Skąd się wziął świat? Współcześnie poszukiwaniem odpowiedzi na to pytanie zajmują się przede wszystkim fizycy. Zanim jednak fizyka narodziła się jako dyscyplina nauki, próbowano wyjaśnić, jak powstał kosmos. Czyniono to przede wszystkim w ramach rozważań religijnych.
Najważniejszym dziełem chrześcijaństwa jest Biblia. Otwierająca ją Księga Rodzaju (GenesisGenesis), której autorstwo przypisuje się Mojżeszowi, mówi m.in. o stworzeniu świata.
Poszukaj w podręczniku do fizyki (albo w innym źródle) obowiązującej dziś głównej teorii na temat powstania świata. Przygotuj się do przedstawienia tej teorii w sposób atrakcyjny i zrozumiały dla:
a) koleżanek i kolegów w twojej klasie,
b) dzieci w klasach I–III szkoły podstawowej.
Biblijny opis stworzenia świata i człowieka
W pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju znajdują się dwa (niezależne od siebie) opisy stworzenia świata. Oto pierwszy z nich (młodszy o kilkaset lat od drugiego):
Świat stworzony przez Boga. Księga Rodzaju, rozdz. 1, w. 1---31; rozdz. 2, w. 1---4Rozdział I
(1) Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. (2) Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. (3) Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. (4) Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. (5) I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy.
(6) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» (7) Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, (8) Bóg nazwał to sklepienie niebem. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi.
(9) A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» A gdy tak się stało, (10) Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, (11) rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». I stało się tak. (12) Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre. (13) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci.
(14) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; (15) aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią». I stało się tak. (16) Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. (17) I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; (18) aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre. (19) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty.
(20) Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» (21) Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, (22) Pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi». (23) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty.
(24) Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. (25) Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre. (26) A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» (27) Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. (28) Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». (29) I rzekł Bóg: «Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. (30) A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona». I stało się tak. (31) A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty.
Rozdział II
(1) W ten sposób zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie jej zastępy [stworzeń]. (2) A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. (3) Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał, stwarzając. (4) Oto są dzieje początków po stworzeniu nieba i ziemi.
Zawarty w Biblii opis stworzenia świata jest charakterystyczny dla kultury żydowskiej, z której wyrósł Stary Testament (sam tę kulturę współtworzący). Biblijny opis stworzenia nie jest jednak jedyną próbą ukazania genezy kosmosu i człowieka. Warto pamiętać o tym, że niemal każda z religii przedstawiała swoją wersję dotyczącą początku istnienia świata (kosmogonia).
Obejrzyj dwa dzieła inspirowane kosmogonią biblijną: fresk Stworzenie świata Giusta de’ MenabuoiGiusta de’ Menabuoi i fresk Stworzenie Adama Michała AniołaMichała Anioła. Wybierz jeden z przywołanych tekstów kultury i dokładnie go opisz. W odpowiedzi – w celu lepszego zilustrowania treści dzieła – przywołaj właściwe fragmenty Księgi Rodzaju.
Całe Pismo Święte jest podzielone nie tylko na księgi i rozdziały, lecz także na wersety. Werset to fragment tekstu, którego nie należy utożsamiać z linijką prozy czy z wersem w tekstach wierszowanych.
odcinek tekstu, fragment prozy biblijnej składającej się z jednego lub kilku zdań, które stanowią logiczną i rytmiczną całość. Z wersetów zbudowana jest nie tylko Biblia, lecz także święta księga islamu, czyli Koran, oraz te dzieła literackie, w których zastosowano stylizację biblijną.
Zadania
Przeczytaj przywołany wcześniej fragment Biblii, a następnie wykonaj następujące polecenia:
Wyjaśnij, dlaczego w różny sposób – od wielkiej lub małej litery – można zapisać wyraz „bóg”. Jak sądzisz, dlaczego w biblijnym opisie stworzenia świata występuje zapis tego słowa od wielkiej litery?
Poszukaj epitetu, którym Bóg określa kolejne etapy stworzenia. Podaj antonim tego epitetu.
Wskaż słowa, które – według kosmogonii biblijnej – opisują dobro i zło, a następnie przyporządkuj je do odpowiedniej grupy.
pustkowie, bezład, płodność, jasność, ciemność
DOBRO | |
---|---|
ZŁO |
Zanim Bóg zaczął porządkować kosmos, wszystko było chaosem. Jak rozumiesz to zdanie? Uzasadnij swoją odpowiedź, uwzględniając wyjaśnienie pojęcia chaosu.
Opisz, w jaki sposób – według kosmogonii biblijnej – powstał człowiek.
Zastanów się i powiedz, w jaki sposób można interpretować fakt, że człowiek był ostatnim dziełem Boga. W wypowiedzi uwzględnij odpowiedni cytat z przywołanego fragmentu Biblii.
Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa Boga: „Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam”.
Wymień zadania, jakie Stwórca przeznaczył do wykonania człowiekowi.
Opisz, jaka wizja świata i człowieka została przedstawiona w Starym Testamencie.
Określ, jakie pytania – twoim zdaniem – porusza przywołany fragment Biblii.
Kosmogonia biblijna
Kosmogonia biblijna została zapisana w księdze zatytułowanej po grecku Genesis. Od tego słowa wywodzi się określenie genezyjski, czyli dotyczący pochodzenia, powstania (świata i człowieka).
Motyw genezyjski występuje w większości wierzeń religijnych. Utwory o charakterze genezyjskim dążyły do wyjaśnienia, kto (i w jaki sposób) jest odpowiedzialny za stworzenie kosmosu i ludzi.
Przyjrzyj się obrazowi Stworzenie świata Williama Blake’aWilliama Blake’a, a następnie wykonaj polecenia:
Dopasuj do obrazu odpowiedni werset z I rozdziału Księgi Rodzaju.
Porównaj wizerunek Boga na obrazie Blake’a z obrazem Stwórcy ukazanym w biblijnym opisie stworzenia.
Opisz, z jakiej perspektywy Bóg – ukazany na obrazie Blake’a – stwarza świat. Wyjaśnij, w jaki sposób odczytujesz takie usytuowanie Stwórcy.
Wskaż, odwołując się do dzieła Blake’a, jakim atrybutem posługuje się Bóg w akcie stwarzania. W odpowiedzi uwzględnij wpływ tego atrybutu na charakter obrazu.
Dlaczego można powiedzieć, że angielski malarz proponuje w swoim dziele reinterpretację biblijnego motywu stworzenia świata? Uzasadnij swoje stanowisko.
Poszukaj w dowolnym źródle informacji, jaka figura geometryczna symbolizuje Boga. Zastanów się, dlaczego właśnie ta figura jest plastycznym wyobrażeniem Stwórcy.
Przy analizie opisu stworzenia świata trzeba brać pod uwagę formę artystyczną, jaka została wybrana przez jego autora. Dwa pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju nie są ani kroniką, ani reportażem na temat powstania kosmosu i człowieka. Nie należy zatem traktować ich dosłownie.
Na podstawie przywołanego wcześniej fragmentu Biblii wykonaj następujące polecenia:
Biblijny opis stworzenia świata można podzielić na dwie główne części. Zastanów się i powiedz, jaki fragment tekstu stanowi granicę oddzielającą te części.
Wskaż i uzasadnij, na ile cząstek tematycznych można podzielić cały opis.
Różne wersje stworzenia świata
Osiem dni stworzeniaTeatrzyk Zielona Gęś
ma zaszczyt przedstawić:Osiem dni stworzenia
Dzień pierwszy
oddzielenie wody od ziemiDzień drugi
stworzenie nieba i gwiazdDzień trzeci
ryby i gadyDzień czwarty
stworzenie roślinDzień piąty
stworzenie zwierząt, m.in. Psa Fafika i Osiołka PorfirionaDzień szósty
stworzenie pierwszych ludziDzień siódmy
przerwaDzień ósmy
stworzenie teatru, premiera polskiej sztuki, kosmiczny deficyt, nuda, trąby i koniec świataKURTYNA
Po przeczytaniu utworu Osiem dni stworzenia Konstantego Ildefonsa GałczyńskiegoKonstantego Ildefonsa Gałczyńskiego wykonaj następujące polecenia:
Ustal, czy etapy stworzenia opisane przez poetę odpowiadają tym podanym w Biblii. W odpowiedzi przedstaw, na czym polega różnica między tymi dwoma wizjami stworzenia świata.
Opisz, w jaki sposób poeta odczytuje historię biblijną.
Zadaniowo
Opisz elementy wspólne między pierwszym i czwartym, drugim i piątym oraz trzecim i szóstym dniem stworzenia.
Podaj pięć argumentów do jednej z dwóch tez:
a) „Świat to najlepszy wynalazek Boga”.
lub
b) „Świat to najgorszy wynalazek Boga”.
W swojej wypowiedzi możesz odwołać się do przywołanych powyżej tekstów kultury.