Terence Hanbury White Pani powietrza i ciemności

Król Artur nie przejmował się bliską bitwą. Dni mijały, napięcie rosło, a on siedział z dala od oczu wojska w swoim namiocie i naradzał się z Sir Ectorem, Kayem albo Merlinem. Niżsi dowódcy cieszyli się, że ich Król odbywa tyle narad wojennych, gdyż widzieli światło palące się do późna w noc w jedwabnym namiocie i ufali, że trwa tam planowanie nadzwyczajnej kampanii. W namiocie Króla naradzano się jednak nad innymi sprawami.
– Nie unikniesz zawiści – mówił Kay. – Każdy rycerz twojego sprzymierzenia będzie twierdził, że to on ma największe zasługi i w związku z tym powinien zasiadać u szczytu stołu.
– W takim razie zrobimy okrągły stół, bez honorowych miejsc.
– Ale pomyśl, Arturze, jak posadzisz przy okrągłym stole stu pięćdziesięciu rycerzy? To nie do zrobienia.
Merlin, który ostatnimi czasy nie zabierał głosu w dyskusji, tylko z promiennym uśmiechem, z założonymi rękami, przysłuchiwał się z boku, udzielił Kayowi precyzyjnej odpowiedzi na trudne pytanie:
– Średnica stołu powinna wynosić około pięćdziesięciu jardów. Obwód oblicza się według wzoru 2πr.
– No dobrze. Powiedzmy: pięćdziesiąt jardów średnicy. A co z tą wielką przestrzenią pośrodku? Taki stół będzie oceanem drewna, okolonym cienkim wianuszkiem istot ludzkich. Na takim stole nie można nawet ustawić posiłku, bo nikt by do niego nie sięgnął.
– Więc zrobimy okrągły stół z dziurą w środku – zdecydował Artur. – To ma swoją nazwę... nie pamiętam. Coś jak koło u wozu. Służba mogłaby obsługiwać gości od środka, tam, gdzie normalnie są szprychy. A przymierze nosiłoby nazwę Rycerzy Okrągłego Stołu.
– Brawo! Świetna nazwa!
– Najważniejsza rzecz – ciągnął Król, który im dłużej myślał, tym się stawał mądrzejszy – najważniejsza rzecz to ściągnąć młodych. Starzy rycerze, ci, przeciwko którym dzisiaj walczymy, są już straceni dla nauki. Nawet jeżeli uda nam się ich pozyskać i skłonić do walki po stronie dobra – a sądzę, że tak będzie – to nie zmienimy głęboko zakorzenionych przyzwyczajeń u takich osobników jak Sir Bruce. Grummore’a i Pellinore’a trzeba, rzecz jasna, pozyskać za wszelką cenę – ciekawe, swoją drogą, gdzie oni się podziewają! Grummore i Pellinore są w porządku, bo zawsze odznaczali się dobrotliwym usposobieniem. Za to ludzie Lotha będą się bez wątpienia czuli nieswojo w naszym sprzysiężeniu. Dlatego powtarzam: trzeba zbierać młodzież. Musimy wychować nowe rycerskie pokolenie dla przyszłości. Trzeba nam takich ludzi jak mały Lancelot, który tu przybył z Wiadomą Osobą. Tacy jak on stworzą prawdziwy Stół.
– Co do Stołu – wtrącił Merlin – to nie muszę chyba taić przed tobą faktu, że król Leodegrance posiada mebel idealnie się nadający do wspomnianego celu. Skoro tak czy owak masz poślubić jego córkę, powinieneś go namówić, żeby wam ofiarował ten stół jako prezent ślubny.
– Ja mam poślubić jego córkę?
– Tak się składa. Na imię jej Ginewra.
– Słuchaj, Merlinie. Nie lubię, jak mi ktoś przepowiada przyszłość i w ogóle nie wierzę w takie przepowiednie.
– O pewnych sprawach muszę cię uprzedzić – odparł czarodziej. – I to bez względu na to, czy mi uwierzysz, czy nie. Najgorsze, że ciągle mi się zdaje, że o czymś ważnym zapomniałem ci powiedzieć. Przypomnij mi kiedyś przy okazji, że mam cię ostrzec przed tą Ginewrą.
– Wszystkim się wszystko miesza od twojego gadania – jęknął Artur. – Ja sam co chwila tracę wątek. O czym to ja...
– Będziesz musiał wydawać specjalne uczty – zabrał głos Kay. – Na Zielone Świątki, i tak dalej. Rycerze będą się wówczas gromadzili celem złożenia sprawozdań ze swojej działalności. Polubią wymyślony przez ciebie nowy rodzaj wojaczki pod warunkiem, że będą mogli o niej opowiadać. Merlin mógłby czarodziejskim sposobem umieścić imię każdego nad jego miejscem za stołem, a wyżej widniałyby herby wyryte w drewnie. To będzie fantastycznie wyglądało.
Porywająca wizja Kaya kazała Królowi zapomnieć o pytaniu, które chciał zadać. Obaj młodzieńcy natychmiast zaczęli szkicować własne herby, chcąc je dać czarodziejowi, żeby przypadkiem nie pomylił barw. W połowie rysowania Kay podniósł wzrok, ukazując zarazem wysunięty w twórczym zapale czubek języka.
– Coś mi się przypomniało – powiedział. – Pamiętasz, jak się kiedyś spieraliśmy o to, kto jest agresorem? Wymyśliłem bardzo dobry powód do wypowiedzenia wojny.
Merlin zesztywniał ze zgrozy.
– Ciekawym, co też to za powód – odezwał się z pozornym spokojem.
– Najlepszym powodem do rozpętania wojny jest zdrowy rozsądek! Na przykład, gdyby jakiś król wymyślił nowy sposób życia społecznego – taki, wiecie, który wszystkim przynosiłby korzyści, a może nawet taki, który miałby cały lud uchronić od zagłady – i gdyby społeczeństwo okazało się zdemoralizowane albo za głupie, żeby się na ten sposób zgodzić dobrowolnie, to taki król, moim zdaniem, miałby prawo zmusić swoich poddanych do posłuchu mieczem. W ich własnym interesie.
Czarodziej jął nerwowo zaciskać pięści, skręcać poły płaszcza i dygotać na całym ciele.
– To ciekawe, co mówisz – odezwał się drżącym głosem. – Bardzo ciekawe. W czasach mojej młodości żył taki człowiek – pewien Austriak, który wymyślił dla ludzi nową drogę życia i uwierzył, że to właśnie on jest dobroczyńcą ludzkości. Posługując się mieczem dla wcielenia w życie swoich reform, wtrącił cywilizację w otchłań rozpaczy i chaosu. Ów dobroczyńca ludzkości przegapił bowiem, moi mili, jeden istotny fakt: ten fakt mianowicie, że już ktoś przed nim próbował radykalnie odmienić rodzaj ludzki, a ten ktoś nazywał się Jezus Chrystus. Załóżmy, że Jezus wiedział o zbawieniu ludzi tyle samo co Austriak, o którym wam opowiadam. Ciekawa jednak rzecz, że Jezus nie zamienił grupy swoich uczniów w bojówkę szturmową, nie spalił świątyni w Jerozolimie i nie zwalił na koniec winy za wszystko na Poncjusza Piłata. Przeciwnie: Jezus dowiódł, że zadaniem filozofa jest objawiać idee, a nie narzucać je innym ludziom.
Kay pobladł, ale uparcie trwał przy swoim.
– To dlaczego Artur ma walczyć, żeby narzucić swoją ideę królowi Lothowi?

j00000001FB1v50_00000_BIB_002Terence Hanbury White, Pani powietrza i ciemności, tłum. Jolanta Kozak, Warszawa 1991, s. 52–53.

Krystyna Kwiatkowska Prawdziwa historia Morgan Le Fay i Rycerzy Okrągłego Stołu

Artur długo milczał, wsparłszy czoło o rękojeść Ekskalibura. Cudowny miecz słał długie, oślepiające błyski na twarze zebranych rycerzy. Rozjaśniał też całą salę, wymiecioną teraz i lśniącą czystością. Zdawało się, że jakiś uroczysty pogłos dodaje powagi słowom młodego króla, gdy ten odezwał się w końcu:
– Jak ziemia Fal miała przed wiekami rycerzy Czerwonej Gałęzi, tak Brytania od dziś mieć będzie rycerzy Okrągłego Stołu. Dosyć już rozprzężenia, panowie, dosyć wina i zabaw, które rozleniwiają nasze ciała i dusze. Co do mnie, ślubuję wygnać wszelkie zło z mojej ziemi; nie spocznę, póki nie uczynię Brytanii prawdziwie szczęśliwą. Przysięgam też, że nikt nigdy nie odejdzie z tego zamku głodny ani pokrzywdzony. Nikomu nie odmówię swego miecza w słusznej sprawie. Do tego samego zobowiązuję i was, panowie, ustanawiając ten rycerski zakon na chwałę Boga i wszystkich niewidzialnych sił opiekujących się tą ziemią. Nie wystarczy bowiem pokonać wroga, który przybył zza morza. Od dziś naszymi wrogami będzie zdrada, podłość i okrucieństwo, a nade wszystko słabość, która jest ich matką. Nie jesteśmy bogami zakutymi w stal. Znane nam są wszystkie grzechy i wszystkie tajemne niepokoje serca. Ale jesteśmy silni, silniejsi niż nam się zdaje. I dlatego właśnie musimy teraz poprzysiąc sobie, że nigdy nie wykorzystamy tej siły inaczej jak tylko w obronie tych, którzy sami bronić się nie mogą.
Lekki szmer poszedł po sali, lecz umilkł natychmiast, gdy Artur odezwał się znowu natchnionym, prawie nieswoim głosem:
– Przyjaciele, znamy wszyscy tę najświętszą ze świętych ksiąg i jej ostatnią, tajemną część, w której mówi się, że dopiero w dniu Sądu dobry Bóg oddzieli na zawsze światło od ciemności i stworzy nowe niebo i nową ziemię dla swoich wybranych. Ale ja się na to nie godzę, ja, Artur, król Brytanii, grzesznik i władca grzeszników. Nie tylko święci mają prawo do szczęścia. Stworzę tu raj lub zginę, przyjaciele. I wy razem ze mną.
– Amen – powiedział Gawainj00000001FB1v50_000tp00KGawain, dziwnie blady w tej chwili.
– Niech się tak stanie, królu – dodał poważnie Kay. – Ktokolwiek podsunął ci te słowa, Bóg czy Szatan.
I zaledwie wypowiedział te dwa imiona, stała się rzecz cudowna: na wszystkich krzesłach wokół stołu pojawiły się imiona tych, którzy godni byli na nich zasiadać. Wielu rycerzy, jak Kay, Gawain czy pan Hektor, odnalazło przy nim swoje miejsca, ale wiele też pozostało pustych, a imiona, które na nich jaśniały, nie były jeszcze znane nikomu, jak choćby Parsifala Walijczyka czy Lancelota z Jeziora.
Jedno tylko miejsce pozostało bezimienne, a tajemnicza siła nazwała je Niebezpiecznym.
W ten sposób powstał Okrągły Stół.
Do dziś nie znajdziesz niczego lepszego, jeśli chcesz powiedzieć przyjacielowi: Nie czuję się lepszy od ciebie, wrogowi zaś: Obaj jesteśmy winni.
To chyba nie przypadek, że łatwiej przy nim podjąć decyzję o pokoju niż o wojnie.
Koło bowiem ma już to do siebie, że jakby je dzielić, zawsze będzie to podział sztuczny, dowolny i po trosze śmieszny.

j00000001FB1v50_00000_BIB_004Krystyna Kwiatkowska, Prawdziwa historia Morgan Le Fay i Rycerzy Okrągłego Stołu, Warszawa 1998, s. 73–74.