Podstawowe akty prawne regulujące prawa obywatela wobec administracji publicznej

Organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej) rozpatrują skargi i wnioski obywateli na podstawie ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – kodeksu postępowania administracyjnego (z późniejszymi zmianami). Jest to podstawa prawna dla działań urzędników, którzy rozstrzygają indywidualne sprawy obywateli w drodze decyzji administracyjnej. Decyzją administracyjną nazywamy akt wydany przez uprawniony do tego organ państwa, określający sytuację prawną wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Decyzją administracyjną jest na przykład przyjęcie do szkoły lub na studia. To decyzje, które dotyczą bezpośrednio ludzi młodych, uczniów i studentów. W życiu dorosłym decyzjami administracyjnymi mogą być między innymi zgoda na budowę domu, przyznanie zasiłku rodzinnego czy wychowawczego.

Kolejny ważnym aktem prawnym regulującym relacje między państwem i obywatelem jest ustawa o ewidencji ludności z dnia 10 kwietnia 1974 roku z późniejszymi zmianami. Zgodnie z jej brzmieniem każdy obywatel ma obowiązek zameldować się w miejscu zamieszkania na pobyt stały lub czasowy. Ten obowiązek dotyczy również obiektów hotelarskich. Poza tym obywatel ma obowiązek zawiadomić urząd gminy o narodzinach dziecka, przy okazji podając jego dane personalne. Powinien także niezwłocznie powiadomić urząd gminy o zawarciu związku małżeńskiego i związanej z tym faktem zmianie nazwiska. Informacja o zgonie osoby najbliższej powinna także niezwłocznie wpłynąć do urzędu. Niedopełnienie tych obowiązków wiąże się z odpowiedzialnością karną. Informacje te podaje się też w celu uzyskania prawa do zasiłku pogrzebowego w przypadku zgonu lub tzw. becikowego z okazji narodzin dziecka. Trzeba również pamiętać, że niezarejestrowanie dziecka w urzędzie uniemożliwia korzystanie z opieki medycznej i innych przysługujących mu świadczeń.

R1QkwGx3oB2H8

grafika przedstawia znak paragraf na szlkach wagi Temity

Co możemy załatwić w urzędzie gminy?

RxdCttaPWF5Qj

Nowa siedziba Urzędu Gminy Michałowice w Regułach

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Jest ona najbliżej obywatela i większość spraw związanych z życiem codziennym możemy załatwić właśnie dzięki pomocy jej urzędników. Do najważniejszych spraw, które można załatwić w urzędzie gminy (miasta), należy wydawanie dowodów osobistych i numerów PESEL.

Poza tym w urzędzie gminy możemy uzyskać akt urodzenia, co oznacza również rejestrację dzieci w tym urzędzie. Zawierane są też cywilne związki małżeńskie przed przedstawicielem prezydenta, wójta lub burmistrza albo któregoś z tych urzędników osobiście. Zgodnie z obowiązującym obecnie prawem można poprosić o udzielenie ślubu poza urzędem, w miejscu przez nas wybranym. Wiążą się z tym nieco wyższe koszty. Oczywiście urząd gminy wydaje odpisy skróconych aktów urodzenia, małżeństwa czy zgonu.

W sytuacjach trudnych władze gminy powinny zadbać o jej mieszkańców. Urzędnicy zajmują się na przykład przydziałem mieszkań komunalnych osobom, które z powodów finansowych nie mają możliwości uzyskania mieszkania z innych źródeł. Pozyskuje się też fundusze, np. ze sprzedaży mieszkań komunalnych. W Polsce są miasta, w których najpierw za pieniądze gminy rewitalizuje się stare kamienice, po czym zostają one sprzedane nowym nabywcom, co ułatwia dysponowanie pozostałymi zasobami.

Do urzędu gminy zwrócimy się także z prośbą o przeprowadzenia zbiórek publicznych czy wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania.

Wydawanie dowodów osobistych

Jednym z zadań gminy jest wydawanie dowodów osobistych. Dowód osobisty ma obowiązek posiadać każdy pełnoletni obywatel polski mieszkający na terenie naszego państwa, ale prawo do posiadania dowodu osobistego przysługuje każdemu obywatelowi Rzeczpospolitej Polskiej. Oznacza to, że dowód osobisty może otrzymać każda osoba posiadająca polskie obywatelstwo, niezależnie od wieku i miejsca zamieszkania.

Dowód osobisty jest ważny:

• 10 lat od daty jego wydania,

• 5 lat od daty jego wydania, gdy został wydany osobie, która nie ukończyła 5. roku życia,

Dowód osobisty należy wymienić w przypadku:

• upływu jego terminu ważności – wniosek należy złożyć co najmniej 30 dni przed upływem tego terminu,

• utraty dowodu osobistego,

• zmiany danych zamieszczonych w dowodzie,

• uszkodzenia dowodu,

• zmiany wizerunku twarzy w stopniu utrudniającym lub uniemożliwiającym identyfikację posiadacza.

R1Ezz8tpjaLub

wzór dowodu osobistego

Aby otrzymać dowód, należy przedłożyć:

• wniosek o wydanie dowodu osobistego,

• zdjęcie.

Co możemy załatwić w urzędzie powiatowym?

Po prawo jazdy udamy się do urzędu powiatowego. Jednak, by uzyskać prawo jazdy, należy najpierw zdać egzamin (teoretyczny i praktyczny) w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego (WORD), który potwierdzi umiejętności kierowania pojazdem oraz to, że nie jesteśmy zagrożeniem dla innych uczestników ruchu drogowego. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu należy złożyć, za pośrednictwem właściwego ośrodka, wniosek o jego wydanie do urzędu powiatowego. We wniosku powinny znaleźć się następujące informacje:

• dane osobowe;

• kategoria prawa jazdy, o które się ubiegamy, i kwalifikacje do posiadania którego uzasadnia zdany egzamin;

• załączniki: fotografia, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia, orzeczenie lekarskie, dowód uiszczenia opłaty za wydanie dokumentu;

• informacje o miejscu zamieszkania;

• oświadczenie o braku uzależnienia od alkoholu oraz środków odurzających (narkotyków),

• oświadczenie o niepodleganiu zakazowi prowadzenia pojazdów. Wniosek należy własnoręcznie podpisać.

W prawie polskim istnieje możliwość uzyskania prawa jazdy po ukończeniu 16. roku życia. Wtedy wniosek podpisuje rodzic (prawny opiekun) osoby niepełnoletniej, ponieważ tylko w jej obecności osoba młodociana może prowadzić samochód. Po dojściu do pełnoletności uzyskuje się pełne prawa do kierowania pojazdami mechanicznymi zgodnie z kategorią, na którą wskazuje posiadany dokument.

Wydawanie dowodów rejestracyjnych

Rejestracja pojazdów jest bardzo ważnym uprawnieniem przynależnym urzędowi powiatowemu. Dowód rejestracyjny potwierdza prawomocność zakupu pojazdu oraz właściwy stan techniczny, który nie zagraża bezpieczeństwu właściciela ani innych uczestników ruchu drogowego.

Wniosek o rejestrację pojazdów kierujemy do starostwa powiatowego w miejscu stałego pobytu. W formularzu powinny być zawarte najważniejsze informacje dotyczące pojazdu: jego rodzaj i przeznaczenie, marka, typ, model, rok produkcji, numer identyfikacyjny podwozia i nadwozia, dotychczasowy numer rejestracyjny, jeżeli rejestrujemy samochód kupiony z tzw. drugiej ręki, oraz numer karty pojazdu.
Do wniosku należy dołączyć:

RV6B0O60hBE2E1

tablica rejestracyjna (indywidualna), z imieniem "Emilka"

• dowód rejestracyjny (przy zakupie pojazdu używanego);

• kartę pojazdu;

• umowę kupna–sprzedaży;

• tablice rejestracyjne.

RkxzvCR5Yc0Vu1

różne wzory amerykańskich tablic rejestracyjnych

R1LWoKYaPfhAO1

na zdjęciu ukazane zostały tablice rejestracyjne obowiązujące w Polsce

Wniosek po złożeniu podlega sprawdzeniu przez odpowiednie organy. Dowód rejestracyjny drukowany jest przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, dlatego czas oczekiwania na wydanie dowodu trwa ok. 30 dni. Na ten okres wnioskodawca otrzymuje tzw. pozwolenie czasowe, a starostwo powiatowe czasowo rejestruje pojazd. Wydawane są wtedy też stałe tablice rejestracyjne. Rejestracja pojazdu wiąże się z określonymi opłatami administracyjnymi.

W przypadku mieszkańców jednego z 66 miast na prawach powiatu wszystkimi sprawami możliwymi do załatwienia w urzędzie gminnym i powiatowym zajmuje się urząd miejski.

R11VyKS5KmAKT

archiwalne zdjęcie, na nim samochód z uszkodzonym kołem; na samochodzie widać podwójne tablice rejestracyjne - dla Dystryktu Columbii i stanu Maryland

Dokumenty wydawane przez urząd wojewódzki

RJwRZbFQbb9d9

Okładka polskiego paszportu

Paszport jest dokumentem wydawanym przez urząd wojewódzki, kompetencje do jego wydawania ma zatem organ administracji rządowej. Paszport pełni za granicą funkcje dowodu osobistego. Nie jest potrzebny do podróżowania po państwach strefy SchengentXVvAk7vDD_000tp001strefy Schengen. Uprawnia do przekraczania granic i pobytu w innych krajach niż ojczysty oraz państwach Unii Europejskiej. Umożliwia potwierdzenie tożsamości oraz obywatelstwa danej osoby.

Paszport zawiera:

• imiona i nazwisko właściciela;

• datę i miejsce jego urodzenia;

• informacje o obywatelstwie i płci;

• zdjęcie i podpis właściciela;

• daty wydania i upływu terminu ważności;

• numer PESEL;

• nazwę organu wydającego;

• dane biometryczne (elektroniczny sposób umieszczania w dokumencie paszportowym wizerunku twarzy oraz odcisków palców).

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

W prawie polskim znamy kilka rodzajów paszportów:

• paszport zwykły – może otrzymać każdy, kto złoży odpowiedni wniosek do urzędu wojewódzkiego. Dokument jest ważny 10 lat. Jego wydanie jest związane z opłatą administracyjną. W przypadku dzieci (osób małoletnich) wydanie paszportu wiąże się ze zgodą obojga rodziców, potwierdzoną ich podpisami;

• paszport tymczasowy – wydaje się dzieciom poniżej 5. roku życia oraz osobom przebywającym za granicą, oczekującym na doręczenie paszportu zwykłego. Jego ważność nie przekracza 12 miesięcy. Dokument ten można również uzyskać w nagłych przypadkach związanych z chorobą lub pogrzebem osoby spokrewnionej;

• paszport służbowy – przysługuje członkom służby zagranicznej nieposiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innych osobom skierowanym do pracy w placówkach zagranicznych;

• paszport dyplomatyczny – przysługuje: Prezydentowi oraz byłym prezydentom Rzeczypospolitej Polskiej, marszałkowi i wicemarszałkom Sejmu i Senatu, prezesowi i wiceprezesom Rady Ministrów, ministrom, sekretarzom i podsekretarzom stanu, posłom i senatorom, posłom do Parlamentu Europejskiego wybranym w RP, byłym prezesom Rady Ministrów oraz byłym ministrom spraw zagranicznych, pracownikom organizacji międzynarodowych oraz członkom ich rodzin. Można się nim legitymować wyłącznie w trakcie podróży służbowych albo w związku z wykonywaniem obowiązków poza granicami kraju. Dokument jest ważny przez wskazany w nim czas, maksymalnie 10 lat od daty wydania.

Prawo obywatela do odwołania od decyzji

R1AuaSanj7SFW

zaciśnięta pięść

Stronie niezadowolonej z decyzji administracyjnej przysługuje prawo do wniesienia odwołania. Powinno ono być wniesione do organu wyższego stopnia w terminie określonym ustawą od daty wydania lub ogłoszenia decyzji. Na przykład w wypadku decyzji dyrektora szkoły można odwołać się do kuratora oświaty, a jeżeli niekorzystną dla nas decyzję podejmie dziekan, przysługuje nam odwołanie do rektora. Jeżeli termin zostanie przekroczony, organ odwoławczy stwierdza postanowieniem o niedopuszczalności odwołania. Ta decyzja nie podlega zaskarżeniu. Jest ostateczna. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Jeżeli zaskarżona decyzja ma charakter natychmiastowego wykonania, w gestii organu odwoławczego pozostaje decyzja, czy należy zawiesić jej wykonanie. Powinien tak zrobić zawsze, gdy skarga wydaje się zasadna lub gdy powrót do stanu pierwotnego jest bardzo trudny lub niemożliwy.

W wypadku decyzji wydanych przez organy samorządu terytorialnego (np. wójta), w których ramach nie istnieje bezpośrednia podległość między nimi, mamy prawo złożyć skargę na decyzję do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

Organ odwoławczy może wydać decyzję o uchyleniu poprzedniego postanowienia i oddać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji lub uznać sprawę za przeprowadzoną właściwie i ją zakończyć. Wówczas stronie niezadowolonej pozostaje złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Podsumowanie

RYeXJ7HKoAh1r

na zdjeciu widać osobe notująca coś w zeszycie

Urzędy i urzędnicy w Polsce są reprezentantami organów państwa. Ich działalność powinna dawać obywatelowi poczucie opieki ze strony państwa. Urzędnicy powinni być osobami kompetentnymi i chętnymi do pomocy, jeżeli taka jest potrzeba. Podejmowane przez nich decyzje mają duży wpływ na nasze życie codzienne.

Bardzo istotny w załatwianiu spraw urzędowych jest numer PESEL, dzięki któremu uprawnieni urzędnicy mają dostęp do wielu danych osobowych. Trzeba też pamiętać, że ten dostęp nie może być nadużywany. Nad tym czuwa generalny inspektor ochrony danych osobowych. Oznacza to, że jeżeli nasze dane dostaną się w niepowołane ręce, możemy dochodzić swoich praw przed sądem.