R1RSr3Ci5WJRf
Ołtarz składa się z dwunastu obrazów przedstawiających różne sceny rodzajowe. Na środku obraz, na którym widnieje mężczyzna w czerwonej, bogato zdobionej szacie. W lewej ręce trzyma pastorał, który opiera o kolano, drugą ma uniesioną - palec wskazujący i środkowy trzyma wyprostowany. Na głowie ma ozdobne nakrycie w kształcie zaokrąglonego stożka. Przed nim na podłodze leży korona. Po prawej stronie znajduje się obraz z mężczyzną w zielonym płaszczu z książką na kolanach i uniesioną dłonią z wyprostowanym palcem wskazującym. Ma długie włosy i brodę. Ma także bose stopy, które wystają spod szaty. Jest zwrócony w kierunku centrum ołtarza. Obok wizerunku mężczyzny znajduje się obraz kobiety grającej na harfie, za którą stoją inne kobiety. Ma bogatą szatę w ornamenty i długie włosy. Jej twarz także zwrócona jest w kierunku środka ołtarza. Kolejny obraz stanowi wizerunek nagiej kobiety, która lewą rękę opiera o nogę, drugą ma lekko uniesioną. Trzyma w niej jabłko. Ma długie włosy i wysokie czoło. Jest zwrócona w kierunku centrum ołtarza. Po lewej stronie od mężczyzny znajdującego się w centrum widać obraz kobiety w granatowej szacie z koroną na głowie i książką w ręce. Ma długie rozpuszczone włosy. Jest zwrócona ku środkowi ołtarza. Obok niej znajduje się obraz, na którym przedstawione jest zgromadzenie ludzi zwróconych w kierunku pulpitu, na którym leży księga. Także są zwróceni w kierunku środka ołtarza. Całkowicie po lewej stronie znajduje się obraz nagiego mężczyzny, który w prawej ręce trzyma liść przysłaniający intymne części ciała; lewą natomiast ma zgiętą w łokciu. Ma długie ciemne włosy, wąsy i brodę. Nogi ma skrzyżowane. Jest zwrócony twarzą do środka ołtarza. Nad nagim mężczyzną i nagą kobietą znajdują się wyobrażenia mężczyzny składającego ofiarę z owiec oraz mężczyzny oddającego część plonów oraz scena zamordowania mężczyzny przez innego mężczyznę za pomocą kości. Dolną część ołtarza stanowią scenki rodzajowe. Dolne frontowe tablice pokazują adorację Baranka Bożego. Z głowy Baranka promieniuje światło, a z jego piersi wypływa krew napełniająca złoty kielich. Wokół klęczy czternaście aniołów z rękami złożonymi w geście modlitwy, dwóch z nich okadza ołtarz. Scenę oświetla gołębica, wokół której znajduje się świetlista aureola. Z przodu woda z fontanny wpływa do strumyka, którego dno przykryte jest klejnotami. Na pierwszym planie po lewej widać grupę ludzi trzymających księgę, którzy klęczą z twarzami zwróconymi w kierunku stołu ofiarnego. Za nimi są inni ludzie, którzy przybyli z całego świata, co widać po ich orientalnych twarzach i różnych typach kapeluszy i czapek. Wśród zgromadzonych znajduje się mężczyzna w białej szacie. Po prawej widać dwunastu mężczyzn, z których większość klęczy z twarzami zwróconymi w kierunku stołu ofiarnego. Za nimi znajdują się mężczyźni w szatach w kolorze czerwonym i nakryciach głowy w kształcie zaokrąglonych stożków. Wśród nich jeden z mężczyzn niesie kamienie. W tle widać mężczyzn po lewej i kobiety po prawej, wszyscy niosą męczeńskie palmy. W dali rozciąga się krajobraz miasta. Kompozycja jest symetryczna z osią przebiegającą od gołębicy przez Baranka do Źródła. Promienie światła, którym emanuje gołębica, wyznaczają linie perspektywiczne. Po bokach widzimy kolejne grupy ludzi. Dwie tablice po prawej pokazują dwie grupy mężczyzn. Pierwsza grupa to mężczyźni w ciemnych szatach. Wszyscy mają brody. W tle widoczny krajobraz gaju oliwnego. Na czele drugiej grupy mężczyzn stoi mężczyzna w jaskrawoczerwonej szacie trzymający długi kij. Za nim podążają inni mężczyźni w ciemnych szatach. W tle widoczny jest krajobraz ogrodu z krzewami i palmami. Z lewej strony widoczni są jeźdźcy na koniach trzymający chorągwie i proporce. Ubrani są w płaszcze i peleryny. W tle widoczny jest krajobraz z polami i wzgórzami.

Opis dzieła sztuki

Ołtarz Gandawski
Źródło: Jan van Eyck, Hubert van Eyck, 1425, tempera, katedra św. Bawona w Gandawie, domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Otaczający nas świat możemy odbierać wieloma zmysłami. Jednym z nich jest wzrok, dzięki któremu możemy poznawać świat i doceniać bogactwo jego barw i kształtów. Wśród malarskich obrazów, którymi otaczamy się na co dzień, są naturalne widoki, ale są też dzieła tworzone przez utalentowanych artystów. Opisując obraz, próbujemy wyrazić go w obcym dla niego języku. Jak to zrobić, żeby oddać słowem to, co malarz uwiecznił za pomocą pędzla i farb? Jak napisać obraz, żeby mógł się nim zachwycić każdy, także ci spośród nas, którym nie jest dane go zobaczyć?

Polecenie 1
Ri4Mif1GMbrL8
Miejsce na notatkę

Wysłuchaj opisu reprodukcji, który przygotował kolega/koleżanka i opowiedz swoje wrażenia. Przygotuj informacje na temat autora tego obrazu, korzystając z dostępnych źródeł.

ROWuIQXIyLeOn
Miejsce na notatkę
Polecenie 2

Wypożycz z biblioteki album poświęcony malarstwu Jana van EyckaJan van EyckJana van Eycka (malarstwo niderlandzkieniderlandzkieniderlandzkie XV wieku). Obejrzyj go i odpowiedz na pytania:

  • Czy to twoje pierwsze spotkanie z twórczością tego malarza?

  • Czy podobają ci się jego prace?

  • Czy potrafisz określić, co ci się podoba, a co ci się nie podoba w tym malarstwie?

RsctllZRd9Bt6
Miejsce na notatkę

Zapoznaj się z krótką informacją dotyczącą Jana van Eycka dostępną na stronie internetowejJ. van Eyckstronie internetowej. Na jej podstawie napisz krótką notatkę o malarzu.

RC1dwlg9ZxPcC
Miejsce na notatkę
Jan van Eyck
niderlandzkie
J. van Eyck
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jan van Eyckj000000015B1v50_000tp001Jan van Eyck Portret małżonków Arnolfinich

Jan van Eyck14411390
R16GjcT3s5vxk
Autoportret (domniemany)
Źródło: Jan van Eyck [czyt. jan wan ek], 1433, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.

Jan van Eyck

Był niderlandzkim humanistą o rozległym wykształceniu i wybitnym malarzem I połowy XV wieku, uznawanym za jednego z prekursorówj000000015B1v50_000tp002prekursorów sztuki renesansowej poza Włochami. Już za swojego życia zyskał sławę, nie tylko na północy Europy, ale także na południe od Alp, między innymi dzięki umiejętności wiernego oddawania rzeczywistości oraz znakomitym portretom. Malował również obrazy religijne oraz miniatury. Do najsłynniejszych dzieł van Eycka należą m.in.: Ołtarz Gandawski (Ołtarz Baranka Mistycznego, wykonany prawdopodobnie z bratem Hubertem van Eyckiem) i Mężczyzna w turbanie, a przede wszystkim Portret małżonków Arnolfinich.

Malarz sygnował swoje dzieła nazwiskiem oraz dewiządewizadewizą w języku niderlandzkim: „Alsick kann” (czyt. alzik kan; „Tak, jak potrafię”).

Jan van Eyck był jednym z pierwszych malarzy europejskich XV wieku, którzy zaczęli używać do tworzenia swoich obrazów farb olejnychj000000015B1v50_000tp003farb olejnych, stopniowo zastępując nimi stosowaną wcześniej temperęj000000015B1v50_000tp004temperę, oraz posługiwali się techniką nakładania przezroczystych laserunkówj000000015B1v50_000tp005laserunków, gwarantujących efekt soczystości barw i świetlistości powierzchni obrazu.

Polecenie 3
RnuxyWo2qZaMP
Zadanie polega na wpisaniu przez ucznia dowolnych skojarzeń ze słowem sztuka i rozmieszczeniu ich w dowolnym miejscu na tablicy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3

Podaj pięć skojarzeń ze słowem „sztuka”.

R1InuTGYV1kEV
Miejsce na notatki
Polecenie 4

Podaj pięć skojarzeń ze słowem „sztuka”.

RK1WMoxy2rzRt
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 1
R15XtQ61Zl4KJ
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu w rozsypance wyrazowej słów będących synonimami słowa "sztuka".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 1

Podaj pięć synonimów do wyrazu „sztuka”. Możesz skorzystać ze słownika synonimów.

RQtBtunNqGW6y
Miejsce na notatki
Polecenie 4

Czy uważasz, że reprodukcja jest w stanie oddać całe bogactwo pierwowzoru? Co, według ciebie, może ulec na reprodukcjireprodukcjareprodukcji przeinaczeniu? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1HHZkH0M8fb3
Miejsce na notatkę
Polecenie 4

Odpowiedz, czy słuchałeś/-aś audiodeskrypcji sztuki online. Czy miałeś/-aś także okazję dotykać rzeźb czy obrazów? Jeśli tak, gdzie to było? Określ, jakie emocje towarzyszyły ci podczas obcowania ze sztuką.

Ru0Sy9FF0rLUZ
Miejsce na notatkę
dewiza
reprodukcja
j000000015B1v50_000tp001
j000000015B1v50_000tp002
j000000015B1v50_000tp003
j000000015B1v50_000tp004
j000000015B1v50_000tp005
j000000015B1v50_000tp006
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pierwsze spotkanie z obrazem

RJve9Huwmblq9
Portret małżonków Arnolfinich
Źródło: Jan van Eyck, 1434, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.

Pierwsze spotkanie z obrazem warto zacząć od podstawowych danych katalogowychdane katalogowedanych katalogowych, które mogą wiele powiedzieć nie tylko o samym obrazie, lecz także o czasach, w których powstał oraz o temacie przedstawienia. Niektóre z tych informacji znajdują się na tabliczce umieszczonej pod obrazem w muzeum. Powinny też być umieszczane wszędzie tam, gdzie dzieło jest reprodukowane.

dane katalogowe
Ćwiczenie 2
RQ7BQePLKwXgE1
Zadanie interaktywne. Dopasuj kawałki układanki tak, aby powstał obraz "Portret małżeństwa Arnolfinich".
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się  z opisem obrazu Jana van Eycka Małżeństwo Arnolfinich dostępnego na stronie internetowejPortret małżeństwa Arnolfinichstronie internetowej. Opisz swoje wrażenia.

R1FSKkwNHVFUC
Miejsce na notatkę
Portret małżeństwa Arnolfinich
Ćwiczenie 3
Rqq1ml57JVIii1
Zadanie interaktywne. Uzupełnij dane dotyczące obrazu podanymi informacjami. Dane do uzupełnienia: autor, tytuł dzieła, data powstania, wymiary, technika malarska, miejsce przechowywania. Informacje do wyboru: Rogier van der Weyden, Portret małżeństwa, National Gallery, Londyn, olej na desce, 1438, 82,2 x 60 cm, 80,1 x 59 cm, 1434, olej na płótnie, Louvre, Musée du Louvre, Portret małżonków Arnolfinich, Jan van Eyck.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4

Znajdź w dowolnym słowniku pojęć plastycznych (np. w Słowniku terminologicznym sztuk pięknych pod redakcją Stefana Kozakiewicza) wymienione poniżej gatunki malarskie. Następnie wynotuj, według wzoru, pojęcia i sformułowania, które mogą być pomocne przy określaniu typów obrazów.

Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny

  • akt:

  • martwa natura:

  • pejzaż:

  • portret:

  • malarstwo religijne:

  • malarstwo rodzajowe:

RtehAXNtaonL2
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 5
RKipEz2dA06vY11
Zadanie interaktywne. Dopasuj obraz do opisu. Obrazy: 1. Naga kobieta siedzi bokiem do widza., 2. Kobieta i mężczyzna trzymają się za ręce. Są bogato ubrani. Stoją w pomieszczeniu., 3. Na obłoku unosi się kobieta z nagim dzieckiem. Otaczają ją: starzec i kobieta. Na dole obrazu znajdują się dwa małe aniołki. Opisy: 1. Jan van Eyck "Portret małżonków Arnolfich" portret, scena rodzajowa, 2. Rafael "Madonna Sykstyńska", scena religijna, 3. Auguste Renoir "Akt siedzącej dziewczyny", akt.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R3IQiPfANc2vg
Zadanie interaktywne polega na połączeniu autora i tytułu obrazu z rodzajem malarstwa, który dany obraz reprezentuje.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RQgQQftkQsc3P11
Zadanie interaktywne. Dopasuj obraz do opisu. Obrazy: 1. Kobieta z zagadkowym uśmiechem patrzy w kierunku widza. Ma założone ręce. Jest bogato ubrana., 2. Mężczyzna w kożuchu. Ma wąsy, brodę i grzywkę. Patrzy w kierunku widza., 3. Krajobraz gór. Z prawej strony widoczna sosna. Opisy: 1. Leon Wyczółkowski, "Tatry", pejzaż, 2. Stanisław Wyspiański, "Autoportret", autoportret, 3. Leonardo da Vinci, "Mona Lisa", portret.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RcVwT46yitESK
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu autora i tytułu obrazu do rodzaju malarstwa, które ten obraz reprezentuje.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!

Pamiętaj, że lewa strona obrazu to ta, którą masz przed sobą po lewej stronie, a prawa strona obrazu to ta, którą masz po swojej prawej stronie.

1
Ćwiczenie 7
R13LUG41vdkXt1
Zadanie interaktywne. Obraz poziomy z zaznaczonymi punktami do uzupełnienia. 9 punktów rozmieszczonych symetrycznie. Elementy do uzupełnienia: na pierwszym planie obrazu,na drugim planie, z lewej strony obrazu, na drugim planie, z prawej strony obrazu, w lewym dolnym rogu obrazu, w prawym dolnym rogu obrazu, w centrum przedstawienia, na trzecim planie w lewym górnym rogu obrazu, w prawym górnym rogu obrazu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7

Zgromadź słownictwo, którego można użyć do opisu obrazu.

R1InuTGYV1kEV
Miejsce na notatki
Wskazówka

Opis obrazu powinien składać się z trzech części:

wstępu,

rozwinięcia,

zakończenia.

We wstępie umieszczamy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące autora obrazu, techniki wykonania, daty powstania, aktualnego miejsca przechowywania dzieła, ciekawych wydarzeń z historii obrazu.

rozwinięciu należy określić temat obrazu. Na początku opisujemy, co przedstawia pierwszy plan, a następnie elementy znajdujące się na drugim planie. Ważne jest, by zwrócić uwagę na tło. Należy pamiętać, by opisać układ elementów na obrazie i ich znaczenie. W opisie dzieła malarskiego znaczenie mają także barwy zastosowane przez malarza i nastrój, który wywołują.

Zakończenie to miejsce na opisanie własnych emocji, wrażeń i reakcji związanych z danym dziełem sztuki.

Opisując obraz, warto stosować różnorodne czasowniki, m.in. znajdować się, być, być widocznym, przedstawiać, zostać przedstawionym, uwiecznić, zostać uwiecznionym, oddać (coś na obrazie – uwiecznić), zostać oddanym (uwiecznionym – na obrazie), stać, leżeć, siedzieć, wisieć. Do tworzenia opisu obrazu należy używać różnych konstrukcji zdań (strona czynna, bierna). Warto sięgnąć po synonimy, aby nie powtarzać wyrazów w bliskim sąsiedztwie np. do określania autora: malarz, artysta, twórca; obrazu: dzieło, płótno, praca.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Motywy ikonograficznemotywy ikonograficzneMotywy ikonograficzne

R1FPF1WXIiVkp
Portret małżonków Arnolfinich
Źródło: Jan van Eyck, 1434, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.
Ćwiczenie 8

Przyjrzyj się głównym motywom ikonograficznymmotywy ikonograficznemotywom ikonograficznym znajdującym się na obrazie. Wymień je.

RRpk3copVXSyl
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 8

Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich wymień główne motywy ikonograficznemotywy ikonograficznemotywy ikonograficzne występujące na tym obrazie.

R1InuTGYV1kEV
Miejsce na notatki
R6IVP2Oc8L6jN1
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne. Przyporządkuj motywy z obrazu Jana van Eycka "Portret małżonków Arnolfinich" do odpowiednich wyrażeń. Motywy: drewniane saboty; duże okno, z którego pada światło do wnętrza; na którym leżą owoce; wielkie łoże z baldachimem, pokryte czerwona materią; zwisa z sufitu wieloramienny świecznik; zamykająca w głębi całość przedstawienia; wisi okrągłe wypukłe lustro, nad którym widoczny jest jakiś napis; ława do siedzenia, podobnie jak łoże i baldachim – pokryta czerwoną materią; mały kudłaty piesek. Wyrażenia do uzupełnienia: W lewym dolnym rogu dzieła widoczne są {uzupełnij}. Na drugim planie, po lewej stronie znajduje się {uzupełnij}. Pod oknem widoczny jest fragment stolika, {uzupełnij}. Po drugiej stronie, tuż za plecami kobiety zostało uwiecznione {uzupełnij}. U góry, między postaciami, {uzupełnij}. Tłem przedstawienia jest jasna ściana, {uzupełnij}. Na ścianie, nad złączonymi dłońmi państwa Arnolfinich {uzupełnij}. Poniżej lustra znajduje się {uzupełnij}. Na dole obrazu, u stóp pary małżonków znajduje się {uzupełnij}.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9

Opisz dowolne pomieszczenie, np. swój pokój.

RDKaNLtb3DJMP
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 10

Zredaguj krótki opis obrazu Jana van Eycka.

RSE6NKt0G7BwI
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 10

Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich napisz własny krótki opis tego obrazu. Zawrzyj w nim elementy, które zapamiętałeś/-aś.

R1InuTGYV1kEV
Miejsce na notatki
Ważne!

Dzieło van Eycka powstało w I połowie XV wieku, a do jego pełnego zrozumienia niezbędna jest znajomość kultury XV‑wiecznej FlandriiFlandriaFlandrii, jej zwyczajów, tradycji, a nawet typu ubiorów oraz szczegółów ówczesnego wystroju wnętrz.

Kim są bohaterowie obrazu

Portret małżonków Arnolfinich przedstawia parę młodych ludzi stojących na tle wnętrza XV‑wiecznego flamandzkiegoflamandzkiflamandzkiego domu. Prawdopodobnie są to Giovanni di Nicolao Arnolfini oraz jego żona – Giovanna Cenani, mieszkający w Brugii, gdzie także żył i pracował Jan van Eyck. Obie postaci przedstawione na obrazie są ubrane elegancko i bogato, co może świadczyć o wyjątkowości chwili, kiedy zostały sportretowane. Możliwe, że para została uwieczniona w trakcie ceremonii małżeństwa, które w XV‑wiecznej Flandrii mogło być zawierane poza kościołem. Badacze, przyglądając się sukni Giovanny, spierają się o to, czy młoda kobieta była wówczas w ciąży. Wielu historyków sztuki przychyla się jednak do tezy, że namalowana przez van Eycka suknia jedynie wiernie oddawała ówczesną modę.

Flandria
flamandzki
Ćwiczenie 11

Opisz wygląd lustra i to, co widać w jego odbiciu. Wyszukaj potrzebne informacje w internecie.

R1Aac0OkGpozU
Portret małżonków Arnolfinich (detal)
Źródło: Jan van Eyck [czyt. jan wan ek], domena publiczna.
R108jZbZFb5yz
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 11

Zastanów się i odpowiedz, czy twoim zdaniem umieszczenie swojego wizerunku przez malarza w odbiciu w lustrze może stanowić dla widza jakiś sygnał.

R1InuTGYV1kEV
Miejsce na notatki
Ciekawostka

Jan van Eyck podpisał swoje dzieło w oryginalny i zabawny sposób. Nad namalowanym na tylnej ścianie pokoju lustrem umieścił inskrypcję: „Johannes de Eyck fuit hicJohannes de Eyck fuit hicJohannes de Eyck fuit hic / 1434” („Jan van Eyck był tutaj / 1434”). To sformułowanie wskazuje na czas przeszły, „był”, czyli w tej chwili nie jest, gdyż teraz scenę obserwuje ktoś inny - odbiorca obrazu.

Wnętrze, które namalował Jan van Eyck, pełne jest różnych przedmiotów mających symboliczne znaczenie w XV wieku. Jedne z nich mogą potwierdzać przypuszczenie, że przedstawiona na obrazie scena jest ceremonią zawarcia małżeństwa, inne przypominają o domowych obowiązkach pani domu.

Johannes de Eyck fuit hic

Ilustracja interaktywna

R1QoYbI3Q9Uds
Ilustracja interaktywna. Na obrazie Jana van Eycka zaznaczono 5 punktów. Są to elementy symboliczne: 1. Świeca - symbolizuje ślub oraz obecność Chrystusa. 2. Pies - symbolizuje wierność małżeńską. 3. Owoce - symbolizują czystość i płodność, nawiązują do pierwszych ludzi wygnanych z Raju. 4. Porzucone buty - Świadczą o zawarciu w tym wnętrzu sakramentu małżeństwa. 5. Lustro i różaniec - symbolizują czystość pary. Informacja pojawia się po kliknięciu w punkt. Obraz przedstawia ceremonię składania przysięgi małżeńskiej. Giovanni di Nicolao Arnolfini i jego żona Giovanna Cenani stoją we wnętrzu mieszkania oświetlanego światłem wpadającym przez okno z lewej strony. Kobieta wysoko unosi bogato fałdowaną zieloną suknię przepasaną pod piersiami brązowym paskiem. Na głowie ma białą chustę wykończoną koronką. Ma lekko pochyloną głową zwróconą w kierunku centrum obrazu. Patrzy w kierunku mężczyzny znajdującego się po lewej stronie. Ubrany jest on w ciemną pelerynę wykończoną brązowym futrem. Na głowie ma duży czarny kapelusz. Twarz ma zwróconą na wprost, a oczy lekko spuszczone. Ma poważny wyraz twarzy. Unosi prawą dłoń. Po prawej znajduje się łoże pod baldachimem, a na ścianie z tyłu charakterystyczne okrągłe i wypukłe lustro, w którym można dostrzec także świadków zaślubin (w tym samego artystę). Niektórzy badacze twierdzą, iż obraz nie miał uwiecznić ceremonii zaślubin. Gest Arnolfiniego tłumaczą jako pozdrowienie osób, które pojawiają się w progu drzwi i które zobaczyć można w odbiciu w lustrze. Wypukłe zwierciadło jest środkiem artystycznym, dzięki któremu przestrzeń obrazu została rozciągnięta. Lustro ukazuje nie tylko widok z innej perspektywy, ale także jest nośnikiem dodatkowych informacji – dzięki niemu dowiadujemy się o dwóch innych osobach uczestniczących w scenie. Przedmioty wyobrażone na obrazie mają znaczenie symboliczne. Są to: owoce leżące z lewej strony pod oknem, pies znajdujący się między małżonkami, pantofle ułożone na dole obrazu po lewej stronie, zapalona świeca w wiszącym nad postaciami kandelabrze, wiszący z lewej strony lustra różaniec i znajdująca się z prawej strony miotełka, wiszące między małżonkami na ścianie zwierciadło, nad którym jest napis - sygnatura malarza, pod nim znajduje się ława przykryta czerwonym suknem, czerwone łoże umiejscowione jest po prawej stronie obrazu. Z lewej strony widoczne jest okno, przez które do wnętrza wpada światło. Ściany pomieszczenia są jasne.
Jan van Eyck Portret małżonków Arnolfinich
Źródło: Jan van Eyck , Portret małżonków Arnolfinich, domena publiczna.
Ćwiczenie 12

Przyjrzyj się zaznaczonym na powyższej ilustracji interaktywnej elementom i zastanów się, co mogły symbolizować. Swoje przypuszczenia sprawdź, klikając na przyporządkowaną mu cyfrę. Znajdź w dowolnym źródle (np. w słowniku symboli), co mogą symbolizować: pies, buty, owoce, lustro, świeca.

Rj9k7vizYr9OU
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 12

Znajdź w dowolnym źródle (np. w słowniku symboli), co mogą symbolizować: pies, buty, owoce, lustro, świeca.

R1E8upmI36Msn
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jan van Eyck w opiniach Jana Białostockiego

Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryJan Białostocki
Jan Białostocki Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery

Podobnie zasadniczą rolę van Eyckvan Eyckavan Eyck odegrał w dziedzinie portretu. Modele jego obrazów to dygnitarzedygnitarzdygnitarze hierarchiihierarchiahierarchii kościelnej […] albo ludzie związani blisko z malarzem […]. Przede wszystkim jednak modelami są przedstawiciele wielkiego kapitału ówczesnego – najwyższa, nieliczna grupa bogatego mieszczaństwa związana raczej już z dworem burgundzkim niż z życiem miasta. […] Z tym też światem związany był Giovanni ArnolfiniGiovanni ArnolfiniGiovanni Arnolfini, kupiec włoski z Lukki, przedstawiciel MedyceuszówMedyceuszeMedyceuszówNiderlandachniderlandzkieNiderlandach, doradca dworu księcia burgundzkiegoburgundzkiburgundzkiego, człowiek, któremu van Eyck namalował najniezwyklejszy portret, jaki powstał w XV wieku […].

W obrazie tym, przedstawiającym Arnolfiniego z żoną, van Eyckvan Eyckavan Eyck wyprzedził o sto lat dzieje portretu, a jednocześnie wytyczył drogę dla rozwoju intymnej sceny rodzajowej we wnętrzu […]. Kupiec włoski stał się nie tylko godny uwiecznienia w portrecie – teraz artysta uważał już za słuszne i godziwe przedstawić go wraz z żoną w całej postaci, nie w popiersiupopiersiepopiersiu, jak dotąd przedstawiano nawet królów.

Arnolfini i jego piękna małżonka, trzymająca na łonie suknię sutosutosuto, wedle burgundzkiej mody, sfałdowaną, stoją obok siebie we wnętrzu zamożnie urządzonego pokoju. Oko van Eyckavan Eyckavan Eycka odnotowało łoże pod baldachimem w głębi, lśniący mosiężny świecznik, pomarańcze na ławce pod oknem. Na pierwszym planie porzucona para drewnianych sandałów, u stóp portretowanych mały kudłaty piesek, przypominający raczej zabawkę niż żywe stworzenie […].

Ale wewnątrz tej zacisznej izby dzieje się coś ważnego. To nie tylko portret dwojga ludzi; obraz van Eyckavan Eyckavan Eycka przesycony jest dostojnym nastrojem, powagą chwili, w której odbywa się uroczystość. Arnolfini uniósł prawą dłoń w górę gestem błogosławieństwa czy przysięgi; drugą ręką ujął prawą dłoń niewiasty. Jesteśmy świadkami ceremonii zaślubin przez podanie ręki i przysięgę (formę tę Kościół dopuszczał jeszcze do drugiej połowy XVI wieku). Nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz – autor obrazu. Przedstawił bowiem siebie oraz drugą osobę obecną przy ceremonii w odbiciu zwierciadła zawieszonego na ścianie, a poświadczył fakt własnoręcznym podpisem umieszczonym ponad lustrem na ścianie: Johannes de Eyck fuit hic 1434Johannes de Eyck fuit hicJohannes de Eyck fuit hic 1434 (Jan van Eyck był tutaj). I inne elementy obrazu ukazują swe wtórne, symbolicznesymbolicznysymboliczne oblicze – świeca płonąca w świeczniku przy świetle dnia związana jest z obrzędem, zabawny piesek u stóp małżonków – to symbol wierności małżeńskiej. Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać.

CART1 Źródło: Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001.
van Eycka
van Eyck
Johannes de Eyck fuit hic
symboliczny
suto
popiersie
dygnitarz
hierarchia
Giovanni Arnolfini
Medyceusze
burgundzki

Na podstawie przeczytanego fragmentu wykonaj ćwiczenia.

wymowa
asymetria
symetryczny
harmonijny
dynamiczny
statyczny
Ćwiczenie 13

W powyższym tekście wyszukaj informację, z której wynika, kto najczęściej pozował Janowi van Eyckowi do portretów.

R1E0ekouMQbIi
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 14

Wyjaśnij, na czym polegała, według autora tekstu, niezwykłość stworzonego przez Jana van Eyckavan Eyckavan Eycka portretu małżonków Arnolfinich.

R1W3IuG0CBQfr
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 15

Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na co zwraca uwagę Jan Białostocki, opisując utrwaloną na obrazie chwilę.

RRLMYHAfzmPpf
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 16

Czy zgadzasz się z opinią krytyka, że „nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz - autor obrazu”? Uzasadnij swoje zdanie.

R1MmY4e45cAVt
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 17

Wyjaśnij, jak rozumiesz wypowiedź: „Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać”.

R90q31mNPduAK
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 18

W odniesieniu do wcześniejszych informacji o obrazie, odpowiedz na pytania.
Czy dzieło jest:

  • dynamicznedynamicznydynamiczne czy statycznestatycznystatyczne?

  • harmonijneharmonijnyharmonijne uporządkowane czy chaotyczne?

  • skomponowane symetryczniesymetrycznysymetrycznie czy rządzi nim asymetriaasymetriaasymetria?

  • bogate w motywy i treści czy ubogie?

  • radosne czy smutne w wymowiewymowawymowie?

R1YxUGV05cScy
Miejsce na notatkę
Polecenie 5

Czy podoba ci się omówiony obraz? Odpowiadając na pytanie, odnieś się do pierwszego wrażenia, jakie zrobiło na tobie dzieło.

R1YBFvetbWcTq
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Preteksty

Sprawdź, czy umiesz!

Ćwiczenie 19

Podaj trzy przykłady wyrazów pokrewnych do słowa „obraz”.

RhNKUMB1wpPjl
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 20

Podaj pięć przykładów synonimów słowa „obraz”.

RtehAXNtaonL2
Miejsce na notatkę
Polecenie 6

Wyobraź sobie, że zamiast autora obrazu, Jana van EyckaJan van EyckJana van Eycka, w wiszącym na ścianie lustrze odbija się twój wizerunek. Jesteś zatem świadkiem wydarzeń. Swoje wrażenia zapisz w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin państwa Arnolfinich. Wpleć w nie fragmenty stworzonego wcześniej opisu obrazu.

RnCWnNCvmQ10Y
Miejsce na notatkę
Polecenie 6

Wyobraź sobie, że jesteś świadkiem sceny uwiecznionej na obrazie Portret małżonków Arnolfinich Jana van Eycka. Opisz swoje wrażenia w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin pary.

R1JLT3rAMk1Pt
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 21

Na swoim obrazie Jan van Eyck uwiecznił ceremonię zaślubin. Porównaj XV‑wieczny sposób upamiętniania ważnych chwil ze współczesnymi możliwościami i wyjaśnij, jakie różnice zauważasz.

R1J5bWkoQeZOi
Miejsce na notatkę

Słownik

artyzm
artyzm

umiejętność tworzenia pięknych rzeczy

baldachim
baldachim

osłona z rozpiętej na drążkach tkaniny, umieszczona nad tronem, łożem lub jako przenośna noszona nad władcami, dostojnikami albo przedmiotami kultu

ikonografia
ikonografia

dziedzina historii sztuki zajmująca się opisem i interpretacją dzieł plastycznych

motywy ikonograficzne
motywy ikonograficzne

treści realistyczne lub symboliczne występujące w dziele sztuki, które są nośnikami znaczeń np. Maryja z Dzieciątkiem, lecący orzeł, zachodzące słońce, owoc