Maszyna. Rewolucja naukowo-techniczna
Elektryczność
Historia badań nad zjawiskiem elektryczności sięga schyłku XVIII wieku, nie od razu jednak znalazła ona zastosowanie praktyczne. Przełom przyniosły dopiero lata 20. XIX wieku, kiedy odkryto magnetyczne właściwości prądu. W 1831 Anglik Michael Faraday, prowadząc doświadczenia nad związkiem między elektrycznością i magnetyzmem, czyli elektromagnetyzmem, zdołał wytworzyć prąd elektryczny w polu magnetycznym (nazywając go indukcją elektromagnetyczną). Odkrycie to legło u podstaw wszystkich późniejszych wynalazków. Niemal natychmiast po odkryciu zjawiska indukcji powstała we Francji pierwsza prądnica, a pod koniec lat 50. XIX wieku – pierwszy akumulator ołowiowy.
W II połowie XIX wieku prąd stał się dobrem ogólnie dostępnym, a koszty jego uzyskania sukcesywnie malały. W 1882 roku pod kierunkiem Thomasa EdisonaThomasa Edisona, wszechstronnego amerykańskiego wynalazcy, zbudowano w Nowym Jorku pierwszą na świecie miejską elektrownię. Uzyskany w niej prąd przesyłano za opłatą publicznym i prywatnym użytkownikom, siecią przewodów wysokiego napięcia. Wkrótce kolejne miasta – Mediolan, Petersburg, Berlin – uruchomiły podobne elektrownie. Do wytwarzania elektryczności stosowano energię wodną, wytwarzaną przez coraz doskonalsze turbiny wodne lub węgiel. Symbolem tej epokowej przemiany stała się udoskonalona przez Edisona w 1879 roku żarówka. Nad jej skonstruowaniem pracowano od kilkudziesięciu lat. Aby umieszczone w środku włókno się nie zużywało zbyt szybko, Amerykanin wytworzył w niej próżnię. Rok później rozpoczął jej produkcję handlową. Tym samym zakończyła się era oświetlenia naftowego i gazowegonaftowego i gazowego.
Thomas Edison był jednym z najbardziej twórczych ludzi na świecie. W 1876 w Menlo Park w stanie New Jersey zbudował wielkie laboratorium, w którym wraz z zespołem pracowników opracowywał kolejne wynalazki. Było ono pierwszym w świecie przemysłowym instytutem badawczym. Edison sygnował swoim nazwiskiem ponad… 1000 patentów. Mimo ogromnej sławy i zaszczytów, jakich doświadczył, w życiu prywatnym pozostał człowiekiem skromnym.
Detronizacja pary
Od przełomu lat 30. i 40. XIX wieku Europę i Stany Zjednoczone zaczęła pokrywać stale rozrastająca się sieć kolei żelaznej. Innowacje techniczne przyczyniały się do postępu techniki parowej. W parowozach wprowadzano wiele ulepszeń, które zwiększyły moc trakcji parowej. W żegludze morskiej na coraz większą skalę wykorzystywano parowce. Ledwie jednak ówczesne społeczeństwa przyzwyczaiły się na dobre do widoku dymiących lokomotyw i żelaznych statków bez żagli, gdy silnik parowy zyskał aż dwoje konkurentów: silnik elektryczny (1840) i spalinowy (w 1876 roku).
W 1840 roku skonstruowano pierwszy silnik elektryczny. Już w kilka lat później zaczął być on wykorzystywany w przemyśle do napędu maszyn. Równolegle postępowały prace nad silnikiem spalinowym, którego pierwszy – gazowy – egzemplarz z zapłonem elektrycznym powstał w 1860 roku. Był on mało wydajny, chodził nierówno i często się zatrzymywał, nie odegrał więc większej roli w dziejach techniki. Przełomową konstrukcję zaprojektował dopiero w 1876 roku Niemiec Nikolaus Otto. Stworzył czterosuwowy silnik spalinowy ze sprężaniem mieszanki i zapłonem elektrycznym. Napędzał go kontrolowany wybuch mieszanki powietrza i oparów paliw. Był to cichy i niezawodny mechanizm, przez wielu uważany za największe osiągnięcie w dziedzinie budowy maszyn cieplnych od czasów WattaWatta. W ten sposób przełamał on trwający od schyłku XVIII wieku technologiczny monopol Brytyjczyków w tej dziedzinie. Dekadę później, w 1886 roku, silnik ów udało się jeszcze ulepszyć, zwiększając ilość obrotów na minutę: niezależnie od siebie dokonali tego niemieccy inżynierowie Karl BenzBenz i Gotlieb DaimlerDaimler. Szczytowym osiągnięciem tej epoki był wysokoprężny silnik spalinowy Rudolfa DieslaDiesla z 1895 roku, mogący pracować na każdym praktycznie paliwie.
Dzięki prowadzonym już od 1854 roku prowadzonym przez lwowskiego farmaceutę Ignacego Łukasiewicza badaniom nad wydobyciem i przetwórstwem ropy naftowej, stała się ona podstawowym paliwem wykorzystywanym w silnikach spalinowych.Na początku XX wieku ropa była, oprócz węgla, najbardziej poszukiwanym surowcem energetycznym.
Największy problem cywilizacji przemysłowej
W epoce rewolucji naukowo‑technicznej ropa stała się surowcem niezwykle pożądanym i takim pozostała do dziś. Wraz z rozwojem transportu drogowego jednym z głównych produktów uzyskiwanych z ropy stała się wszak benzyna… W II połowie XIX wieku nastąpił rozwój górnictwa naftowego. W 1854 roku Ignacy Łukasiewicz zbudował pierwszą kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna. Obecnie znajduje się tam Muzeum Przemysłu Naftowego. Za początek współczesnego górnictwa naftowego przyjmuje się wywiercenie w 1859 roku pierwszego szybu naftowego w USA (w Pensylwanii). Kilka lat później eksploatację ropy naftowej podjęto w Rosji (Baku), Kanadzie i Rumunii, a w końcu XIX wieku — w Indonezji i Iranie.
Obawa o wyczerpanie zasobów ropy towarzyszy ludziom od samego początku jej przemysłowej eksploatacji. W Pensylwanii juz w 1859 roku powołano zespół, który miał oszacować, jak długo z taką wydajnością da się eksploatować tamtejsze złoża. W 1919 roku, kiedy amerykański przemysł samochodowy wyprodukował już kilka milionów samochodów, Federalne Biuro Kopalń ogłosiło, że w ciągu najbliższych pięciu lat wydobycie osiągnie swoje apogeum i zacznie spadać. W połowie lat trzydziestych XX wieku w Szwajcarii, na pierwszym nieformalnym światowym szczycie przedstawicieli przemysłu naftowego i geologów, przesunięto tę granicę do… połowy XX wieku. A tymczasem dzisiaj, w drugiej dekadzie XXI wieku światowy przemysł naftowy jest najlepiej zorganizowaną i najbardziej wydajną branżą. Równocześnie jednak druga połowa XX wieku przyniosła spekulacje cenami ropy na skalę już światową oraz… wojny o kontrolę nad złożami ropy i sposobami jej dystrybucji. Nic dziwnego, skoro od 1859 do końca 2005 roku świat wydobył już ok. 145,5 mld ton tego surowca. Co więcej, złoża ropy naftowej są rozmieszczone nierównomiernie. Według danych z 2002 roku 75% zasobów ropy naftowej znajduje się na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Łacińskiej, Azji i na obszarze pacyficznym.
Nauka nie daje jasnej odpowiedzi w kwestii istniejących w świecie zasobów ropy naftowej. A to dlatego, że od początku funkcjonują niemal równolegle dwie teorie dotyczące jej pochodzenia. Pierwsza, organiczna, mówi o tym, że ropa jest produktem rozkładu i przekształceń mikroorganizmów, które żyły przed milionami lat. Jeśli kierować się tymi założeniami, to można przyjąć, że świat będzie miał zapewnioną ropę „tylko” do 2050 roku i zapas najwyżej jeszcze 60 mld ton na dalsze lata (w tych szacunkach nie uwzględniono trudnej do uzyskania i przeróbki ropy zmagazynowanej w łupkach i piaskach bitumicznych, której jest znacznie więcej od tego, co znajduje się w złożach klasycznych). Druga teoria, nieorganiczna, zakłada, że ropa powstała w jądrze Ziemi na skutek reakcji węglików metali z wodą, czyli tworzy się na bieżąco we wnętrzu skorupy ziemskiej i migruje do jej warstw przypowierzchniowych. Gromadzi się w nich, jeśli tylko napotka sprzyjające temu warunki. A więc ropy nie zabraknie nam dopóki będzie trwała Ziemia.
Na podstawie artykułu: Jacek Balcewicz, Zasoby ropy naftowej, Ecoeurope.eu.
Zapoznajcie się z powyższymi informacjami. Zaznaczcie w tekstach przydatne Wam fakty i argumenty. Przedyskutujcie na forum klasy kwestię: Gdyby zabrakło ropy naftowej... Czy czeka nas surowcowa katastrofa? (możecie to zagadnienie sformułować inaczej). Potraficie znaleźć inne argumenty na rzecz optymistycznej lub pesymistycznej wizji dalszych losów cywilizacji przemysłowej? Widzicie inne rozwiązania tego problemu? Jak może wyglądać świat bez ropy?
Nowe środki lokomocji
Udoskonalone silniki spalinowe wpłynęły znacząco na rozwój nowego środka motoryzacji – samochodu (nazywanego wówczas automobilem). Narodził się on w Europie w 1886 roku, kiedy to swoje prototypowe pojazdy mechaniczne skonstruowali niezależnie od siebie niemieccy konstruktorzy Karl Benz i Gotlieb Daimler. Od 1902 roku wszystkie samochody produkowane w przedsiębiorstwie Daimlera ukazywały się pod marką Mercedes (nazwa pochodziła od imienia córki jednego z przedstawicieli firmy). Prawdziwą kolebką motoryzacji była Francja, gdzie powstało mnóstwo niewielkich wytwórni samochodowych, a od 1894 roku zaczęto organizować wyścigi automobilowe i gdzie duch konkurencji sprzyjał pracom nad udoskonaleniem konstrukcji samochodu. Światowa ekspansja samochodu rozpoczęła się jednak z chwilą rozwinięcia jego produkcji w Stanach Zjednoczonych. Na początku XX wieku w założonej przez Henry’ego Forda wytwórni ruszyła masowa produkcja samochodów Ford model T. W 1913 w fabryce Forda zastosowano pierwszą ruchomą taśmę montażową, co pozwoliło na znaczną obniżkę ceny samochodu. Podobno mawiał on, że klient może u niego kupić samochód w dowolnym kolorze, pod warunkiem, że będzie to kolor czarny.
Porady dla automobilistów
Po zapoznaniu się z budową ówczesnego samochodu przeczytaj:
porady z 1905 roku autorstwa francuskiego propagatora i publicysty samochodowego, L. Baudry de Sauniera (tekst A);
zalecenia Cesarskiego Automobilklubu z 1908 roku (tekst B).
Jakie niebezpieczeństwa czyhały na automobilistów? Pamiętając o osiągnięciach ówczesnej techniki, zaznacz te wskazówki, które uznajesz za szczególnie cenne. Znajdź uzasadnienie dla tych porad, które z dzisiejszego punktu widzenia wydają Ci się zabawne. Dlaczego dla ludzi tamtej epoki mogły one być istotne? Czego możesz się dowiedzieć o ich sposobie myślenia na podstawie tych tekstów źródłowych?
Tekst A
Wiek XIX w źródłachTeraz wjeżdżamy na ostry zakręt drogi. Zmniejszamy więc prędkość, obiema rękoma trzymamy koło kierownicze i skręcamy. Obie stopy naciskają pedały sprzęgła i hamulca, albowiem należy lekko hamować. Nie trzeba na zakręcie zmieniać biegu na niższy, gdyż wymagałoby to zdjęcia ręki z koła kierowniczego i wtedy kierowalibyśmy samochodem niepewnie. Co do zmiany biegu, to należy biegi w ogóle zmieniać jak najrzadziej, aby uniknąć związanego z tym znacznego hałasu i zużycia kół zębatych w skrzynce biegów. […] W czasie jazdy na zakręcie wychylamy się całym ciałem w stronę wewnętrzną zakrętu, aby przeciwdziałać sile odśrodkowej. Teraz wyprowadzamy samochód z zakrętu na prostą drogę. Powoli więc zwalniamy pedał sprzęgła i całkowicie puszczamy pedał hamulca, ewentualnie nawet dajemy wczesne zapalanie. […] Jeżeli jednak jedziemy na krótkiej odległości, aby znaleźć się w towarzystwie lub odwiedzić znajomych, wkładamy tylko płaszcz ochronny i nie obawiamy się, że zabrudzimy wizytowe ubranie i białą bieliznę. Jedynie cylinder należy zdjąć z głowy i wieźć go w pudle na kapelusze. […] Co się tyczy kur i kaczek, to automobilista powinien przed kurą ciągnąć za hamulec. Ze względu na władze, które wciąż są jednak mocniejsze od automobilistów, zaleca się najusilniej zatrzymywać samochód przed kurami.
Wiek XIX w źródłach, s. 481.
Tekst B
Wiek XIX w źródłachW razie zbliżania się samochodu do koni należy podczas powolnego wymijania wołać je uspokajającymi wyrazami. Głos ludzki daje koniom spokój i bezpieczeństwo. Jeżeli koń nie chce przejść obok samochodu, nawet gdy silnik jest zatrzymany, bierze się go za uzdę przy pysku i prowadzi, głaszcząc go i pogwarzając do niego. Wtedy koń uspokaja się i przekonuje po namyśle, że ta „rzecz” nie jest wcale taka straszna, jak mu się to wprzódy zdawało. Najlepiej takie przeprowadzanie powtórzyć z koniem kilkanaście razy, aby koń miał okazję obejrzeć sobie samochód ze wszystkich stron.
Wiek XIX w źródłach, s. 481.
Pod koniec XIX wieku wielki postęp dokonał się także w dziedzinie aeronautyki. Już sto lat wcześniej rozpoczęto eksperymenty z balonami, że w zbyt dużym stopniu są one zdane na łaskę wiatrów, by znaleźć zastosowanie praktyczne jako środek transportu. W XIX wieku baloniarstwo stało się rozrywką, i sprowadzało się do pokazów urządzanych przez zawodowych aeronautów w większych miastach Europy i Stanów Zjednoczonych. Balony nie zrobiły także kariery jako środek bojowy, choć próby takie podejmował Napoleon, a także armia austriacka w czasie Wiosny Ludów. Dopiero skonstruowanie lekkich silników zmieniło tę dziedzinę. W 1895 roku powstał pierwszy sterowiec szkieletowy – czyli wyposażony w napęd balon – stworzony przez niemieckiego pilota i konstruktora lotniczego Ferdinanda Zeppelina. Swój pierwszy lot odbył on w 1900 roku, a od 1910 roku tzw. zeppelinyzeppeliny były używane do przewozów pasażerskich. Jako popularny środek transportu zostały zdetronizowane dopiero w latach 30. XX wieku przez samoloty pasażerskie, dużo bardziej od nich bezpieczne.
Dziedzinę lotnictwa rewolucjonizowali dopiero bracia WrightWright. Pierwszy lot ich napędzanego silnikiem samolotu miał miejsce w dniu 17 grudnia 1903 roku. Sześć lat później, w 1909 roku, francuski pionier lotnictwa Louis BlériotLouis Blériot wyruszył samolotem w podróż nad kanałem La Manche. Na ten rok datuje się początek ery lotnictwa. Wkrótce przedsiębiorczy Francuz założył wytwórnię pierwszych produkowanych seryjnie samolotów.
Podaj nazwę samolotu skonstruowanego przez braci Wright.
Dźwięk na nowo zapisany
Od czasu wynalezienia pisma w połowie IV tysiąclecia przed naszą erą nie znano żadnego poza alfabetem sposobu na utrwalenie słów. W epoce średniowiecza, przed VIII wiekiem, wynaleziono zapis nutowy. Jednak dopiero w XIX wieku opracowano metody mechanicznego zapisywania dźwięku. Równie wielkim sukcesem techniki zachodniej stało się opanowanie umiejętności przekazywania go na odległość w czasie rzeczywistym.
Nim to nastąpiło, elektryczność zrewolucjonizowała inny wynalazek – telegraf optyczny, nazywany również semaforowym, używany od schyłku XVIII wieku. Pozwalał on przekazywać informacje z jednej stacji do drugiej, znajdującej się w zasięgu wzroku, za pomocą umownych znaków nadawanych za pośrednictwem ruchomych dźwigni, znajdujących się na dachu każdej ze stacji. W 1837 roku amerykański artysta malarz Samuel MorseSamuel Morse [czyt. samiul mors] skonstruował odmienny rodzaj telegrafu, którego działanie polegało na zamykaniu i przerywaniu obwodu elektrycznego na dłuższe lub krótsze chwile. Wprowadził też do obiegu alfabet, którego znaki kodowano specjalnymi zestawami kropek i kresek. Amerykański wynalazek wkrótce na dobre zadomowił się także w Europie.
Samuel Morse zbudował pierwszy aparat telegraficzny i wkrótce opracował specjalny zestaw kodów, nazywanych od jego nazwiska alfabetem Morse’a. Poszukaj informacji o podstawowych znakach tego alfabetu, a następnie zakoduj swoje nazwisko i prześlij je smsem lub emailem do wybranej osoby.
Tymczasem w Anglii dwa lata po wynalazku Morse’a poprowadzono pierwszą kolejową linię telegraficzną. W II połowie XIX wieku linie takie stały się nieodłącznymi towarzyszkami wszelkich szlaków kolejowych świata . Od połowy XIX wieku rozbudowa sieci telegraficznej zaczęła obejmować także linie podmorskie. W ten sposób „okablowano” kanał La Manche, połączono drutem telegraficznym Korsykę z Sardynią czy Tulon z Korsyką i Algierem. W 1866 roku, po kilkunastu latach starań, udało się zainicjować trwałe transatlantyckie połączenie telegraficzne. Akcję kładzenia kabla na dnie oceanu przeprowadzono z pokładu największego na świecie żelaznego statku parowego, Great Eastern.
Już wkrótce miało się okazać, że możliwe jest przekazanie czegoś więcej, niż tylko zakodowanych systemem Morse’a informacji. Tym czymś był ludzki głos… Pomysł telefonu narodził się na początku lat 60. w Niemczech, ale wykorzystano go do przekazywania muzyki i regularnych dźwięków. Prawdziwy telefon, umożliwiający rozmowę na odległość skonstruował w 1876 roku Amerykanin Graham Bell. Działał on na zasadzie przetworzenia głosu na sygnał elektryczny w mikrofonie i odwrócenie tego procesu w słuchawce. Wkrótce udoskonalił go Edison, który był także twórcą fonografu (w roku 1877), jednego z pierwszych aparatów służących do zapisywania i odtwarzania dźwięków. Dekadę później, w 1887 roku, emigrant z Niemiec, Emil Berliner skonstruował gramofon i wkrótce opracował metodę produkcji płyt gramofonowych na masową skalę.
W następnych latach powstał kolejny wynalazek pozwalający na emisję głosu i dźwięku bez konieczności sięgania po telefon, a przy tym tańszy i skuteczniejszy. Krokiem milowym w tej dziedzinie były ustalenia Szkota, Jamesa Maxwella, twórcy elektromagnetycznej teorii światła. Uważał on, że istnieją niewidoczne fale elektromagnetyczne, które przenoszą elektryczność w przestrzeni. W 1883 roku niemiecki inżynier Heinrich Hertz rzeczywiście udowodnił istnienie tych fal, które były w stanie przeniknąć przez wszystkie przeszkody i rozchodziły się w przestrzeni z prędkością światła (czyli 300 tysięcy kilometrów na sekundę). Nie próbował jednak znaleźć praktycznych zastosowań dla swojego odkrycia. Zjawisko to wykorzystał natomiast fizyk włoski, pionier radiotelegrafii Guglielmo MarconiGuglielmo Marconi, konstruując telegraf bezprzewodowy, służący do przesyłania sygnałów na odległość. Ukoronowaniem jego prac nad radiem – nazywanym wówczas „telegrafem bez drutu” – było uzyskanie w 1901 roku łączności radiowej przez Atlantyk. W tym czasie niezależnie od siebie radio skonstruowali Serb Nikola Tesla i Rosjanin Aleksander Popow. Jednak to Marconi za swoje osiągnięcia został uhonorowany w 1909 roku Nagrodą Nobla.
Utrwalanie świata
W XIX wieku Europejczykom i Amerykanom udało się przekroczyć ograniczenia, jakie narzucały czas i przestrzeń. Stało się to nie tylko za sprawą rewolucyjnych dokonań w dziedzinie transportu i łączności. Równie przełomowym wynalazkiem była fotografia. Jej twórcą był Joseph Nicéphore NiépceJoseph Nicéphore Niépce. Dzięki urządzeniu zwanemu camera obscura zdołał on w 1826 roku utrwalić widok z okna swojego pokoju – czyli wykonać zdjęcie – w miejscowości Gras w środkowej Francji. Czas naświetlania… wynosił kilka godzin, a ostrość i czytelność obrazu były niewielkie. Jednak był to krok milowy. O osiągnięciach Niépce'a dowiedział się malarz i scenograf Louis Daguerre, prowadzący wówczas podobne doświadczenia, i w 1829 podjęli współpracę. Po rychłej śmierci Niépce'a Daguerre stworzył udoskonaloną formę fotografii, między innymi znacznie skracając czas naświetlania, i nazwał ją dagerotypią.
Pierwszy zachowany dagerotyp przedstawia fragment Paryża: bulwar Temple, leżący w miejscu zburzenia osławionego więzienia z okresu rewolucji francuskiej. Długi, bo 8‑godzinny czas naświetlania sprawił, że na fotografii nie utrwaliła się żadna postać oprócz człowieka przez dłuższą chwilę zajętego poprawianiem (czyszczeniem?) buta. Jest to prawdopodobnie pierwsze zdjęcie postaci ludzkiej.
W 1839 roku Daguerre zdołał zainteresować fotografią francuskich uczonych, prezentując wynalazek na spotkaniu Akademii Nauk i Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu. Dagerotypia wzbudziła olbrzymie zainteresowanie, a jej twórca oraz spadkobiercy Niépce'a otrzymali od rządu francuskiego stałe państwowe pensje.
W czasie, gdy Daguerre święcił triumfy, Brytyjczyk William Fox Talbot wynalazł odmienną metodę tworzenia fotografii, nazywając ją kalotypią. Fotografie wykonane tą metodą (umieszczone nie na metalowej płytce, lecz na papierze) były mniej ostre. Talbotowi zawdzięczamy wynalezienie negatywu i możliwość nieograniczonego powielania odbitek. Ostatecznie negatywowo‑pozytywowy sposób otrzymywania fotografii wygrał z dagerotypem. Obie metody, co istotne, wymagały pozostawania w bezruchu.
W dalszej kolejności zaczęto interesować się możliwością utrwalenia obiektów fotograficznych w ruchu. Pierwsze udane próby przeprowadzono we Francji i w Stanach Zjednoczonych w latach 70. XIX wieku. Był to między innymi wynalazek „strzelby fotograficznej”, umożliwiający fotograficzną rejestrację faz ruchu zwierzęcia lub człowieka. Tymczasem Edison w swoich badaniach nad obrazem w ruchu ustalił, że wrażenie ciągłości ruchu można uzyskać, wyświetlając na ekranie odpowiednio przygotowane zdjęcia tego samego przedmiotu z prędkością 16 lub 24 klatek na sekundę… W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku udało się wreszcie opracować systemy projekcji ruchomych zdjęć. W taki właśnie sposób narodziło się… kino.
W 1894 roku Edison skonstruował kinetoskop, a francuscy chemicy Auguste i Louis LumièreAuguste i Louis Lumière [czyt. auguste i lui lumier] – kinematograf. Był on jednocześnie kamerą i projektorem filmowym. W przedostatnim dniu roku 1895 odbył się pierwszy publiczny pokaz filmów braci Lumière, krótkich scenek o charakterze dokumentalnym, w suterenie kawiarni „Grand Café” przy bulwarze Kapucynów w Paryżu. Tymczasem zaprezentowany w Nowym Jorku kinetoskop Edisona, ciężki mebel, z którego mógł korzystać… tylko jeden widz, przegrał z wynalazkiem braci Lumière, którzy z kina uczynili rozrywkę zbiorową.
Działalność filmowa braci Lumière była bardzo intensywna, ale krótka. Uważali oni bowiem, że kino… nie ma przyszłości. Louis kształcił operatorów filmowych, a następnie rozsyłał ich po świecie, by urządzali pokazy filmów, a także kręcili nowe filmy. Tym sposobem utrwalili oni między innymi koronację ostatniego cara Rosji, Mikołaja II w Moskwie. Do 1898 roku katalog ich filmów liczył blisko 1000 tytułów! Były to z reguły bardzo krótkie materiały filmowe, często nieprzekraczające minuty. Nazajutrz po pokazie na Światowej Wystawie w Paryżu w 1900 roku Louis powrócił do produkcji sprzętu i materiałów fotograficznych. Już wkrótce kino zaczęło żyć własnym życiem, a liczba kinoteatrów wzrastała lawinowo.
Przemysł filmowy zrodził się niemal z dnia na dzień. W doskonalenie wczesnej techniki filmowej istotny wkład wniósł w 1910 roku Polak, Kazimierz PrószyńskiKazimierz Prószyński, który wyeliminował drgania obrazu podczas projekcji i był twórcą pierwszej ręcznej kamery filmowej do zdjęć reporterskich (nazwanej przez niego aeroskopem). Kręconymi przez siebie filmami zapoczątkował rozwój polskiej kinematografii. Inny Polak, nazywany polskim Edisonem – pochodzący z Galicji nauczyciel i genialny konstruktor samouk Jan SzczepanikJan Szczepanik – w 1897 roku opatentował „telewizję elektryczną”, którą nazwał telektroskopem. Urządzenie to, prototyp dzisiejszej technologii telewizyjnej, transmitowało dźwięk i obraz w barwach naturalnych, rozkładając go na punkty, które po dotarciu do odbiornika były zamieniane na spójny kolorowy przekaz. Pomimo dużego rozgłosu i uznania w krajach zachodnich telektroskop nie został jednak wdrożony do produkcji. Uznano go za zbyt skomplikowany i kosztowny. Niemniej można go uznać za ukoronowanie poruszających wyobraźnię eksperymentów, jakie przeprowadzano w XIX wieku, związanych z rejestrowaniem i przekazywaniem na odległość dźwięku i obrazu.
Z laboratorium do fabryki
W II połowie XIX wieku nastąpił rozwój chemii. W 1869 roku rosyjski chemik Dmitrij Mendelejew opracował układ okresowy pierwiastków. Odkrycie wielu z nich … przewidział, gdyż nie były wówczas jeszcze znane. Zaczęto też poznawać zjawisko promieniotwórczości, odkryte przez francuskiego uczonego Antoine’a Henri BecquerelaAntoine’a Henri Becquerela. Przełomowe badania w tej dziedzinie prowadziła polska uczona, mieszkająca we Francji, Maria Skłodowska‑CurieMaria Skłodowska‑Curie i jej mąż Pierre Curie. W 1898 roku odkryli dwa promieniotwórcze pierwiastki - polon i rad, otrzymując za swoje badania Nagrody Nobla (Skłodowska aż dwukrotnie). Polscy uczeni z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie - Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski - dokonali skroplenia znajdujących się w powietrzu tlenu i azotu. Droga od laboratoryjnych badań reakcji chemicznych i sposobów wyodrębniania różnych substancji do uruchomienia produkcji przemysłowej nie była łatwa, ale w XIX wieku stała się podstawą prężnego rozwoju przemysłu chemicznego. Rozpoczął on produkcję między innymi nawozów sztucznych i lekarstw na ogromną skalę. Sposoby produkcji zaczęto opierać na podstawach naukowych, a nie na metodach empirycznych, do jakich najczęściej sięgali pierwsi dziewiętnastowieczni wynalazcy. Dotyczyło to wszystkich dziedzin wynalazczości, łącznie z „fabryką cudów” Edisona.
Z inicjatywy Marii Skłodowskiej‑Curie rozpoczęto w 1912 budowę Instytutu Radowego w Paryżu. Polska uczona, wówczas już światowej sławy, pracowała w nim do śmierci. Podczas I wojny światowej zorganizowała służbę radiologiczną na potrzeby szpitali wojskowych i sama brała w niej aktywny udział wraz z córką, Ireną.
Wyjaśnij, jakim sposobem można było przekazać pilne wieści w:
1850 roku,
1890 roku.
Zamiast podsumowania
Uporządkuj informacje, uzyskane w trakcie tej lekcji.
aparat do dagerotypii, elektrownia miejska, silnik elektryczny, silnik spalinowy, samochód, gramofon, zdjęcie fotograficzne, radio, telegraf elektryczny, lampa naftowa, ręczna kamera filmowa, telefon, żarówka, samolot dwupłatowiec, tramwaj elektryczny, kinematograf, sterowiec szkieletowy
| Przed 1850 | |
|---|---|
| Przed 1890 | |
| Przed 1914 |
Dlaczego mural, przedstawiony na zdjęciu powyżej, dedykowany Marii Skłodowskiej‑Curie umieszczono na ulicy Freta w Warszawie? Poszukaj informacji na temat jej życia prywatnego. Czy kariera naukowa na przełomie XIX i XX wieku była łatwo osiągalna dla kobiet?
Na podstawie powyższej ilustracji i zebranych przez Ciebie informacji wyjaśnij, jakie w początku XX wieku wskazywano praktyczne zastosowania dla odkryć dokonanych przez Marię Skłodowską‑Curie i Piotra Curie.