Oś czasu na której zaznaczono daty i wydarzenia związane z rozwojem organizacji pozarządowych w Polsce. 11.11.1918 Ilustracja przedstawiająca mapę Polski. Zaznaczono na niej granice państw z 1922 roku, granice państw zaborczych w 1795 roku: Austrii, Prus i Rosji. Pokolorowano teren Księstwa Warszawskiego w przedziale czasowym od 1807 do 1815 roku. Odrodzenie państwa polskiego Po powstaniu II Rzeczypospolitej dotychczasowa opozycja organizacji społecznych wobec zaborców zamieniła się we współpracę. Organizacje społeczne otwarcie mogły nie tylko zajmować się promocją zdrowia, sportu, higieny czy wspieraniem potrzebujących, ale także kultywować polską kulturę. 7.2.1919 Ilustracja przedstawiająca stronę dokumentu. Jest to 215 punkt Dekretu o fundacjach i o zatwierdzaniu darowizn i zapisów. Zawiera siedem artykułów. Treść dokumentu: Artykuł 1. Fundację można powołać do życia przez rozporządzenie między żyjącymi lub przez testament. Artykuł 2. Akty, o których mowa w artykule 1, o tyle tylko skutek prawny mieć będą, o ile zostaną przez właściwą władzę zatwierdzone. Z chwilą zatwierdzenia fundacja uzyskuje charakter osoby prawnej. Artykuł 3. Z chwilą zatwierdzenia fundatur lub jego następcy obowiązani są przekazać fundacji przeznaczony dla niej majątek. Artykuł 4. Zatwierdzenie fundacji nie tamuje osobom trzecim możności dochodzenia praw swoich do majątku fundacyjnego na drodze sądowej. Artykuł 5. Powołanie do życia fundacji przez rozporządzenie między żyjącymi może nastąpić jedynie w akcie notarialnym. W razie utworzenia majątku fundacyjnego drogą składek publicznych, przewidzianych w artykule niniejszym akt przez organizatora składki zeznanym zostaje. Artykuł 6. Notariusze winni składać władzy właściwej odpisy zeznanych u nich lub złożonych do nich na przechowanie aktów fundacyjnych i testamentów. Spadkobiercy fundatora i wszyscy interesowani mogą również właściwej władzy akt fundacyjny do zatwierdzenia przedstawić. Artykuł 7. Władzą właściwą do zatwierdzenia fundacji jest każdy minister w stosunku do fundacji, której przedmiot w zakres jego kompetencji wchodzi. Jeżeli fundacja obejmuje przedmioty, wchodzące w zakres kompetencji dwóch lub więcej ministrów, w takim razie zatwier… Uchwalenie Dekretu o fundacjach i o zatwierdzaniu darowizn i zapisów Dekret obowiązywał wyłącznie na terenie dawnego Królestwa Polskiego, w pozostałych częściach kraju obowiązywały wciąż przepisy odrębne dla terenów byłych zaborów. Rozporządzenie nie określało minimalnej wartości majątku fundacyjnego, więc niektóre fundacje nie miały środków do realizacji swoich celów, np. w 1937 r. dochód roczny niektórych żydowskich fundacji dobroczynnych nie przekraczał 10 zł. 17.3.1931 Ilustracja przedstawia stronę dokumentu. Jest to 267 punkt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 roku. Zawiera preambułę ustawy zasadniczej. Treść preambuły: W Imię Boga Wszechmogącego! My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3-go Maja — dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki-Ojczyzny mając na oku, a pragnąc Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił moralnych i materjalnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć — tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy. Uchwalenie Konstytucji marcowej Art. 108 określał, że: Obywatele mają prawo koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń i związków. 27.10.1932 Ilustracja przedstawiająca fragment strony Dziennika Ustaw, pozycję 808. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 roku. Prawo o stowarzyszeniach. Na podstawie artykułu 44 ustęp 6 Konstytucji i artykułu 1 litera a ustawy z dnia 17 marca 1932 roku o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy (Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej numer 22, pozycja 165) postanawiam co następuje: Rozdział 1. Przepisy ogólne. Artykuł 1. Prawo niniejsze reguluje prawny byt stowarzyszeń, jako dobrowolnych trwałych zrzeszeń o celach niezarobkowych. Artykuł 2. Obywatele polscy mają prawo łączyć się w stowarzyszeniach, których cele, ustrój i działalność nie sprzeciwiają się prawu i nie zagrażają bezpieczeństwu, spokojowi lub porządkowi publicznemu. Artykuł 3. Wojskowi w służbie czynnej mogą należeć do stowarzyszeń tylko za zezwoleniem władz wojskowych, na warunkach określonych przez Ministra Spraw Wojskowych; nie mogą przytem oni być poddani ani balitażowi ani sądom koleżeńskim w jakiejkolwiek formie. Szczególne ograniczenia prawa należenia do stowarzyszeń niektórych kategoryj osób określają przepisy specjalne. Artykuł 4. Cudzoziemcy mogą również łączyć się w stowarzyszeniach przewidzianych w niniejszym prawie. Rozporządzenie Rady Ministrów, wydane na wniosek Ministrów: Spraw Wewnętrznych i Spraw Zagranicznych, może wprowadzić odmienne zasady dla stowarzyszeń cudzoziemców, oraz w kwestji udziału cudzoziemców w stowarzyszeniach i ich władzach. Tymże trybem będzie uregulowana sprawa stowarzyszeń o charakterze międzynarodowym, jeżeli szczególne potrzeby, związane z ich organizacją i funkcjonowaniem na obszarze Polski, nie dadzą możności zastosować do nich ogółu przepisów niniejszego prawa. Ogłoszenie przez Prezydenta RP Prawa o stowarzyszeniach Stowarzyszenie określono, podobnie jak dziś, jako trwałe dobrowolne zrzeszenie o celach niezarobkowych. Stowarzyszenia, podobnie jak obecnie, dzieliły się na zwykłe, które mogły być założone przez co najmniej trzy osoby, oraz rejestrowe, składające się z min. 15 członków, mające osobowość prawną. Stowarzyszenia, których działalność była szczególnie ważna dla interesu państwa lub społeczeństwa, mogły być uznane za stowarzyszenia wyższej użyteczności oraz korzystać ze szczególnych ulg i zwolnień w podatkach i opłatach, choć poddane były ścisłemu nadzorowi ze strony administracji rządowej. Ustawa ta podlegała w okresie PRL wielokrotnym nowelizacjom, a zniesiono ją dopiero w latach 80. XX w. 1940 Ilustracja przedstawia dwie kobiety ustawiające drewniane zabawki na półkach. Ubrane są w sukienki. Powstanie Rady Głównej Opiekuńczej z siedzibą w Krakowie W Generalnym Gubernatorstwie powołana została Rada Główna Opiekuńcza, zrzeszająca te organizacje, którym pozwolono na funkcjonowanie mimo ograniczonej autonomii. Przejęte przez RGO stowarzyszenia charytatywne lub ich placówki opiekuńcze stawały się jej typowymi agendami albo też bardzo często działały nadal autonomicznie pod szyldem RGO, dzięki czemu zachowały swoje kadry, lokale, metody pracy i tych samych podopiecznych. 5.8.1949 Ilustracja przedstawiająca fragment strony Dziennika Ustaw numer 45, pozycję 335. Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 roku o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach. Na podstawie artykułu 4 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 19 lutego 1947 roku o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczpospolitej Polskiej i ustawy z dnia 2 lipca 1949 roku o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocy ustawy (Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej numer 41, pozycja 302) – Rada Ministrów postanawia, a rada Państwa zatwierdza, co następuje: Artykuł 1. W rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 roku – prawie o stowarzyszeniach – (dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej z 1932 roku numer 94, pozycja 808, z 1946 roku numer 4, pozycja 30 i z 1949 roku numer 41, pozycja 293) wprowadza następujące zmiany: 1) Artykuł 6 otrzymuje brzmienie: „Artykuł 6. Zakazane jest tworzenie stowarzyszeń, przyjmujących zasadę bezwzględnego posłuszeństwa członków władzom stowarzyszenia. Przepis ten nie stosuje się do zakonów i kongregacji. 2. N=Minister Administracji Publicznej określi w drodze rozporządzenia odrębny tryb postępowania w sprawie rejestracji i zgłoszeń dla: a) zakonów i kongregacji duchownych, b) innych zrzeszeń, mających na celu wykonywanie kultu religijnego prawnie uznanych kościołów i związków religijnych, c) związków religijnych prawnie nie uznanych. Artykuł 3. Wykonanie niniejszego dekretu porucza się Ministrowi Administracji Publicznej. Artykuł 4. Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Prezydent Rzeczypospolitej: B. Bierut. Prezes Rady Ministrów: J. Cyrankiewicz. Minister Administracji Publicznej: Wł. Wolski. Minister Obrony Narodowej: w zastępstwie J. Ochab. Minister Spraw Zagranicznych: w zastępstwie S. Wierbłowski. Dekret o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach Władze rejestracyjne (organy administracji państwowej) mogły odmówić zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli uznały, że jego cele nie odpowiadają dominującej doktrynie politycznej. Decyzje administracji rządowej nie podlegały odtąd kontroli sądowej, odmiennie niż w przypadku Prawa o stowarzyszeniach, obowiązującego w okresie II Rzeczypospolitej. 22.7.1952 Ilustracja przedstawia pożółkły dokument napisany na maszynie do pisania w języku rosyjskim z odręcznymi notatkami. Uchwalenie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej W art. 72 ust. 1 stanowiła ona:

„1. W celu rozwoju aktywności politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej ludu pracującego miast i wsi Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom prawo zrzeszania się.
2. Organizacje polityczne, związki zawodowe, zrzeszenia pracujących chłopów, zrzeszenia spółdzielcze, organizacje młodzieżowe, kobiece, sportowe i obronne, stowarzyszenia kulturalne, techniczne i naukowe, jak również inne organizacje społeczne ludu pracującego – skupiają obywateli dla czynnego udziału w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym i kulturalnym.
3. Tworzenie zrzeszeń i udział w zrzeszeniach, których cel lub działalność godzą w ustrój polityczny i społeczny albo w porządek prawny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jest zakazane”. 1956 Fotografia przedstawia kilku dojrzałych mężczyzn stojących na trybunie. Ubrani są w płaszcze. Machają prawymi rękami. Pośrodku trybuny zawieszono godło przedstawiające orła z rozpostartymi skrzydłami. Głowę ma odwróconą w prawą stronę, nie ma na niej korony. Odwilż Władze terenowe stowarzyszeń odzyskały ograniczoną autonomię. Nastąpił rozkwit samorządnych organizacji społecznych, takich jak Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta oraz Komitet Ochrony Praw Dziecka. Różnego rodzaju inicjatywy obywatelskie podejmowane były poza aparatem państwowym i organizowano je najpierw w środowiskach związanych z Kościołem katolickim, a później także wokół rodzącego się ruchu związkowego, który prowadził m.in. działalność pomocową, edukacyjną, wydawniczą. 6.4.1984 Ilustracja przedstawia fragment strony dokumentu. Jest to 97 pozycja Dziennika Ustaw z 1984 roku. Zawiera 1 artykuł ustawy o fundacjach. Treść artykułu: Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczpospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach Po 32 latach przerwy reaktywowana została instytucja fundacji. Jednak w latach 1984–1989 powstało zaledwie 300 podmiotów tego typu. 7.4.1989 Ilustracja przedstawia fragment strony dokumentu. Jest to 104 pozycja Dziennika Ustaw z 1989 roku. Zawiera preambułę ustawy o stowarzyszeniach. Treść preambuły: W celu stworzenia warunków do pełnej realizacji gwarantowanej przepisami Konstytucji wolności zrzeszania się zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, umożliwienia obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego, stanowi się, co następuje: Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach Nastąpił prawdziwy boom organizacji pozarządowych – w ciągu trzech lat, między 1989 a 1992 r., zarejestrowano 23 138 stowarzyszeń i 2901 fundacji. 23.4.2004 Ilustracja przedstawia fragment strony dokumentu. Jest to ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. DZIAŁ I. Przepisy ogólne. Treść ustawy: Art. 1. 1. Ustawa reguluje zasady: 1) prowadzenia działalności pożytku publicznego przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, współpracy organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi oraz współpracy, o której mowa w art. 4d; 2) uzyskiwania przez organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz funkcjonowania organizacji pożytku publicznego; 3) sprawowania nadzoru nad prowadzeniem działalności pożytku publicznego; 4) tworzenia i funkcjonowania rad działalności pożytku publicznego. 2. Ustawa reguluje również warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy oraz korzystania z tych świadczeń. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie Określa ona tryb realizacji zadań zleconych organizacjom pozarządowym przez państwo oraz m.in. obowiązki organizacji wobec wolontariuszy