Narodziny i rozwój chrześcijaństwa
Przedstaw główne zasady judaizmu.
Określ zasięg cesarstwa rzymskiego w I w. n.e.
Palestyna pod rzymskim panowaniem
Pod koniec I w. p.n.e. Palestyna znajdowała się pod rzymskim panowaniem. Zamieszkujący ją Żydzi szukali nadziei na odmianę losu w odnowieniu swojej wiary. W religii żydowskiej zaszły duże zmiany: zaczęły powstawać dziesiątki ugrupowań. Tylko niektóre z nich uzyskały oficjalny status grup religijnych w obrębie judaizmu, jak np. faryzeusze uznający jedynie prawo pisane zawarte w Biblii.
Rzymianie konsekwentnie prześladowali większość ugrupowań. Traktowali wystąpienia ich przywódców jako akty agitacji politycznej, mające na celu podburzanie miejscowej ludności do powstania przeciwko władzy. Wielu nauczycieli i proroków zginęło z rozkazu rzymskich zarządców Palestyny, czyli prefektów.
Jezus Chrystus
Około 30 r. n.e. zaczął nauczać Jezus z Nazaretu. Według tradycji urodził się w Betlejem niedaleko Jerozolimy, w krainie zwanej Galileą. Dzieciństwo i czas dorastania spędził w niewielkiej wiosce o nazwie Nazaret, na północy Izraela. Choć Jezus Chrystus jest postacią historyczną, trudno rozstrzygnąć, w jakiej mierze opowieści, które zachowały się na jego temat w Ewangeliach i w najstarszej literaturze chrześcijańskiej, odzwierciedlają rzeczywisty przebieg wydarzeń. Chrześcijanie wierzą, że Jezus był Synem Bożym i Mesjaszem zapowiadanym przez proroków Starego Testamentu.
Poglądy Jezusa były pod wieloma względami rewolucyjne. Nawoływał on ludzi do wzajemnej bezwarunkowej miłości, głosząc zarazem miłość wszechmocnego Boga do człowieka. Był bezwzględnie przekonany o otwartej dla wszystkich drodze wybawienia po śmierci w królestwie, które „nie było z tego świata”. W ten sposób bardzo śmiało odrzucił przesłanie Starego Testamentu i zawartą w nim koncepcję narodu wybranego, obietnicę doczesnej ziemi obiecanej i przyjścia zbawiciela, który miał odbudować królestwo Izraela. Jezus zebrał wokół siebie sporą grupę zwolenników. Jego nauki zaczęły zyskiwać na popularności wśród Żydów w rządzonej przez Rzymian Syro‑Palestynie. Przez swoich uczniów był uznawany za Mesjasza, czyli w języku greckim – Chrystusa.
Jezus zginął męczeńską śmiercią, ukrzyżowany z rozkazu prefekta Judei Poncjusza Piłata.
Pierwsi chrześcijanie
Pierwsi chrześcijanie, czyli wyznawcy nauki Jezusa, byli Żydami, a ich wspólnota liczyła zapewne jedynie sto kilkadziesiąt osób. Jej ośrodkiem była Jerozolima, a przywódcami krewni i najbliżsi uczniowie Chrystusa: Piotr, Jakub i Jan, którzy wywodzili się z grona dwunastu apostołów. Świętą księgą chrześcijan była Biblia Starego Testamentu. Początkowo wydawało się, że chrześcijanie to jedno z licznych ugrupowań żydowskich, które głosiły przybycie mesjasza i bliski koniec świata, czyli apokalipsę. Tradycyjni Żydzi byli jednak coraz bardziej niechętni Jezusowi. Po pierwsze dlatego, że według nich nie mógł być mesjaszem: był przecież tylko ubogim Galilejczykiem (nawet nie Judejczykiem). Po drugie – dla Żydów twierdzenie chrześcijan, że Jezus jest Synem Bożym, a jego ojcem jest Bóg Żydów, Jahwe, było bluźnierstwem.
Przełomem okazało się nawrócenie na chrześcijaństwo Pawła z Tarsu, który wcześniej prześladował wyznawców Jezusa. Doznał on niezwykłego objawienia. Uwierzył, że ukrzyżowany Jezus, mimo poniżającej śmierci i skromnego pochodzenia, był prawdziwym mesjaszem. Nawrócenie Pawła miało ogromny wpływ na losy rodzącego się chrześcijaństwa. Paweł był lepiej wykształcony od członków pierwotnej gminy. Zdecydował się skierować chrześcijańskie nauczanie także do pogan, mieszkańców Azji Mniejszej i Grecji. Założył wiele nowych wspólnot chrześcijańskich, w dużej części złożonych z nawróconych pogan.
W 1986 roku na dnie Jeziora Tyberiadzkiego znaleziono dobrze zachowaną łódź rybacką, pochodzącą z okresu między I w. p.n.e. a połową I w. n.e. Wykazywała ślady licznych napraw, co świadczy o tym, że była używana przez kilka dziesięcioleci, a może nawet przez sto lat. Jest więc bardzo prawdopodobne, że pływała na jeziorze w czasie, kiedy nad jego brzegami pojawiał się Jezus Chrystus. Warto zauważyć, że kilku uczniów Chrystusa było rybakami, a w Ewangeliach znajdujemy aż 50 wzmianek o łodziach rybackich.
Znak ryby budził różne skojarzenia. Uczniami Chrystusa byli rybacy także w sensie metaforycznym: apostołowie mieli „łowić” ludzi, czyli nawracać ich na swoją wiarę. Poza tym greckie słowo ichthys (ryba) stanowiło skrót imienia Jezusa Chrystusa. Zawierało pierwsze litery słów składających się na krótką formułę: „Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel”.
Wskaż na ilustracji chrześcijańskie symbole.
Wśród poniższych zdań zaznacz zdania prawdziwe.
- Paweł z Tarsu kierował swoje nauczanie do pogan.
- Pierwszymi uczniami Jezusa byli apostołowie.
- Jezus urodził się w Nazarecie.
- Jezusa skazał na śmierć prefekt Poncjusz Piłat.
- Jezus głosił bliski koniec świata, czyli apokalipsę.
Prześladowania chrześcijan
W I–II w. n.e. chrześcijaństwo zdobywało nowych wyznawców. Początkowo najszybciej rozwijało się na Wschodzie, w najbliższym mu kulturowo i językowo środowisku. W I w. n.e. faktyczną stolicą chrześcijaństwa była Jerozolima, miejsce śmierci Jezusa oraz działalności apostołów. W II i III w. n.e. doszło do ukształtowania się kilku wielkich ośrodków chrześcijaństwa, z Antiochią w Syrii i Aleksandrią w Egipcie na czele. Chrześcijaństwo szybko dotarło również do śródziemnomorskich metropolii na Zachodzie, m.in. do Rzymu czy Kartaginy.
Jakie wnioski na temat rozwoju chrześcijaństwa można wysnuć, analizując poniższą mapę? Jakie rządziły nim mechanizmy?
Początkowo Grecy i Rzymianie nie umieli odróżniać wyznawców Chrystusa od wyznawców judaizmu. Zachowywali do nich typowe antyżydowskie uprzedzenia. Od mniej więcej końca I w. n.e. zaczęli sobie jednak zdawać sprawę, że chodzi o dwa różne wyznania. Było to o tyle istotne, że judaizm stanowił uznaną w prawie rzymskim religię, która cieszyła się pewnymi przywilejami. Prawo gwarantowało zarówno poszanowanie tradycji Żydów, jak i narzucało im pewne obowiązki.
W cesarstwie rzymskim chrześcijanie często spotykali się z przejawami niechęci, wrogości albo wręcz z represjami, najpierw ze strony Żydów, a potem pogan. Miały one zwykle postać pogromów, początkowo wzniecanych przez wrogi chrześcijanom tłum, ale nie przez władze. Pogromy były raczej sporadyczne i lokalne. Wyjątek stanowiły prześladowania, których dopuszczał się cesarz Neron, obwiniający chrześcijan o pożar Rzymu w 64 r. n.e.
Do nasilenia pogromów dochodziło jednak w trudnych dla cesarstwa czasach, podczas wojen i epidemii w II w. n.e. Śmierć za wiarę poniosło wówczas wielu męczenników. Aby w ciężkich chwilach zjednać bogów, władcy egzekwowali od wszystkich obywateli składanie ofiar ku czci rzymskich bogów i cesarza. W ten sposób przymuszali chrześcijan do wyrzeczenia się swojej wiary. Większość wiernych składała ofiary obcym sobie bogom, ale po odbyciu pokuty wracała do swojej wiary.
Rzymska cywilizacja okazała się jednak dla chrześcijaństwa raczej szansą niż zagrożeniem. Względny dobrobyt, rządy prawa i sprawna administracja zapobiegały wybuchom społecznym, a łatwość podróżowania i komunikacji pomagała chrześcijańskim misjom. W 313 roku cesarz Konstantyn Wielki wydał edykt, który zrównywał chrześcijaństwo z innymi religiami w państwie.
Podsumowanie
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia związane z powstaniem i rozwojem chrześcijaństwa.
- Wydanie edyktu przez cesarza Konstantyna Wielkiego.
- Nauczanie Jezusa.
- Męczeńska śmierć Jezusa.
- Narodziny Jezusa.
- Nauczania Pawła z Tarsu.
- Nasilenie represji wobec chrześcijan.
Rozwiąż krzyżówkę.
- Wyznawcy Jezusa.
- Wydał go cesarz Konstantyn Wielki w 313 roku.
- Miasto, w którym umarł Jezus.
- Imię prefekta Judei, który skazał Jezusa na śmierć.
- Greckie tłumaczenie słowa „Mesjasz”.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 |
Polecenia
Opisz sytuację Żydów w Palestynie w I w. n.e.
Wyjaśnij, jak wyglądały narodziny chrześcijaństwa w Palestynie w I w. n.e.
Przedstaw rozwój i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa w cesarstwie rzymskim.
Podaj przyczyny prześladowania chrześcijan.