Podstawowe zasady kodeksu wyborczego obowiązujące w Polsce

Po 1989 roku wybory w Polsce odbywały się na podstawie wielu ordynacji wyborczych (ustaw regulujących organizację wyborów), określających zasady wyborów parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych, a od 2004 roku także europejskich. W 2010 roku Sejm podjął pracę nad jednolitym aktem prawnym – Kodeksem wyborczym – który miał ujednolić zasady przeprowadzanych w Polsce elekcji. Ustawa została uchwalona 5 stycznia 2011 roku. Reguluje przepisy dotyczące głosowania w wyborach parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych i do Parlamentu Europejskiego. W kodeksie wyborczym wyjaśniono zasady głosowania, sposoby liczenia głosów oraz przepisy o warunkach i instytucjach uznających ważność wyborów i przepisy karne za przestępstwa popełnione przeciwko wyborom. Ponadto ujednolicono też godziny głosowania – lokale wyborcze są zawsze otwarte między godziną 7.00 a 21.00. Głosowanie zawsze odbywa się w dniu wolnym od pracy.

Nowością wprowadzoną przez wspomniany Kodeks jest możliwość głosowania przez pełnomocnika dla obywateli, którzy ukończyli 75 lat oraz prawo do głosowania korespondencyjnego.

R11ntXXQp5HPk

wzór przesyłki wyborczej

Kodeks określił również bardzo precyzyjne zasady finansowania kampanii wyborczych oraz sposób rozliczania dochodów i wydatków poniesionych na ich prowadzenie.

Pierwszą elekcją, która została przeprowadzona zgodnie z zasadami Kodeksu wyborczego, były wybory parlamentarne w 2011 roku.

Zasady wyborów

Przymiotniki, które określają zasady przeprowadzenia wyborów:

Ru2ouDZb6FsM91

karta do głosowania

• powszechne – jedynym ograniczeniem w prawie do głosowania w elekcjach jest cenzus wieku. Jego pozostawienie oznacza, że prawodawca oczekuje od obywateli świadomych decyzji w wyborze przedstawicieli. Natomiast od przedstawicieli - wykształcenia i doświadczenia życiowego, które daje szansę na lepsze przygotowanie do odpowiedzialnego decydowania o życiu innych obywateli państwa i Europy.

• równe – głos oddany przez każdego obywatela powinien być tak samo ważny. Nakłada to również na ustawodawcę konieczność adekwatnego podziału państwa na okręgi wyborcze.

• bezpośrednie – obywatel bezpośrednio głosuje na swojego przedstawiciela (parlamentarzystę, radnego, prezydenta).

• głosowanie tajne – organizatorzy wyborów reprezentujący państwo mają obowiązek zapewnić wyborcy całkowitą anonimowość w akcie głosowania. Dlatego ustawia się kabiny, a karty wyborcze są anonimowe.

• proporcjonalne – obywatel w akcie głosowania wybiera komitet wyborczy, z którego programem się identyfikuje. W wypadku polskiego prawa wyborczego możliwe (konieczne) jest też wskazanie konkretnego kandydata w ramach wybranego komitetu.

Zasady czynnego prawa wyborczego
Prawo do wybierania swoich przedstawicieli przysługuje obywatelom polskim. W wyborach do samorządu terytorialnego i wyborach do Parlamentu Europejskiego także obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej stale zamieszkujących terytorium Polski. Warunkiem koniecznym jest ukończenie 18 lat.

Zasady biernego prawa wyborczego. Cenzus wieku uprawniający do kandydowania:

• do rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa - 18 lat;

• do Sejmu i do Parlamentu Europejskiego - 21 lat;

• na wójta, burmistrza, prezydenta miasta - 25 lat;

• do Senatu - 30 lat;

• na Prezydenta RP - 35 lat.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

R17X0u7gTG1BO

film zatytułowany - niska frekwencja wyborcza w Polsce

film zatytułowany - niska frekwencja wyborcza w Polsce

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

film zatytułowany - niska frekwencja wyborcza w Polsce

Techniczne aspekty aktu głosowania

R53S5H6qXD06L1tqUOInQk7N_00alt001

Znak X namalowny na ścianie

Akt głosowania, zgodnie z polskim prawem wyborczym i zasadami demokracji, jest jednym z najważniejszych elementów uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. Daje możliwość wyboru swoich przedstawicieli, którzy najlepiej będą reprezentować interesy obywateli i państwa. Dlatego powinna to być decyzja przemyślana i odpowiedzialna.

W zależności od elekcji, zaznaczamy znak X na jednej lub kilku kartach wyborczych.

Zasady głosowania przez pełnomocnika

W Kodeksie wyborczym wprowadzono prawo głosowania przez pełnomocnika. Z prawa tego mogą korzystać wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 75 lat albo posiadają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w tym także wyborcy mający właściwe orzeczenie organu rentowego.

Oznacza to, że prawo do głosowania przez pełnomocnika mają wszyscy obywatele polscy, którzy z różnych powodów mogą mieć problem z dostaniem się do lokalu wyborczego, a powodowani obywatelskim obowiązkiem chcą uczestniczyć w  elekcji. We wcześniejszych rozwiązaniach prawnych konieczne było osobiste udanie się do lokalu wyborczego, który nie zawsze był przystosowany dla osób niepełnosprawnych.

Pełnomocnikiem może być osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć od dwóch osób, pod warunkiem że przynajmniej jedna z nich jest krewną lub na przykład powinowatą. Pełnomocnikiem nie może być osoba wchodząca w skład komisji wyborczej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa. Pełnomocnikami nie mogą być również mężowie zaufania i kandydaci startujący w danych wyborach.

RwDUGDQfl5tLD

grafika przedstawia przezroczysta urne wyborczą do której wpada karta wyborcza

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Akt pełnomocnictwa do głosowania sporządza się przed wójtem lub upoważnionym przez niego pracownikiem urzędu. Sporządza się go na wniosek wyborcy, wniesiony do wójta (burmistrza, prezydenta) gminy, w której wyborca jest wpisany do rejestru wyborców, najpóźniej 10 dni przed dniem wyborów. Wniosek powinien zawierać: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania, a także wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania.

Prawo głosowania przez pełnomocnika nie przysługuje wyborcom:

• przebywającym w zakładach opieki zdrowotnej;

• będącym w domach opieki społecznej;

• osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych;

• głosującym korespondencyjnie.

Sposoby rekrutowania członków komisji wyborczych i ich obowiązki

Zgodnie z obowiązującym w Polsce Kodeksem Wyborczym obwodową komisję wyborczą powołuje się spośród wyborców. Na przykład w wyborach ogólnokrajowych jej członków powołuje wójt (burmistrz, prezydent miasta). W skład komisji wyborczej wchodzi od 6 do 8 osób. Kandydatami na członków komisji wyborczych mogą być tylko osoby ujęte w rejestrze wyborczym danej gminy. W skład obwodowej komisji wyborczej wchodzi też jeden pracownik samorządowy wskazany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Skład komisji podaje się do publicznej wiadomości.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

W Kodeksie wyborczym określono zadania komisji obwodowych:

• przeprowadzenie głosowania w obwodzie, z uwzględnieniem zasad wyborczych;

• czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania. Zapewnienie otwarcia lokalu wyborczego w ustalonych godzinach, zapewnienie zasady tajności głosowania, dbanie o brak agitacji wyborczej w lokalu;

• ustalenie wyników głosowania w obwodzie (policzenie oddanych w obwodzie głosów) i podanie ich do publicznej wiadomości przez wywieszenie w miejscu ogólnodostępnym protokołu z przebiegu głosowania;

• przesłanie wyników głosowania drogą elektroniczną do właściwej komisji wyborczej i zabezpieczenie kart do głosowania.

Za przygotowanie lokali wyborczych na danym terenie odpowiada wójt (burmistrz, prezydent miasta). Zgodnie z ustawą połowa lokali obwodowych komisji wyborczych powinna być dostosowana do potrzeb wyborców niepełnosprawnych.

Rola mężów zaufania w komisjach wyborczych

Mężowie zaufania reprezentują komitety wyborcze w obwodowych komisjach wyborczych. W jednej komisji wyborczej może być jeden przedstawiciel danego komitetu wyborczego, który wystawił swojego kandydata w okręgu wyborczym. Oznacza to, że w każdym lokalu wyborczym może być tylu mężów zaufania, ile komitetów wyborczych zostało tam zarejestrowanych.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Zgodnie z postanowieniami polskiego prawa mężowie zaufania mogą:

• być obecni w lokalu wyborczym w czasie wszystkich czynności komisji wyborczych, zwłaszcza w czasie głosowania, ustalania wyników głosowania i sporządzania protokołu;

• być obecni przy przekazywaniu protokołu obwodowej komisji wyborczej;

• uczestniczyć w procesie liczenia głosów;

• uczestniczyć w procesie sprawdzania prawidłowości ustalenia wyników głosowania;

• wnosić do protokołu komisji wyborczej uwagi związane z jej pracą, w których powinny zostać zawarte konkretne zarzuty.

Obecny w lokalu wyborczym mąż zaufania powinien mieć identyfikator z imieniem i nazwiskiem oraz nazwą komitetu wyborczego, który reprezentuje. Nie wolno mu, pod groźbą odpowiedzialności karnej, prowadzić agitacji w lokalu wyborczym.

Zadania Państwowej Komisji Wyborczej oraz Krajowego Biura Wyborczego

Państwowa Komisja Wyborcza
Nad prawidłowym przebiegiem wyborów i referendów w Polsce czuwa Państwowa Komisja Wyborcza (PKW), która jest najwyższym, stałym organem wyborczym. Jej członkowie są prawnikami o długoletniej praktyce zawodowej, proponowanymi przez przedstawicieli władzy sądowniczej.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzą:

• trzej sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, wskazani przez prezesa Trybunału;

• trzej sędziowie Sądu Najwyższego, wskazani przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;

• trzej sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazani przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Powoływani przez Prezydenta RP w drodze postanowienia członkowie PKW wybierają spośród siebie przewodniczącego i dwóch jego zastępców. W skład PKW wchodzi również szef Krajowego Biura Wyborczego, który pełni równocześnie funkcję sekretarza PKW. Uczestniczy w pracach komisji z głosem doradczym.

Do zadań Państwowej Komisji Wyborczej należy:

• sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego i prawidłowe przeprowadzenie wyborów;

• powoływanie okręgowych komisji wyborczych i komisarzy wyborczych;

• ustalanie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych, a także wzorów pieczęci organów wyborczych niższego stopnia,

• ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów w zakresie określonym przepisami szczególnymi kodeksu.

Krajowe Biuro Wyborcze jest urzędem zapewniającym obsługę organów wyborczych oraz wykonującym zadania związane z organizacją wyborów i referendów w zakresie określonym w Kodeksie wyborczym i innych ustawach.

Stwierdzenie ważności wyborów - procedury sądowe

Ogłoszenie ważności wyborów i ich rezultatów (przyznanie odpowiedniej liczby mandatów poszczególnym komitetom wyborczym) jest zadaniem Państwowej Komisji Wyborczej.

W przypadku wyborów samorządowych ich ważność jest uznawana przez sądy okręgowe, właściwe dla danego województwa. Sądy te rozpatrują również ewentualne skargi obywateli na ważność przeprowadzonych procedur wyborczych. Po rozpatrzeniu protestów sąd okręgowy może zarządzić powtórzenie wyborów w danym okręgu lub może unieważnić mandat radnego i polecić ponowne przeprowadzenie wyborów w okręgu. Jeżeli sąd okręgowy nie znajduje dowodów na błędy w przeprowadzeniu wyborów, orzeka o ich ważności.

Podsumowanie

Prawo wyborcze jest jednym z najważniejszych praw obywatelskich we współczesnych państwach demokratycznych. Demokracja przedstawicielska, która stała się symbolem najlepszego systemu politycznego, powinna opierać się właśnie na dobrze przygotowanych parlamentarzystach czy radnych, którzy swoją pracę traktują jako działania dla dobra publicznego. Natomiast każdy obywatel, mając prawo wyboru przedstawicieli, powinien równie świadomie głosować. Oddanie głosu to obywatelski obowiązek, świadczący o dojrzałości i odpowiedzialności za państwo. W Polsce wszelkie zasady głosowania i uznawania ważności wyborów zawarte są w jednej ustawie, uchwalonej przez parlament w 2011 roku. Jest nią Kodeks wyborczy. Rozstrzyga on wszelkie kwestie wątpliwe, które dotyczą wszystkich elekcji, w jakich mogą uczestniczyć obywatele RP.

Zalecana literatura

Chmaj M., Skrzydło W., System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011.
Rążewski K., Słomczyński W., Życzkowski K., Wójcikiewicz M., Każdy Głos Się Liczy!: Wędrówka Przez Krainę Wyborów, Warszawa 2014.