Co jest potrzebne, aby wakacje były udane? Większości z nas wystarczy: piękna pogoda, ciepła woda w czystym morzu, atrakcyjne krajobrazy, efektowne zabytki oraz smaczne i zdrowe jedzenie. To wszystko znajdziesz nad Morzem Śródziemnym.
RjVfUc7eAAjGz
Wybrzeże w Grecji.
Źródło: C1superstar, Pixabay, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
jaki jest związek między wysokością Słońca nad horyzontem a klimatem;
jakie warunki panują w podzwrotnikowej strefie klimatycznej;
jaki jest związek między klimatem a warunkami życia w danym regionie świata.
Twoje cele
Opiszesz warunki klimatyczne strefy śródziemnomorskiej.
Wyjaśnisz, dlaczego kraje śródziemnomorskie są uważane przez ludzi za atrakcyjne miejsce zamieszkania.
iSUZUUccrb_d5e249
1. Krajobraz śródziemnomorski
W strefie klimatu podzwrotnikowego, w pobliżu szerokości geograficznej 40°N i 40°S panuje specyficzny klimat nazywany śródziemnomorskim. Jego nazwa pochodzi od Morza Śródziemnego, choć podobne warunki klimatyczne panują także w innych regionach świata. Klimat śródziemnomorski występuje nad morzem lub oceanem, ale jedynie tam, gdzie powietrze nie jest zbyt wilgotne.
W klimacie śródziemnomorskim wyróżniamy dwie pory roku (trwające 6 miesięcy). Lato jest słoneczne, ciepłe i suche – o tej porze roku nie występują deszcze. Zima jest łagodna, temperatura powietrza nie spada poniżej 0°C, ale często pada deszcz. Klimat śródziemnomorski jest komfortowy w odczuciu większości ludzi oraz sprzyja rozwojowi rolnictwa. Częstym elementem krajobrazu śródziemnomorskiego są góry. Ze względu na niższą temperaturę powietrza zimowe opady w górach mogą pozostawić niewielką pokrywę śnieżną.
R8fEKV0wX1fpi1
Mapa świata prezentuje występowanie klimatu śródziemnomorskiego na Ziemi. Klimat śródziemnomorski oznaczono kolorem fioletowym na mapie. Obszar ten występuje: na wybrzeżach i wyspach Morza śródziemnego oraz na południu Afryki i Australii.
Mapa świata prezentuje występowanie klimatu śródziemnomorskiego na Ziemi. Klimat śródziemnomorski oznaczono kolorem fioletowym na mapie. Obszar ten występuje: na wybrzeżach i wyspach Morza śródziemnego oraz na południu Afryki i Australii.
Rozmieszczenie obszarów z klimatem śródziemnomorskim.
Źródło: Aleksandra Ryczkowska, Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
RcmzuU27cyF8M
Ilustracja prezentuje wykres, klimatogram, klimatu śródziemnomorskiego z Tel Avivu w Azji. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w milimetrach. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Czerwona pozioma linia na wykresie obrazuje średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości dwunastu stopni Celsjusza w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do około dwudziestu siedmiu stopni Celsjusza w sierpniu, po czym opada do dwunastu stopni w grudniu. Niebieskie słupki na wykresie oznaczają wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. W styczniu suma opadów wynosi około stu sześćdziesięciu milimetrów. W lutym i marcu jest to około sześćdziesięciu milimetrów. W kwietniu jest to dwadzieścia milimetrów, a w maju dziesięć. W czerwcu, lipcu i sierpniu opady są zerowe. Niewielkie opady pojawiają się we wrześniu. W październiku jest to około trzydziestu milimetrów, w listopadzie dziewięćdziesiąt, a w grudniu sto czterdzieści.
Ilustracja prezentuje wykres, klimatogram, klimatu śródziemnomorskiego z Tel Avivu w Azji. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w milimetrach. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Czerwona pozioma linia na wykresie obrazuje średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości dwunastu stopni Celsjusza w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do około dwudziestu siedmiu stopni Celsjusza w sierpniu, po czym opada do dwunastu stopni w grudniu. Niebieskie słupki na wykresie oznaczają wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. W styczniu suma opadów wynosi około stu sześćdziesięciu milimetrów. W lutym i marcu jest to około sześćdziesięciu milimetrów. W kwietniu jest to dwadzieścia milimetrów, a w maju dziesięć. W czerwcu, lipcu i sierpniu opady są zerowe. Niewielkie opady pojawiają się we wrześniu. W październiku jest to około trzydziestu milimetrów, w listopadzie dziewięćdziesiąt, a w grudniu sto czterdzieści.
Roczny przebieg temperatury powietrza i opadów w mieście Tel Aviv leżącym w Izraelu nad Morzem Śródziemnym.
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 1
Porównaj przebieg pór roku w Polsce i nad Morzem Śródziemnym. Wskaż różnice i podobieństwa.
RW2AIYQrFlX0l
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie wiadomości o porach roku w Polsce, temat: Zmiany pogody.
Porównanie pór roku w Polsce i nad Morzem Śródziemnym
Różnice:
w Polsce mamy 4 pory roku, w klimacie śródziemnomorskim - 2,
latem nad Morzem Śródziemnym praktycznie nie pada deszcz,
nad Morzem Śródziemnym zima jest łagodna, temperatura nie spada poniżej 0°C, w Polsce spada poniżej 0°C,
w Polsce zimą pada śnieg, nad Morzem Śródziemnym deszcz.
Podobieństwa:
długość trwania dnia i nocy w ciągu roku.
iSUZUUccrb_d5e296
2. Turystyka w basenie Morza Śródziemnego
Tereny położone w strefie klimatu śródziemnomorskiego są chętnie odwiedzane przez turystów. Turystyce na pewno sprzyjają warunki naturalne. Klimat jest łagodny i stwarza warunki do plażowania oraz kąpieli w ciepłych wodach morskich od wiosny do jesieni, a do zwiedzania przez cały rok. W okresie zimowym można dodatkowo korzystać z ośrodków narciarskich leżących w pobliskich górach. W krajobrazie śródziemnomorskim warto podziwiać zarówno obiekty pochodzenia naturalnego, jak i dzieła rąk człowieka.
Atrakcyjność turystyczna regionu wiąże się niewątpliwie z jego niezwykłą historią. Wokół Morza Śródziemnego rozwinęły się najważniejsze starożytne cywilizacje. Tu rozwijała się kultura Egiptu, starożytnej Grecji i Rzymu, tworząc podstawy nauki, kultury i sztuki współczesnej Europy. Naukę i sztukę rozwijali także Arabowie i Turcy. Wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego były miejscem narodzin trzech ważnych religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Wzajemne wpływy wszystkich kultur i religii sprawiły, że rejon Morza Śródziemnego jest unikalny pod względem ilości zabytków.
R1CCffYLweuoE
Fotografia prezentuje plażę przy promenadzie nad morzem. Widać bardzo wiele osób. Przy plaży rosną palmy. W tle wysokie budynki i góry.
Fotografia prezentuje plażę przy promenadzie nad morzem. Widać bardzo wiele osób. Przy plaży rosną palmy. W tle wysokie budynki i góry.
Plaża miejska w Barcelonie (Hiszpania). W Barcelonie słońce świeci przez 2500 godzin w roku!
Źródło: Alp Cem, Pixabay, domena publiczna.
RcqRRlka2kKlV
Fotografia prezentuje jeziora z turkusowymi wodami, umiejscowione pomiędzy skałami. Przy wodzie oraz na skałach bujnie rośnie zielona roślinność. Obok jeziora widać ścieżkę edukacyjną dla pieszych.
Fotografia prezentuje jeziora z turkusowymi wodami, umiejscowione pomiędzy skałami. Przy wodzie oraz na skałach bujnie rośnie zielona roślinność. Obok jeziora widać ścieżkę edukacyjną dla pieszych.
Jeziora Plitwickie w Chorwacji. Park Narodowy i obszar Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dostępne do zwiedzania jest 16 jezior połączonych 90 wodospadami.
Źródło: naadjuuuh, Pixabay, domena publiczna.
R17PKPSFlsllQ
Fotografia prezentuje piramidy na pustyni. Trzy piramidy są bardzo duże. Między nimi widać kilka mniejszych. Piramidy znajdują się w oddali. Bliżej widać osobę, która jedzie na wielbłądzie, a obok drugiego wielbłąda.
Fotografia prezentuje piramidy na pustyni. Trzy piramidy są bardzo duże. Między nimi widać kilka mniejszych. Piramidy znajdują się w oddali. Bliżej widać osobę, która jedzie na wielbłądzie, a obok drugiego wielbłąda.
Egipskie piramidy w Gizie są najsłynniejszym śladem starożytnej cywilizacji sprzed kilku tysięcy lat i jedynym z tzw. siedmiu cudów świata, który dotrwał do naszych czasów.
Źródło: csbwv, Pixabay, domena publiczna.
RtQyqzMCCLDPN
Fotografia prezentuje ruiny świątyń i pozostałości innych budowli na wzgórzu Akropolu. Wzgórze oraz budynki są białe. Poniżej wzgórza widać zieloną roślinność.
Fotografia prezentuje ruiny świątyń i pozostałości innych budowli na wzgórzu Akropolu. Wzgórze oraz budynki są białe. Poniżej wzgórza widać zieloną roślinność.
Ruiny świątyń i innych budowli są pozostałościami wspaniałej kultury starożytnej Grecji, chętnie zwiedzanymi przez turystów. Na zdjęciu widać Akropol w Atenach, ruiny Partenonu – świątyni bogini Ateny, V wiek p.n.e.
Źródło: Aleksandr Zykov, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
R11Zxy627FvjY
Fotografia prezentuje Koloseum. Jest to owalny budynek amfiteatru o łukowatych prześwitach. Jedna ściana Koloseum jest wyższa niż pozostałe. Teren amfiteatru ogrodzony jest płotem.
Fotografia prezentuje Koloseum. Jest to owalny budynek amfiteatru o łukowatych prześwitach. Jedna ściana Koloseum jest wyższa niż pozostałe. Teren amfiteatru ogrodzony jest płotem.
Koloseum w Rzymie. Rzym był stolicą najdłużej istniejącego imperium w historii. Koloseum to amfiteatr, w którym m.in. odbywały się walki gladiatorów oraz pokazy dzikich zwierząt. Po zalaniu specjalnie przygotowanej kondygnacji urządzano tu nawet przedstawienia ukazujące bitwy okrętów.
Fotografia prezentuje wybrzeże z przystanią, przy której stoją przycumowane jachty i łodzie. W tle widać wysokie budynki, a jeszcze dalej góry.
Fotografia prezentuje wybrzeże z przystanią, przy której stoją przycumowane jachty i łodzie. W tle widać wysokie budynki, a jeszcze dalej góry.
Intensywna zabudowa wybrzeży Morza Śródziemnego zapewnia noclegi dla licznych turystów, ale niekorzystnie zmienia krajobraz. Na zdjęciu przystań w Monako.
Źródło: Trish Hartmann, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
Rc2uVr1mtf8YG
Ilustracja przedstawia portret starego Samarytanina. Mężczyzna o twarzy szczupłej, pociągłej z wysokim czołem. Posiada długą brodę i wąsy. Na głowie ma turban. Pod jego rysunkiem znajduje się napis: Samarytanin - przedstawiciel semickiej grupy etniczno‑wyznaniowej. Jerozolima, Izrael. Autorem rysunku jest Andrzej Boczarowski.
Portret przedstawiciela ludu Samarytan. Obecnie w Izraelu i Autonomii Palestyńskiej żyje tylko ok. 700 przedstawicieli tego ludu.
Źródło: Andrzej Boczarowski (opublikowano dzięki uprzejmości Parku Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie), tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
1
Ćwiczenie 2
Opisz dwa wybrane zabytki z rejonu Morza Śródziemnego.
RmFdRnLgGuswO
(Uzupełnij).
Przeczytaj uważnie rozdział 2. Turystyka w basenie Morza Śródziemnego.
Egipskie Piramidy w Gizie należą do tzw. siedmiu cudów świata. To kilka budowli (piramid) o charakterystycznym kształcie ostrosłupa. pełnią funkcję grobowców faraonów.
Akropol w Atenach to ruiny miasta na wysokim wzgórzu. Charakterystycznym obiektem jest świątynia poświęcona Atenie, mitologicznej greckiej bogini mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny oraz opiekunka miast, m.in. Aten.
Ciekawostka
Zarówno stosowany przez nas oraz większość innych krajów świata alfabet łaciński, jak i zestaw cyfr arabskich oraz cyfr rzymskich powstały w kulturach basenu Morza Śródziemnego.
Ciekawostka
Istotnym walorem turystycznym regionu śródziemnomorskiego jest specyficzna kuchnia – smaczna i zdrowa. Wykorzystuje się w niej warzywa, owoce cytrusowe i winogrona. Wytwarza się tam największą różnorodność serów i win. Na stołach goszczą ryby i wszelkie owoce morza. Potrawy uzupełniają aromatyczne przyprawy i oliwa z oliwek. Znane w Polsce takie potrawy, jak pizza i kebab, powstały również nad Morzem Śródziemnym.
Ważne!
Cały region Morza Śródziemnego jest aktywny sejsmicznieaktywność sejsmicznaaktywny sejsmicznie, co znaczy, że częste są tu trzęsienia ziemi. Istnieją tu także czynne wulkanywulkanwulkany, np. Etna, Wezuwiusz, Stromboli we Włoszech czy Santoryn w Grecji. Obecność wulkanów jest zagrożeniem dla pobliskich miejscowości, jednak to właśnie one odpowiadają za żyzność gleby. Popiół wulkaniczny jest bowiem doskonałym naturalnym nawozem.
RrWAZQeRu3YuQ
Fotografia wykonana z góry przedstawia wulkan podczas erupcji. Ze szczytu wulkanu wydobywa się chmura biało‑brazowych gazów i pyłów.
Czynny wulkan jest atrakcją turystyczną, ale jednocześnie stwarza zagrożenie zarówno dla mieszkańców, jak i turystów. Na zdjęciu widoczna jest erupcja wulkanu Etna (3323 m n.p.m.) na Sycylii, która miała miejsce w 2002 roku.
Źródło: WikiImages, Pixabay, domena publiczna.
Wpływ turystyki na środowisko
Ze względu na atrakcyjność regionu Morza Śródziemnego, wzdłuż wybrzeża stale rozwija się przemysł turystyczny, na który składają m.in.: bogata baza noclegowa i gastronomiczna, infrastruktura transportowa oraz baza towarzysząca (liczne kąpieliska, przystanie jachtowe, korty tenisowe, pola golfowe, kina, teatry, dyskoteki i kasyna). Niestety gwałtowny rozwój turystyki w basenie Morza Śródziemnego wpływa negatywnie na środowisko naturalne, m.in. poprzez zanieczyszczenie wody i powietrza, degradację gleby, zwiększenie ilości odpadów, hałas, zmiany w krajobrazie oraz zanik bioróżnorodności.
RtS82N8HNOAm2
Obiekty hotelarskie i inne elementy infrastruktury turystycznej potrzebują ogromnych ilości wody słodkiej (zarówno w celu spełniania indywidualnych potrzeb samych turystów, jak i do ich obsługi: sprzątania, przygotowywania posiłków, zapewnienia różnorodnych rozrywek). Skutkuje to brakami wody i pogorszeniem jej jakości oraz większą ilością ścieków.
Obiekty hotelarskie i gastronomiczne produkują niebezpieczne ścieki (np. woda z detergentami), które nie zawsze podlegają właściwemu oczyszczeniu, zwłaszcza w krajach, gdzie standardy ochrony środowiska są niskie, a lokalnym władzom brakuje pieniędzy na systemy oczyszczania ścieków. Wodę zanieczyszczają też wycieki benzyny lub ropy z łodzi motorowych i innych pojazdów.
Śmieci produkowane przez turystów i firmy obsługujące ruch turystyczny bywają składowane na dzikich wysypiskach albo nawet wrzucane wprost do oceanu lub jeziora.
Przemysł turystyczny często rozwija się zupełnie lekceważąc walory krajobrazowe i miejscowe wzorce architektury. Skutkuje to powstawaniem obiektów turystycznych zupełnie nie pasujące do lokalnych warunków.
Wszystkie powyższe czynniki utrudniają też życie zwierzętom i roślinom. Zanieczyszczenia wody powodują wymieranie życia w jeziorach, zatokach i morzu.. Wszelki hałas i obecność człowieka niepokoi zwierzęta i może prowadzić do zmiany ich zachowań, a trasy turystyczne mogą odciąć zwierzęta od wodopoju, terenów łowieckich, utrudnić im migracje, zmniejszyć możliwość poszukiwania partnera i wymiany materiału genetycznego, a izolowane ekosystemy są słabsze, bardziej narażone na negatywne procesy, a w efekcie ubożeją i zamierają.
iSUZUUccrb_d5e363
Podsumowanie
Klimat śródziemnomorski występuje na różnych kontynentach, w Europie w basenie Morza Śródziemnego.
Lato w klimacie śródziemnomorskim jest gorące i suche.
Zima w klimacie śródziemnomorskim jest ciepła i deszczowa.
Obszary z klimatem śródziemnomorskim są szczególnie atrakcyjne dla turystów ze względu na słoneczną pogodę, wysoką temperaturę wody w morzu i dużą ilość ciekawych zabytków.
Praca domowa
1
Ćwiczenie 3
Przedstaw walory turystyczne śródziemnomorskiego wybrzeża. Opisz, jak turystyka może wpłynąć na ten obszar.
R3KHqXZQIlPiM
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jakie cechy ma klimat śródziemnomorski i w jaki sposób wykorzystuje to przemysł turystyczny.
Na śródziemnomorskim wybrzeżu od wiosny do jesieni panują doskonałe warunki do odpoczynku: jest ciepło, a dni są słoneczne. Woda w morzu jest przyjemnie ciepła. Dodatkowo jest to rejon bogaty w zabytki kultury oraz ciekawy przyrodniczo. Dlatego wzdłuż wybrzeża rozwija się przemysł turystyczny, na który składają się pensjonaty oferujące noclegi, bary i restauracje, mariny, wypożyczalnie sprzętu i transport. Gwałtowny rozwój turystyki w basenie Morza Śródziemnego wpływa negatywnie na środowisko naturalne m.in. poprzez zanieczyszczenie morza, powietrza (wzmożony transport), nadmierne zużycie wody słodkiej, wytwarzanie ogromnych ilości śmieci, zmiany w krajobrazie (nieestetyczne budynki), niszczenie środowiska życia i rozmnażania organizmów, co prowadzi do wymierania organizmów.
w starożytnej Grecji: część miasta położona na wzgórzu
aktywność sejsmiczna
aktywność sejsmiczna
zjawisko występowania trzęsień ziemi, ma miejsce głównie na granicach płyt tektonicznych
Koloseum
Koloseum
amfiteatr w Rzymie, zbudowany 75–82 r.; ogromna budowla eliptyczna z widownią (ok. 50 tys. miejsc) z 4 galeriami komunik oraz areną z systemem podziemnych korytarzy; w Koloseum odbywały się m.in. walki gladiatorów
piramida egipska
piramida egipska
monumentalna budowla (grobowiec) w kształcie zbliżonym do czworobocznego ostrosłupa o podstawie kwadratowej
Samarytanie
Samarytanie
niewielka semicka grupa etniczno‑religijna, do której należą potomkowie mieszkańców starożytnej Samarii i imigrantów z Mezopotamii
wulkan
wulkan
miejsce wydobywania się na powierzchnię Ziemi produktów erupcji: lawy (wulkan lawowy), materiałów piroklastycznych (wulkan pyłowy, szlakowy) oraz gazów wulkanicznych (wulkan gazowy)
iSUZUUccrb_d5e441
Zadania
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
R1FqK0C5tMF3A
Przyporządkuj określenia charakteryzujące daną porę roku w klimacie śródziemnomorskim. letnia pora roku Możliwe odpowiedzi: 1. chłodna, 2. słoneczna, 3. gorąca, 4. deszczowa, 5. pochmurna, 6. sucha zimowa pora roku Możliwe odpowiedzi: 1. chłodna, 2. słoneczna, 3. gorąca, 4. deszczowa, 5. pochmurna, 6. sucha
Przyporządkuj określenia charakteryzujące daną porę roku w klimacie śródziemnomorskim. letnia pora roku Możliwe odpowiedzi: 1. chłodna, 2. słoneczna, 3. gorąca, 4. deszczowa, 5. pochmurna, 6. sucha zimowa pora roku Możliwe odpowiedzi: 1. chłodna, 2. słoneczna, 3. gorąca, 4. deszczowa, 5. pochmurna, 6. sucha
R1On88JtV5jRf1
Ćwiczenie 2
Wskaż, gdzie znajduje się Lazurowe Wybrzeże.
Wskaż, gdzie znajduje się Lazurowe Wybrzeże.
R126OXnXJ792g2
Ćwiczenie 3
Wskaż nazwy narodów – twórców wielkich starożytnych cywilizacji, które powstały w basenie Morza Śródziemnego. Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź, 2. , 3. , 4.
2
Ćwiczenie 4
R1e7lJEjNjM3c
zadanie interaktywne
Wskaż nazwy trzech ważnych religii, które powstały w basenie Morza Śródziemnego.
judaizm
chrześcijaństwo
islam
buddyzm
hinduizm
animizm
szamanizm
konfucjonizm
taoizm
Źródło: licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 5
R1Uw2nkhsp1UN1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących regionu Morza Śródziemnego.
Prawda
Fałsz
W regionie tym jest wiele zabytków z czasów starożytnego Rzymu.
□
□
Przez większą cześć roku można się kapać w ciepłym morzu.
□
□
Doskonale rozwinięta baza noclegowa.
□
□
Codzienne deszcze dają ulgę od upałów w ciągu lata.
□
□
W regionie tym jest wiele zabytków zbudowanych przez Prasłowian.
□
□
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.