Artur Wyroślak.
© Ośrodek Rozwoju Edukacji
Wstęp
Przekazujemy Państwu materiały dydaktyczne przybliżające historię wsi Markowa oraz jej mieszkańców. Wieś ta nie byłaby postrzegana jako wyjątkowa, gdyby nie fakt, że 24 marca 1944 r. niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie rozstrzelali rodzinę Ulmów – Wiktorię, będącą wówczas w zaawansowanej ciąży, Józefa oraz ich sześcioro dzieci, a także ośmioro Żydów, którym Ulmowie przez około półtora roku udzielali pomocy, ofiarowując im nie tylko mieszkanie, żywność, lekarstwa czy ubranie,
ale także coś szczególnego: poczucie godności osobistej.
Historia ta stanowi najbardziej heroiczny przykład bezinteresownej pomocy Polaków obywatelom polskim narodowości żydowskiej, osobom ściganym i wykluczonym przez okupantów niemieckich, która zakończyła się bestialskim mordem dokonanym na bezbronnych – zginęło siedemnaście osób.
Po przeprowadzeniu akcji likwidacji gett na wolności pozostali nieliczni Żydzi szukający pomocy wśród Polaków. Część Polaków, pomimo zagrożenia śmiercią swoją i swoich najbliższych, podjęła się ratowania tych spośród żydowskich mieszkańców Generalnego Gubernatorstwa, którzy o to poprosili. Ludzie ci zwracali się do znajomych, przyjaciół, sąsiadów w nadziei na przetrwanie. Ci najodważniejsi ryzykowali, często nie oczekując w zamian niczego cennego. Wśród nich znaleźli się też markowianie.
Celem zajęć jest przedstawienie kalejdoskopu postaw umożliwiających przetrwanie nielicznym żydowskim uciekinierom z gett oraz konsekwencji tych postaw, od męczeńskiej śmierci, jak w przypadku rodziny Ulmów i ich żydowskich znajomych,
do szczęśliwego zakończenia – zwieńczonego nadaniem odważnym Polakom tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem [czyt.: jad waszem] w Jerozolimie, m.in. rodzinom z Markowej: Cwynarów, Szylarów i innych.
Poziom zajęć: szkoła podstawowa
Temat: Markowanie ratujących Żydów
Cel ogólny
Zapoznanie się z różnorodnymi formami udzielania pomocy Żydom.
Cele operacyjne
Uczeń:
porządkuje informacje za pomocą metody rybiego szkieletu,
wymienia różnorodne formy niesienia pomocy Żydom,
podaje przykłady grup lub osób ratujących Żydów,
korzysta z filmu edukacyjnego jako źródła wiedzy.
Metody, techniki, formy pracy
praca indywidualna,
dyskusja,
rybi szkielet.
Środki dydaktyczne
film edukacyjny,
schemat rybiego szkieletu,
tablica i markery.
Przebieg zajęć
Po przeprowadzeniu czynności porządkowych nauczyciel prezentuje uczniom film edukacyjny Markowianie ratujący Żydów.
Po projekcji filmu nauczyciel rysuje na tablicy schemat rybiego szkieletu (załącznik 1). Prosi uczniów o uzupełnienie go w zeszytach przedmiotowych. W „głowie” ryby znajduje się zagadnienie do omówienia, czyli ratowanie Żydów. Na głównych „ościach” należy wpisać grupy lub osoby ratujące Żydów, a na poprzecznych „ościach” wypisać formy udzielanej pomocy.
Po zakończeniu pracy indywidualnej nauczyciel omawia z uczniami zagadnienie, uzupełniając ewentualne braki.
Podsumowanie zajęć
Nauczyciel zadaje pytanie otwarte: Jakie wartości mogły przyświecać grupom
lub osobom udzielającym pomocy Żydom?
Komentarz dydaktyczny
Zajęcia zostały skonstruowane w sposób, który pokazuje różnorodne formy udzielania pomocy Żydom. Warto zwrócić uwagę nie tylko na udzielanie schronienia, ale także na wsparcie w postaci żywności, lekarstw, opieki nad dziećmi i sierotami. Ważnym elementem lekcji jest pokazanie, że poza Ulmami inni mieszkańcy Markowej także ratowali Żydów.
Załącznik 1. Schemat rybiego szkieletu
Poziom zajęć: szkoła ponadpodstawowa
Temat: Markowanie ratujących Żydów
Cel ogólny
Zapoznanie się z różnorodnymi formami udzielania pomocy Żydom oraz wynikającymi z tego konsekwencjami.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia przyczyny i skutki ratowania Żydów,
wymienia różnorodne formy niesienia pomocy Żydom,
podaje przykłady grup lub osób ratujących Żydów,
korzysta z filmu edukacyjnego jako źródła wiedzy,
analizuje problem i szuka innych jego rozwiązań.
Metody , techniki, formy pracy
praca zbiorowa,
praca indywidualna,
analiza przypadku,
dyskusja.
Środki dydaktyczne
film edukacyjny,
tablica i markery.
Przebieg zajęć
Po przeprowadzeniu czynności porządkowych nauczyciel prezentuje uczniom film edukacyjny Markowianie ratujący Żydów.
Po zakończeniu projekcji filmu nauczyciel zapisuje na środku tablicy pytanie: Czego dokonali Ulmowie? [ratowali Żydów]. Następnie poleca uczniom zastanowić się nad przyczynami tej sytuacji. Pomysły uczniów należy zapisać powyżej postawionego pytania, a następnie wskazać skutki działań podjętych przez rodzinę Ulmów [tragiczna śmierć], też zapisując je.
Podsumowanie zajęć
Nauczyciel oddziela na tablicy linią to, co zostało już zapisane, a następnie proponuje dyskusję na temat: Co można byłoby zrobić, aby uniknąć tragicznej śmierci Ulmów?
Komentarz dydaktyczny
Zajęcia zostały skonstruowane w sposób umożliwiający ukazanie różnorodnych form udzielania pomocy Żydom. Warto zwrócić uwagę nie tylko na udzielanie schronienia osobom potrzebującym, ale także na wsparcie w postaci żywności, lekarstw, opieki nad dziećmi i sierotami. Najistotniejsze jest dokonanie analizy przypadku rodziny Ulmów, jako reprezentanta szerokiej grupy osób ratujących Żydów. Metoda ta pozwala dostrzec przyczyny oraz skutki podejmowanych działań, daje także możliwość zastanowienia się nad tym, co można było zrobić, aby uniknąć tragicznej śmierci Ulmów.