Między propagandą a rzeczywistością. W PRL
Wprowadzenie
Oto dwa kawały z czasów PRL.
5 marca 1953 roku umarł Józef Stalin.
Pytanie: Na co umarł Stalin?
Odpowiedź: Na szczęście!
W sklepie warzywnym klient prosi o jedną brukselkę.
Jedną? – dziwi się sprzedawca.
– Tak, bo to na gołąbki z mięsa na kartki.
Zadanie na rozgrzewkę
Dowiedz się, jak nazywał się pierwszy przywódca Polski Ludowej.
- Miasto, w którym oficjalnie ogłoszono manifest PKWN.
- Przywódca ZSRR w latach 1922–1953.
- Przemoc i okrucieństwo stosowane wobec ludzi w celu ich zastraszenia.
- Skrót nazwy Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
- Ustrój, do którego dążyły władze Związku Radzieckiego i PRL.
- System dążący do całkowitego podporządkowania jednostki państwu i jego ideologii.
| 1 | ||||||||||||
| 2 | ||||||||||||
| 3 | ||||||||||||
| 4 | ||||||||||||
| 5 | ||||||||||||
| 6 |
Przejęcie władzy w Polsce przez komunistów
Po II wojnie światowej władzę w Polsce przejęli komuniści, a zawdzięczali to poparciu Związku Radzieckiego i jego Armii Czerwonej. Próbowano jednak zachować pozory demokracji. W 1947 roku przeprowadzono wybory do sejmu. Ich wyniki sfałszowano tak, by posłami zostali ci, których poparli komuniści.
W piśmie do Stalina informowano, że komuniści i ich zwolennicy zdobyli ok. 50% głosów, ale oficjalnie ogłoszono, że było to aż 80% głosów.
Jakie podejmowano działania, by zafałszować wyniki głosowania?
{Działania, które podejmowano przed wyborami}Podczas kampanii oddziały Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Urzędu Bezpieczeństwa oraz Milicji Obywatelskiej (MO) rozbijały wiece przedwyborcze Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), terroryzując ich uczestników. Dokonywano aresztowań zwolenników, a nawet kandydatów tej partii na posłów. W okresie kampanii przedwyborczej skrytobójczo zamordowano około 140 działaczy PSL, aresztowano mniej więcej 10 tys. osób. W 10 okręgach, stanowiących około 1/4 obszaru Polski, w których przewaga stronnictwa Mikołajczyka była ogromna, listy PSL unieważniono.{/Działania, które podejmowano przed wyborami} {Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}Samo głosowanie odbyło się 19 stycznia 1947 roku pod ogromną presją władzy. Zdarzało się, że służby mundurowe pilnujące lokali wyborczych nie wpuszczały głosujących, którzy nie pokazali karty z właściwym numerem listy wyborczej. W wojsku głosowanie odbywało się w sposób jawny i na rozkaz. Kilkadziesiąt tysięcy poborowych zmuszonych zostało więc do poparcia PPR i PPS.{/Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}
{Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}Bierut wraz z kierownictwem PPR zarządził jednocześnie zamianę urn wyborczych w niektórych obwodach, podrzucanie do urn kart do głosowania, a w wielu komisjach, w których nie było mężów zaufania z partii Mikołajczyka, polecił przygotować dwa egzemplarze protokołu, ale w jednym z nich miało nie być danych liczbowych.{/Działania, które podejmowano w trakcie wyborów} {Działania, które podejmowano po głosowaniu}Protokół bez liczb mieli otrzymać działacze PPR w celu wpisania odpowiednich danych – zupełnie innych niż wyniki głosowania.{/Działania, które podejmowano po głosowaniu}
Na podstawie: W. Roszkowski dla Polskiego Radia, http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/765120,Wybory-1947-%E2%80%93-cud-na-urna; Maciej Korkuć, Wybory 1947 – mit założycielski komunizmu, Biuletyn IPN 1–2/2007, http://ipn.gov.pl/archiwalia/sfalszowane-wybory-19-stycznia-1947-roku/pelna-tresc-artykulu.
Zależność od ZSRR
Doradcy radzieccy pomagali fałszować wybory w 1947 roku i informowali o ich przebiegu Stalina. Poniższe ilustracje pokazują jeszcze inne formy uzależnienia Polski (tzw. Polski Ludowej) od ZSRR.
Dopasuj ilustracje do poszczególnych form uzależnienia.
Mapa Polski po 1945, Nowa Huta, Konstanty Rokossowski, Pałac Kultury, Konstytucja PRL
| Wpływ na obsadę ważnych stanowisk w państwie. | |
| Zależność gospodarcza. | |
| Kształtowanie kultury, w tym architektury. | |
| Gwarancja nienaruszalności granicy zachodniej. | |
| Decydujący głos w sprawach politycznych. |
Cenzura i terror
Aby utrzymać się przy władzy, komuniści stosowali różne metody. Była już mowa o sfałszowanych wyborach w 1947 roku. W późniejszym czasie doszło do tego, że w wyborach mogli startować tylko komuniści i ich sojusznicy. W latach pięćdziesiątych – na wzór stalinowski – stosowano terror: aresztowano ludzi podejrzanych o działalność antykomunistyczną, umieszczano ich w więzieniach, gdzie byli bici i torturowani, skazywani na wieloletnie kary pozbawienia wolności albo na śmierć.
Przypomnij, w jakich państwach przed II wojną światową stosowano na masową skalę terror.
Po roku 1956 terror zelżał, ale wciąż można było trafić do więzienia za głoszenie poglądów antykomunistycznych. Zakazane było opowiadanie kawałów takich jak te przytoczone na początku lekcji. Cenzura dbała o to, by nie pojawiły się one w mediach: prasie, radiu, telewizji, ani nie były w inny sposób publikowane.
Osiągnięcia PRL
Cenzura dbała o to, by w mediach dominował pozytywny obraz PRL, a informacje krytyczne starano się wyeliminować. Czym mogły się pochwalić władze PRL?
Budowa nowych domów, osiedli i miast
Sztandarowym przykładem budownictwa lat pięćdziesiątych w Polsce jest robotnicza Nowa Huta.
Piosenka o Nowej HucieNad Wisłą, nad Wisłą szeroką
Murarzy rozgwarzył się śpiew
I płynie piosenka murarska wysoko,
I płynie przez noce i dnie.
I płynie piosenka murarska wysoko,
I płynie przez noce i dnie.O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie melodia,
Jest taka jest prosta i piękna
I taka najmilsza z melodii.
O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie są słowa,
Jest taka prosta i piękna
I nowa jak Huta jest Nowa.Sto domów wyrosło nad Wisłą
I tysiąc dróg do nich na wprost.
Piosenka murarska wyrosła na przyszłość
I łączy dwa brzegi jak most.
Piosenka murarska wyrosła na przyszłość
I łączy dwa brzegi jak most.O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie melodia,
Jest taka jest prosta i piękna
I taka najmilsza z melodii.
O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie są słowa,
Jest taka prosta i piękna
I nowa jak Huta jest Nowa.Stanisław Chruślicki, Piosenka o Nowej Hucie, 1974.
Przy jakim zakładzie przemysłowym powstała dzielnica Nowa Huta?
- przy kombinacie metalurgicznym
- przy walcowni
- przy kopalni
- przy koksowni
- przy stoczni
Dzisiaj Nowa Huta jest częścią dużego miasta. Wskaż jego nazwę.
- Warszawa
- Kraków
- Gdańsk
- Poznań
- Wrocław
- Stalowa Wola
Jakie słowa o pozytywnym przesłaniu słyszymy w refrenie piosenki? Nagromadzenie takich słów miało wzbudzić sympatię słuchaczy do obiektu, o którym mowa.
- nowa
- prosta
- piękna
- melodia
- piosenka
- huta
Wielkie inwestycje przemysłowe
Kombinat hutniczy w Nowej Hucie powstał w latach 1949–1954. Była to jedna z największych inwestycji w przemyśle ciężkim okresu Polski Ludowej. W latach 1972–1978 trwał pierwszy etap budowy innej wielkiej huty, Huty Katowice.
Odpowiedz na pytania:
W którym wieku zbudowano Nową Hutę? W której połowie?
Jaki wpływ na środowisko naturalne mają takie inwestycje?
Co produkuje się w hutach? Z jakiego surowca?
Do czego można wykorzystać produkty wytwarzane w hucie?
- szyny kolejowe
- obuwie
- części maszyn
- sprzęt elektroniczny
- broń
- odzież
- komputery
- książki
W XIX wieku ilość wyprodukowanej stali była wyznacznikiem poziomu gospodarczego państw. W XX wieku większe znaczenie miał przemysł, który wykorzystywał ową stal do produkcji bardziej zaawansowanych technologicznie wyrobów, głównie elektronicznych. Zatem polskie inwestycje w hutnictwo były raczej spóźnione, choć prezentowano je jako wielkie osiągnięcia gospodarcze PRL.
Odbudowa zniszczeń wojennych
Porównaj trzy fotografie Zamku Królewskiego w Warszawie. Odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia.
Która fotografia pochodzi sprzed wojny, która z czasów wojny, a która z czasów współczesnych? Podaj co najmniej trzy elementy, które pozwoliły Ci to określić.
Czy jesteś w stanie podać dokładną datę wykonania fotografii? Jaki może to być przedział czasu? Określ go.
Przyjrzyj się środkowej fotografii. Wyobraź sobie, że masz odbudować Zamek Królewski. Jakie widzisz trudności? Jakie potrzeby? Zaplanuj działania.
Porównując fotografię pierwszą z ostatnią, oceń staranność odbudowy zamku po II wojnie światowej.
Wklej zdjęcia swojej miejscowości: przedwojenne, wojenne (lub wykonane tuż po wojnie) i współczesne.
Jak oceniasz zniszczenia i odbudowę Twojej miejscowości?
Wiele miejscowości w Polsce bardzo ucierpiało w wyniku działań wojennych. Niektóre ulice przypominały sterty gruzów. Szczególnie zniszczona była Warszawa. Mimo to władze podjęły decyzję, że miasto to pozostanie stolicą Polski, i przeniosły tam swoją siedzibę z Lublina. Zdecydowały też o odbudowie stolicy. Akcja odbudowy spotykała się z pozytywnym odbiorem warszawiaków, którzy sami podejmowali się odgruzowywania i porządkowania domów, ulic, placów.
Warszawa stała się oczkiem w głowie władz. Przyjeżdżali tam ludzie z całej Polski, by pomóc w pracach. Do Warszawy zwożono też z całego kraju materiały na odbudowę starych i budowę nowych gmachów. Czasami bezmyślnie niszczono przy tym istniejące zabudowania, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich i Północnych (traktowanych jako łupy wojenne zdobyte na Niemcach). Nowe warszawskie budynki wznoszono najczęściej w monumentalnym stylu socrealistycznym, wzorowanym na architekturze radzieckiej.
Co było potem?
Dzięki połączonym wysiłkom władz i społeczeństwa kraj odbudowano ze zniszczeń wojennych. W wielu miejscach brakowało jednak pomysłu, chęci i środków, by utrzymać budynki w dobrym stanie. Wypiękniały dopiero po 1989 roku.
Wzrost liczby ludności i długości życia
W rozwijających się społeczeństwach liczba ludności w poszczególnych przedziałach wieku – od najmłodszych do najstarszych – maleje. Na wykresie dane liczbowe tworzą piramidę.
Jak widać, najwięcej jest ludzi młodych, a z wiekiem ich liczba sukcesywnie się zmniejsza. Natomiast struktura ludności Polski niezupełnie przypomina piramidę.
Zaznacz na piramidach pokolenie, które w momencie wybuchu II wojny światowej miało 20–25 lat. Wskazówka: w jakich latach się urodzili? Ile średnio lat przedstawiciele tego pokolenia mieli w 1975 roku, a ile w 1980?
To te roczniki stanowiły podstawę polskiego wojska i ruchu oporu – co dobrze widać na piramidzie wieku. Zauważ, że również ich dzieci i wnuków jest mniej niż dzieci i wnuków osób od nich trochę starszych i trochę młodszych
Pokolenie wojenne już prawie zupełnie wymarło. W piramidzie wciąż jednak widać jego ślady. Wskaż je.
Taką samą liczbę ludności jak przed wojną Polska osiągnęła ponownie pod koniec lat siedemdziesiątych. Stało się tak za sprawą wyżu demograficznego (dużej liczby urodzin) oraz zwiększonej średniej długości życia (dzięki poprawie warunków sanitarnych i lepszej opiece zdrowotnej).
Najwięcej ludności (ponad 38,5 miliona) Polska liczyła pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Obecnie liczba ta spadła poniżej 38 milionów z powodu mniejszej liczby urodzeń oraz znacznej emigracji.
Likwidacja analfabetyzmu
Władze komunistyczne za najważniejsze zadanie uznały likwidację analfabetyzmu w Polsce.
Obejrzyj film o likwidacji analfabetyzmu.
Jak sądzisz, jakie korzyści z umiejętności czytania i pisania mogły podawać ówczesne władze? Zapisz trzy propozycje.
Na podstawie filmu zaznacz, jakie możliwości awansu społecznego daje, zdaniem jego twórców, umiejętność czytania i pisania.
- Możliwość uczestniczenia w życiu politycznym i społecznym.
- Większy autorytet wśród innych ludzi.
- Dostęp do nowych, ciekawszych zawodów.
- Możliwość napisania listu dziękczynnego do prezydenta Bieruta.
- Możliwość przekazywania innym własnych opinii.
- Możliwość tworzenia literatury i sztuki.
- Możliwość podróżowania i zwiedzania świata.
Obejrzyj film jeszcze raz (możesz go zatrzymywać, jeśli potrzebujesz) i odpowiedz na pytania.
O ile lat szybciej władze komunistyczne zlikwidowały – zdaniem twórców filmu – analfabetyzm, niż chciały to uczynić władze przedwojennej Polski?
- 16
- 26
- 36
- 46
- 56
- 66
Na podstawie „meldunków” przytoczonych w filmie oblicz, jaką część osób niepiśmiennych nauczono czytać i pisać.
- mniej niż 10%
- około 30–40%
- około połowy
- około 60–70%
Jaki procent osób zarejestrowanych pozostał analfabetami?
- mniej niż 10%
- około 30–40%
- około połowy
- około 60–70%
- ponad 90%
Jakie były powody zwolnienia z kursów czytania i pisania?
- zbyt duża odległość
- starość
- niepełnosprawność
- niechęć zainteresowanego
Mimo toczonej walki z analfabetyzmem niektóre osoby wciąż jednak nie potrafiły ani czytać, ani pisać. Przyjrzyj się planszy z szóstej sekundy filmu i zauważ, jakiego zabiegu użyto, by przedstawić sukces władz PRL, a równocześnie uniknąć zarzutu kłamstwa. Podaj podobne przykłady manipulacji z dnia dzisiejszego.
Problemy gospodarcze PRL
Były też takie aspekty życia, którymi władze PRL niekoniecznie chciały się chwalić. Należały do nich przede wszystkim kwestie gospodarcze.
Kolejki
Co chcą kupić stojący w kolejce ludzie? Wybierz dwie listy zakupów, z którymi mogli tu przyjść.
Listy zakupów:
A
1 kg mięsa mielonego
30 dag parówek
musztarda
masło
bułki
pomidory
sałata
C
1 kg filetów z kurczaka
2 kg wieprzowiny
0,5 kg wołowiny
1,5 kg kiełbasy
duża główka kapusty
1 kg pieczarek
0,5 kg cebuli
B
mleko
kefir
śmietana
cukier
sól
mąka
proszek do pieczenia
D
lody
maliny
truskawki
banany
ciasteczka
bita śmietana
Dopasuj listy zakupów do dań, które można z nich przyrządzić.
C, B, D, A
| racuchy | |
| bigos | |
| hamburgery i hot dogi | |
| deser |
Ile co najmniej osób stoi w kolejce?
- 10
- 40
- 70
Zwróć uwagę, że nie widać, ile osób stoi w sklepie. Jeśli każda osoba przeznacza na kupowanie około 5 minut, to ile czasu (co najmniej) spędzi w kolejce ostatnia pani? W obliczeniach pomiń osoby uprzywilejowane – widzisz je pośrodku, przy wejściu: o lasce, z wózkami dziecięcymi, z dziećmi na rękach. Teoretycznie powinny były być obsłużone bez kolejki. W praktyce jednak bywało ich tak wiele, że tworzyły osobną kolejkę, obsługiwaną na zmianę ze „zwykłą” kolejką, w której czas stania wydłużał się jeszcze dwukrotnie. Tu wpisz wynik obliczeń:
Zauważ, jaka to strata czasu!
Co robią ludzie, by zagospodarować czas stania w kolejce? Co mogliby robić? Podaj dwie propozycje.
Strategie radzenia sobie z kolejkami dobrze oddaje gra planszowa „Kolejka”.
Czego jeszcze można się dowiedzieć o realiach życia w PRL na podstawie fotografii? Zapisz dwa spostrzeżenia.
Warunki życia w PRL
Swoją młodość w PRL opisał w książce Piękni dwudziestoletni Marek Hłasko (1934–1969).
Na jakie trudności wskazuje autor? Pokoloruj fragmenty tekstu według podanego klucza.
„Skończyłem wtedy szesnaście lat i ustawowo, jako nie uczący się, musiałem zacząć pracować. Pracowałem jako pomocnik szofera w PPB; potem w firmie „Paged”, w bazie Bystrzyca Kłodzka. Napisałem o tym książkę; wiele lat później Krzysztof Toeplitz, w swym artykule Święci młodziankowie, napisał, że jest to opowieść o ludziach, jak to sobie wyobraża mały Mareczek. Pytano mnie wielokrotnie, czy rzeczywiście było tam tak, jak o tym napisałem. Nie, nie było tak. {bardzo długi czas pracy}Było o wiele gorzej: wstawaliśmy rano o czwartej, a o dziesiątej wieczór kończyliśmy rozładunek na stacji; potem jechało się jeszcze czterdzieści kilometrów do domu, co przy samochodzie typu GMC z przyczepą, po górskich drogach, zabierało około dwóch godzin. Potem jeszcze gotowaliśmy sobie jeść, a potem dopiero kładliśmy się spać. Niedziel i świąt nie było;{/bardzo długi czas pracy} {wygórowane normy}pod koniec miesiąca kierownik bazy w Bystrzycy Kłodzkiej oświadczał nam, że wyrobiliśmy około czterdziestu, czasami około czterdziestu pięciu procent normy.{/wygórowane normy} Pracowałem tam stosunkowo niedługo; odszedłem, gdyż groziło mi więzienie za sabotaż i jeden wypadek złamania kręgosłupa; zresztą ten też zdaje się umarł już w szpitalu, gdyż nie byliśmy w stanie odtransportować go natychmiast; nasze samochody przystosowane były do wozu kłonic, więc nie można go było położyć. […] {bardzo długi czas pracy}Pracując po czternaście godzin dziennie, włącznie z niedzielami i świętami{/bardzo długi czas pracy},{niskie zarobki} zarabiałem około siedmiuset złotych miesięcznie.{/niskie zarobki} {problemy mieszkaniowe}Nie miałem mieszkania, mieszkałem na korytarzu.{/problemy mieszkaniowe} Pierwsze ubranie sprawiłem sobie mając dwadzieścia dwa lata.
(Źródło: M. Hłasko, Piękni dwudziestoletni, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1988)
W którym roku miały miejsce opisywane zdarzenia ?
W jaki sposób opisywane realia stoją w sprzeczności z oficjalnymi deklaracjami władz PRL, że w Polsce jako państwie robotników i chłopów przestrzegane jest prawo pracy, a robotnicy mają zagwarantowane liczne przywileje i świadczenia socjalne?
Kartki
Zdarzało się, że w sklepie takim, jak ten na fotografii, zabrakło towaru, zanim ostatni stojący w kolejce zdążyli dotrzeć do lady. Wyobraź sobie rozczarowanie i frustrację osób, które spędziły w kolejce kilka godzin i odeszły z kwitkiem. Braki w zaopatrzeniu były ciągłą bolączką handlu w PRL. Aby im chociaż częściowo zaradzić, wprowadzano tzw. reglamentację, czyli sprzedaż tylko określonej liczby towarów na osobę. Czasem sprzedawca decydował, że na przykład każda osoba z kolejki może kupić jedynie dwie paczki kawy. W latach siedemdziesiątych wprowadzono kartki na cukier, a w osiemdziesiątych – na wiele innych wyrobów. Kartki określały miesięczny przydział danego towaru na osobę. Gdy ktoś kupił dany towar, sprzedawczyni odcinała odpowiedni kupon z jego kartki.
Zapisz, ile miesięcznie przypadało na osobę:
kilogramów mięsa?
dekagramów czekolady?
kilogramów mąki?
kilogramów cukru?
Oblicz, na którą listę zakupów, z wcześniejszego zadania o daniach, nie wystarczyłoby miesięcznego przydziału z jednej kartki.
- racuchy
- bigos
- hamburgery i hot dogi
- deser
Zapytaj rodziców, ile dzisiaj takich artykułów spożywczych zużywa miesięcznie twoja rodzina.
Jakie wyroby podlegały reglamentacji?
- cukierki
- kasza manna
- płatki owsiane
- herbata
- dżem
- masło
- śmietana
- koniak
- proszek do prania
- mydło
- pasta do zębów
- szampon
- papierosy
Wyjaśnij drugi z cytowanych we wprowadzeniu kawałów.
Przyczyny trudności gospodarczych
Jaki przemysł władze komunistyczne uważały za najważniejszy?
- spożywczy
- ciężki
- lekki (np. tekstylny)
- komputerowy
- samochodowy
Produkcja artykułów codziennego użytku nie była aż tak ważna dla władz PRL. Czy to władze muszą decydować o hodowli bydła czy wyrobie kiełbasy, szyciu ubrań albo produkcji pomocy szkolnych? W gospodarce socjalistycznej, która panowała w Polsce – tak. Obowiązywało centralne planowanie i wszelkie decyzje gospodarcze zapadały na najwyższym szczeblu. Decydujący głos miała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, czyli partia komunistyczna. Rząd jedynie wykonywał jej zalecenia. Taki układ można nazwać dyktaturą partii komunistycznej.
Przeczytaj, jak została sformułowana w Konstytucji PRL z 1976 roku dyktatura partii. Zaznacz ten fragment, który mówi o roli PZPR.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej LudowejArt. 1
Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym.
W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi.
[…]
Art. 3Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Decydując o tym, jakie gałęzie gospodarki rozwijać i w jaki sposób, uwzględniano przede wszystkim czynniki polityczne i ideologiczne, a nie na przykład opłacalność gospodarczą albo potrzeby społeczne. Dlatego inwestowano w przemysł ciężki, co było zgodne z ideologią komunistyczną i oczekiwaniami radzieckimi – nawet gdy okazywało się to bardzo kosztowne i nie przynosiło wielkich korzyści gospodarczych. Pracownicy nie byli zachęcani do wysiłku wyższymi zarobkami – wszyscy zarabiali mniej więcej tyle samo. Gaże artystów nie zależały od tego, ile osób chciało oglądać ich występy. Zarobki pracowników handlu nie przekładały się na wysokość sprzedaży. Mówiono: „Czy się stoi, czy się leży, dwa tysiące się należy”, a wysokość wynagrodzeń ustalały władze.
Zaproponuj kilka zasad, które mogłyby usprawnić gospodarkę PRL.
Niestety, władze PRL nie uwzględniłyby Twoich propozycji. Nie chciały one bowiem słuchać niezależnych ekonomistów. Uważały, że gospodarka powinna być planowana centralnie i podlegać dyktaturze PZPR. Cenzura dbała o to, by odmienne poglądy nie przedostawały się do opinii publicznej. Tych zaś, którzy jednak krytykowali system gospodarczy i polityczny, czekały represje (więcej o nich w następnym rozdziale).
Podsumowanie
Państwo polskie w latach 1952–1989 nosiło nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa. Władzę sprawowali w nim komuniści skupieni w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, którzy korzystali z poparcia Związku Radzieckiego. Dążyli do kontrolowania wszystkich dziedzin życia, w tym gospodarki. Szczycili się takimi osiągnięciami, jak odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych, wzrost liczby ludności, walka z analfabetyzmem czy budowa przemysłu ciężkiego. Nie potrafili jednak zapewnić zaopatrzenia ludności w podstawowe artykuły, a wiele z ich działań na rzecz społeczeństwa miało charakter pozorny. Cenzura ograniczała jednak krytykę władz, a na niepokornych spadały represje.
Odczytywać informacje z diagramu – piramidy ludności.
Konfrontować obraz propagandowy z rzeczywistością.
Czy PRL była państwem totalitarnym?