RgTnuZ0I080i61

Po lewej stronie widnieje schemat kołowy składu powietrza wdychanego. Na zielono oznaczono 78% azotu, na brązowo 21% tlenu, na żółto 0,96 % dwutlenku węgla, kolorem granatowym 0,04% innych gazów. Po prawej stronie znajduje się schemat kołowy składu powietrza wydychanego: azot 78%, Tlen 16%, Dwutlenek węgla 5,04%, inne gazy 0,96%.

1. Na czym polega spalanie?

Aby zrozumieć, na czym dokładnie polega oddychanie, musimy dowiedzieć się, czym jest spalanie. Jest to reakcja chemiczna różnych substancji z tlenem, podczas której uwalniana jest energia – dlatego czujemy ciepło i widzimy światło. Dzięki spalaniuspalaniespalaniu możemy uzyskać energię potrzebną do ogrzania mieszkania i ugotowania posiłku. Do uwolnienia energii zawartej na przykład w drewnie niezbędny jest tlen z powietrza. Przekonamy się o tym, wykonując doświadczenie.

Rlsg9JLRcaXu01

Zdjęcie pokazuje ognisko z palącymi się jasnym płomieniem polanami drewna.

Spalanie 1

Doświadczenie 1

Zbadanie, czy tlen jest potrzebny do spalania.

Co będzie potrzebne

• 2 niskie świeczki,

• szklanka żaroodporna lub słoik,

• zapałki.

Instrukcja

1. Zapal świeczki, odczekaj 2–3 minuty, aż się dobrze rozpalą.

2. Przykryj jedną świeczkę szklanką.

3. Obserwuj płomień świecy i wewnętrzną ściankę szklanki.

Podsumowanie

Świeczka, która nie została przykryta szklanką, pali się nadal. Natomiast świeczka przykryta szklanką zgasła po pewnym czasie.

Rz1PZESGciBTI1

Ilustracja ukazuje płacą się świeczkę oraz tą samą świeczkę po przykryciu kloszem , pozbawioną dostępu tlenu, co powoduje zatrzymanie palenia się świeczki.

Świeczka przykryta szklanką pali się do czasu, aż zużyje tlen znajdujący się w powietrzu wewnątrz szklanki. Spalaniu towarzyszy skraplanie pary wodnej. Można to stwierdzić, obserwując wewnętrzną ściankę szklanki oraz dotykając jej po zgaśnięciu świeczki. Paląca się świeczka dostarcza światło oraz wydziela ciepło. Na skutek tego procesu powstają nowe substancje: para wodna i dwutlenek węgla.

2. Oddychanie komórkowe

W organizmie człowieka odbywa się proces polegający na uwalnianiu energii zawartej w pożywieniu przy udziale tlenu. Proces ten zachodzi w każdej komórce ciała, dlatego nazywa się go oddychaniem komórkowymoddychanie komórkoweoddychaniem komórkowym. Jest on typowy dla wszystkich żywych organizmów. U większości bierze w nim udział tlen. Oddychanie komórkowe jest bardzo podobne do spalania, ale istnieją dwie ważne różnice:

• oddychanie komórkowe nie zachodzi tak gwałtownie, jak spalanie;

• energia powstała podczas oddychania nie rozprasza się w postaci światła i ciepła, lecz jest magazynowana przez organizm.

Udział w procesie oddychania komórkowego biorą głównie cukry i tłuszcze. Dlatego pokarmy bogate w te składniki pokarmowe nazywamy energetycznymi. Zarówno pokarm, jak i tlen są przenoszone do komórek za pomocą krwi. W wyniku oddychania komórkowego uwalniana jest energia; powstają też produkty uboczne: dwutlenek węgla i woda. Organizm wykorzystuje energię do różnych procesów życiowych, np. poruszania się, utrzymania temperatury ciała czy wzrostu. Dwutlenek węgla jest usuwany podczas wymiany gazowej, zaś woda może zostać spożytkowana przez organizm. (Oddychanie komórkowe)

R9QGCcnbqb5mZ1

Animacja prezentuje komórkę zwierzęcą, do której z lewej strony wnikają pokarm i tlen. W komórce pokarm jest rozkładany w obecności tlenu. W wyniku czego powstaje: energia, woda i dwutlenek węgla. Dwa ostatnie produkty wydostają się po prawej stronie z komórki.

Animacja prezentuje komórkę zwierzęcą, do której z lewej strony wnikają pokarm i tlen. W komórce pokarm jest rozkładany w obecności tlenu. W wyniku czego powstaje: energia, woda i dwutlenek węgla. Dwa ostatnie produkty wydostają się po prawej stronie z komórki.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja prezentuje komórkę zwierzęcą, do której z lewej strony wnikają pokarm i tlen. W komórce pokarm jest rozkładany w obecności tlenu. W wyniku czego powstaje: energia, woda i dwutlenek węgla. Dwa ostatnie produkty wydostają się po prawej stronie z komórki.

Wykrywanie produktów oddychania komórkowego

Doświadczenie 3

Stwierdzenie obecności dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu.

Co będzie potrzebne

• woda,

• woda wapienna,

• 2 słoiki,

• 3 szklanki,

• słomka do napojów,

• lusterko.

Instrukcja

1. Do dwóch szklanek wlej wodę wapienną, a do trzeciej wodę z kranu

   .

2. Do jednej ze szklanek z wodą wapienną i do szklanki z wodą wdmuchuj przez rurkę wydychane powietrze.

3. Do drugiej szklanki z wodą wapienną wdmuchuj powietrze atmosferyczne na przykład za pomocą pompki.

4. Porównaj wygląd cieczy we wszystkich szklankach.

Podsumowanie

Woda wapienna w obecności dwutlenku węgla mętnieje. Jeśli woda wapienna zmętniała w szklance, do której było wdmuchiwane powietrze, to oznacza, że w wydychanym powietrzu jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.

R15WN3gC0Be7e1

Demonstrator przygotowuje trzy szklanki, pojemnik z wodą wapienną i słomki. Wlewa do pierwszej szklanki zwykłą wodę z kranu, po czym wkłada do środka słomkę i dmucha. Po zbliżeniu na szklankę widać, że nic się nie dzieje. Demonstrator napełnia dwie pozostałe szklanki do połowy wodą wapienną. Wkłada do jednej ze szklanek z wodą wapienną słomkę i dmucha w nią. Kiedy przestaje, następuje zbliżenie na szklankę; widać, że woda zmętniała. Zbliżenie na trzecią szklankę z wodą wapienną – widać, że nic się nie zmieniło. Na koniec demonstrator bierze do ręki lusterko i delikatnie dmucha na nie z bliska. Zbliżenie na lusterko – widać, że pojawiły się kropelki wody

Demonstrator przygotowuje trzy szklanki, pojemnik z wodą wapienną i słomki. Wlewa do pierwszej szklanki zwykłą wodę z kranu, po czym wkłada do środka słomkę i dmucha. Po zbliżeniu na szklankę widać, że nic się nie dzieje. Demonstrator napełnia dwie pozostałe szklanki do połowy wodą wapienną. Wkłada do jednej ze szklanek z wodą wapienną słomkę i dmucha w nią. Kiedy przestaje, następuje zbliżenie na szklankę; widać, że woda zmętniała. Zbliżenie na trzecią szklankę z wodą wapienną – widać, że nic się nie zmieniło. Na koniec demonstrator bierze do ręki lusterko i delikatnie dmucha na nie z bliska. Zbliżenie na lusterko – widać, że pojawiły się kropelki wody

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Demonstrator przygotowuje trzy szklanki, pojemnik z wodą wapienną i słomki. Wlewa do pierwszej szklanki zwykłą wodę z kranu, po czym wkłada do środka słomkę i dmucha. Po zbliżeniu na szklankę widać, że nic się nie dzieje. Demonstrator napełnia dwie pozostałe szklanki do połowy wodą wapienną. Wkłada do jednej ze szklanek z wodą wapienną słomkę i dmucha w nią. Kiedy przestaje, następuje zbliżenie na szklankę; widać, że woda zmętniała. Zbliżenie na trzecią szklankę z wodą wapienną – widać, że nic się nie zmieniło. Na koniec demonstrator bierze do ręki lusterko i delikatnie dmucha na nie z bliska. Zbliżenie na lusterko – widać, że pojawiły się kropelki wody

3. Skład powietrza wdychanego i wydychanego

Powietrze składa się głównie z azotu i tlenu, niewielkich ilości dwutlenku węgla oraz innych gazów. Z tych składników tylko tlen podtrzymuje palenie i jest wykorzystywany podczas oddychania komórkowego. Zawartość tlenu w wydychanym powietrzu zmniejsza się, ponieważ część została wykorzystana do rozkładu pokarmu. Więcej jest natomiast dwutlenku węgla i wody (w postaci pary wodnej) – substancji powstałych w wyniku oddychania komórkowego. Ilość pozostałych składników nie ulega zmianie.

RgTnuZ0I080i61

Po lewej stronie widnieje schemat kołowy składu powietrza wdychanego. Na zielono oznaczono 78% azotu, na brązowo 21% tlenu, na żółto 0,96 % dwutlenku węgla, kolorem granatowym 0,04% innych gazów. Po prawej stronie znajduje się schemat kołowy składu powietrza wydychanego: azot 78%, Tlen 16%, Dwutlenek węgla 5,04%, inne gazy 0,96%.

4. Czad

Jednym z niebezpieczeństw związanych z pożarem jest zaczadzenie, czyli przedostanie się do organizmu czadu – bezbarwnego, bezwonnego i silnie trującego gazu. Dlaczego? Otóż tlen jest rozprowadzany przez komórki krwi. Jeśli we wdychanym powietrzu znajduje się czad, to trwale się on z nimi łączy i tlen nie może być już transportowany.

(Ochrona przed czadem)

RryQwfTl7rQTy1

Fotografia pokazuje kominek z palącymi się jasnym płomieniem polanami drewna.

Podsumowanie

• Podczas spalania substancji wydzielane jest ciepło i światło. Spalanie najczęściej odbywa się w obecności tlenu.

• Podczas oddychania komórkowego w obecności tlenu uwalniana jest energia zawarta w pokarmie. W przeciwieństwie do spalania jest to proces stopniowy, energia jest magazynowana, a następnie wykorzystywana do wykonywania różnych czynności życiowych.

• Powietrze wydychane zawiera mniej tlenu, a więcej dwutlenku węgla i pary wodnej niż powietrze wdychane.

Słowniczek

Zadania: